Fmt
21. VLA, EN
1
m i
mmm
g
i
•v.-
Mmmi
Frans Swarttouws' Havenbedrijf
Laurenshaven en Vulcaanhaven. Alleen de
naam Aegir bleef nog enkele jaren bestaan,
hoofdzakelijk voor het lossen van lijnboten.
In hezelfde jaar werd ook de werf van I.S.
Figee opgekocht door H.YO.. Figee was de
enige scheepswerf uit de Havenstraat die
verhuisd was naar de Koningin
Wilhelminahaven, alwaar lange tijd twee
drijvende dokken van deze firma
functioneerden. Deze dokken verhuisden in
1969 naar de Vulcaanhaven, waar ze een
welkome aanwinst waren voor H.VO. Dat
de Vulcaanhaven veel betekend heeft voor
Vlaardingen staat onomstotehjk vast. Rond
1970 werkten daar circa 1.500 mensen.
Dat Vlaardingen de derde havenstad van
Nederland was, was vooral aan de
Vulcaanhaven te danken. In de naoorlogse
jaren bezochten jaarlijks meer dan 1.000
zeeschepen, van coasters tot bulkcarriers van
60.000 ton, en meer dan 4.000
binnenvaartschepen deze haven. Zeelieden
uit Duitsland, Engeland, Zweden,
Noorwegen, Italië, Griekenland, Rusland
om er maar enkele te noemen, alsmede de
schippers van de binnenvaart, waren graag
geziene gasten voor de middenstand van
Vlaardingen. Zij vervoerden ertsen, kolen,
piekijzer, buizen, fosfaten, bauxiet, schroot,
kaolin, ja zelfs vee, zoals koeien, varkens en
schapen via deze haven.
De laatste jaren heeft de scheepvaart zich,
zowel in Rotterdam als in Vlaardingen, met
name in verband met diepgang en
milieuoorzaken verplaatst naar de
Europoort. Dit is voor de bemanning van
zee- en rivierschepen en voor de mensen in
de genoemde steden een gemis.
Van 1945 tot 1989 mocht ik werken in de
Vulcaanhaven. In die tijd passeerden 31.659
zeeschepen, 120.336 rivierschepen en
werden 158.604.174 machinale tonnen
verwerkt. En dat allemaal, omdat
Vlaardingen aan het water lag.
Jan Keizerwaard
De visserij kent al een hele lange
geschiedenis. Reeds aan het einde van
het Mesohthicum (Midden Steentijd)
maakten rondtrekkende jagers en
verzamelaars gebruik van fuiken, zoals bhjkt
uit diverse fragmenten van fuiken die
gevonden zijn bij archeologisch onderzoek.
Bij archeologisch onderzoek in deWestwijk
(1959-1964) door de universiteit van
Amsterdam werden de restanten ontdekt
van twee fuiken uit de Vlaardingen-cultuur.
Deze fuiken kunnen gedateerd worden in
de periode 2900 tot 2600 voor Chr. en
behoorden destijds tot de oudste fuiken van
Nederland. Eén fuik werd aangetroffen op
de bodem van een kreek tussen een
heleboel palen. Het is niet ondenkbaar dat
deze fuik onderdeel heeft uitgemaakt van
een zogeheten visweer. De kreek stond
immers in verbinding met de Maas en was
zodoende onderhevig aan getijdewerking.
Bij hoogwater zwommen er steuren, en ook
andere vissen, het achterland in. Bij laag
water was de terugweg door de
Vlaardingen-mens geblokkeerd doordat zij
de kreek afsloten door het plaatsen van
palen, netten of fuiken. Op deze manier
kon men op zeer eenvoudige wijze vis
vangen. In de kreekbedding zijn dan ook
resten aangetroffen van tenminste tientallen,
zo niet honderden steuren. Vandaar dat men
de Vlaardingen-mens in de pers ook wel
afschilderde als kaviaareter. Eén van de twee
Vlaardingse fuiken is destijds geconserveerd,
hetgeen ook zeer bijzonder genoemd mag
worden, aangezien de converseringstechniek
destijds nog in de kinderschoenen stond en
het conserveren daarom niet eenvoudig was.
In aanmerking genomen dat steuren wel.
enkele meters groot kunnen worden, zal de
fuik bedoeld zijn voor de vangst van
kleinere vissoorten. Waarschijnlijk viste men
op aal, baars en diverse karperachtigen.
De ouderdom van de Vlaardingse fuik is
overigens overtroffen door een wel heel
bijzondere ontdekking bij Bergschenhoek.
Daar werd op een veeneilandje met daarop
een klein mesohtisch kampement de resten
gevonden van maar hefst zeven
verschillende fuiken. Deze kunnen rond
4200 voor Chr. worden gedateerd en zijn
daarmee ruim duizend jaar ouder dan de
Vlaardingse fuiken.
In 1999 werd bij het archeologische
onderzoek op de locatie 'Zwarte Paard' aan
het Buizengat in de havenvulling een
complete fuik aangetroffen die in de tweede
helft van de veertiende eeuw gedateerd kan
worden. De fuik die op een graafzaterdag
van Helinium aan het licht kwam, is op
deskundige wijze door de leden van de
archeologische werkgroep gehcht, wat
gezien de zwaarte en omvang van het
geheel geen eenvoudige opgave zal zijn
geweest. Vervolgens werd de fuik
voorzichtig van het bovenliggende modder
ontdaan waarna deze zo spoedig mogehjk
naar het archeologisch conserveringsbedrijf
Archeoplan is overgebracht om het geheel
te laten vriesdrogen. De fuik is gemaakt van
éénjarige wilgentakken en voor de dikkere
staken is gebruik gemaakt van tweejarige
wilgentakken.Vergehjkbare fuiken werden
tot voor kort rond het IJsselmeer en de
Zuid-Hollandse eilanden gebruikt voor de
palingvangst.
In dit geval is het aardig om nog even iets
dieper in te gaan op de plaats van de
vondst. De fuik is niet ver van de
Vlaardinger Driesluizen gevonden. Niet
iedereen mocht vroeger zomaar gaan vissen.
Net als nu voor het vissen een vergunning
noodzakelijk is, was dat vroeger niet anders.
Het recht op visserij was van oorsprong een
grafelijk recht. Bij de aanleg van de
Vlaardinger Driesluizen aan de Kortedijk
ontving de ambachtsvrouwe, Willeme van
Wateringhe, het recht op visserij voor de
sluizen in erfleen uit handen van graaf
Aelbrecht van Beieren. De ambachtsvrouwe
zal niet zelf het visserijrecht hebben
uitgeoefend, maar dit in pacht hebben
gegeven aan een groep vissers. Daarvoor
ontving de ambachtsvrouwe een gedeelte
van de visserij-inkomsten. Gezien de korte
afstand tussen de plek waar de fuik is
aangetroffen en de Driesluizen, is het heel
goed mogehjk dat de fuik gebruikt is bij de
sluizen. Overigens wordt al eerder dan 1388
melding gemaakt van visserij in Vlaardingen.
Al in 1275 schenkt graaf FlorisV de visserij
in alle wateren aan ambachtsheer Gerard
van der Wateringhe.
Tim de Ridder
Onder de tekst Reconstructie van een fuik die zowel
vergelijkbaar is met die uit de Vlaardingen-tijd als die uit de
Middeleeuwen. (Bron: Louwe Kooijmans, 1985, p.94)
O
-O
CD
0
5
c:
CTi
In het midden, tussen de palen, ligt de fuik uit de Vlaardingen-
cultuur. (Bron: Wind, 1973)
Op de locatie het Zwarte Paard komt een veertiende-eeuwse
fuik aan het licht (Foto: Helinium/VLAK)
283 Musis
Vlaardingen)
