BEZINT...
Bert van Kan
Terwijl onze rechtsorde bezig is met de processen die zullen leiden tot het straffen van de daders die
Schiedam en Vlaardingen vorig jaar het begrip 'zinloos geweld' deden voelen, wordt dit proces in beide steden op
verschillende wijze verwerkt als het gaat om collectief zichtbare verankering.
101 Musis
Je kunt het college van burgemeester en
wethouders beschouwen als het dagelijks
bestuur van de stad, handelend en spre
kend namens alle burgers ervan.Vanuit dat
standpunt bezien is het initiatief dat op
dinsdag 12 januari 2000 in de boezem
van de vergadering van het college van
Vlaardingen ontstond om in "een monu
ment van bezinning" de gebeurtenissen
rondom de dood door zinloos geweld van
stadgenoot Daniël van Cotthem te ver
werken en te verbeelden, een gedragen
daad. Toch vraag ik me af of het geleid
heeft tot een kunstwerk dat door de stad
omarmd zal worden. Ik weet niet of het
dat kan worden. Na dat besluit is de
gebeurtenis en het proces wat mij betreft
geïnstitutionaliseerd en wellicht daardoor
is het resultaat in de vorm van het
huidige kunstwerk net te intellectueel.
Een boeket met te sterk gevangen emotie
zonder deur, in een vreemde tuin.
Naast de verschrikking voor de ouders,
vriendin en naaste familie en vrienden,
was ook de geschrokken stad in rouw.
Zowel de spontane maandagavond als de
door de gemeente georganiseerde massale
stille tocht waren daar indrukwekkende
getuigenissen van. Bijeenkomsten van ver
bondenheid die ook over de grenzen van
de stad heen reikten. Nog lang daarna
waaiden de briefjes met de bloembladeren
mee over het plein voor het station en
ook zonder iemand daarvoor te vragen,
waren er altijd brandende kaarsen die
bleven getuigen. Indrukgevend en -wek
kend, wat mij betreft blijvend. Maar wel
licht is dat omdat ik er bij was. 'Hoe vat
je dit in een kunstwerk voor de stad' was
de gedachte die mij in de nacht van
11 op 12 januari 2000 wakker hield.
En ik zal niet de enige zijn geweest.
Alleen schreef ik die gedachte wel op.
Het begrip 'monument' was geboren. De
commissie beeldende kunst gaf het advies
om de kunst richting algemener thema
'zinloos geweld' te laten gaan. De deskun
digen vormden zich daarmee een idee dat
ze daarna van het college zelf mochten
begeleiden. Kunst in de openbare ruimte
stond als thema toch al op de agenda. In
alle ijver om het vooral goed en beteke
nisvol te doen, volgde een meer olympisch
aandoend streven naar het hoogste en
beste. Alle professionele kunstenaars wer
den in een landelijke advertentie in vak
blad BK-Informatie gevraagd om het beste
van zichzelf te laten zien. Meedoen is
minstens even belangrijk als winnen, ook
bij een prijsvraag voor een monument
van bezinning. Een commissie van des
kundigen selecteerde uit bijna 100 in
zendingen en kon nauwelijks kiezen uit
de laatste vier die schetsontwerpen hadden
gemaakt voor een reeds bepaalde locatie(?).
Door burgemeester Stam en de meer dan
moedige vader van Daniël te betrekken in
het selectieproces werd zowel het plaatse
lijke als persoonlijke karakter van het toe
komstige kunstwerk gemengd met de
monumentaliteit en zwaarte van het
thema 'zinloos geweld' in algemene zin.
Als het ware daardoor door hogere
instanties goedgekeurd. Dat door produc
tieproblemen met Frans glaswerk voor het
winnende monument van Rini Hurkmans
de datum van 'één jaar nadien' niet meer
gehaald werd, is van ondergeschikt
belang. Elke dag kan en moet herdacht
worden. De uiteindelijke locatie, zo op
het grote grasveld, wordt wellicht geïnspi
reerd doorgegeven in het boeketkarakter
en de afgebeelde transparante bomen,
maar een publiekelijke verwijzing naar de
plaats van onheil is daarmee niet sterk
meer aanwezig. Dat hoeft van mij ook
niet, maar dan zou de plek wel bijzondere
betekenis moeten hebben. Een 10 meter
hoge kaars die dag en nacht brandt en aan
hetVlaardingse Hoofd staat als baken aan
het boodschappen meevoerende water,
kan volgens mij ook. Het grasveld langs
de Mr. L.A. Kesperweg is echter een wei
nig toegankelijke of betekenisvolle plek,
op nieuwjaarsnacht na. Wel neemt het de
waarnemer letterlijk mee naar een wat
stillere plek terwijl om je heen het stadse
leven doorraast. Het tilt daardoor het mo
numentkarakter wel op boven het niveau
van een gedenktegel in het trottoir.
Daniël zou het ook zo gewild hebben.
Gedenken is moeilijk. Persoonlijk verdriet
mengt zich met 'het delen ervan'. De
wereld verengt zich tot wat bindt. Het
gaat om het vormen van littekenweefsel,
telkens weer.
'Gedenken' bedenken is minstens even
moeilijk als ontwerpopgave voor een
vreemdeling.Voor een geliefde gaat het
vanzelf. Een houten paal of een klein
bordje langs de provinciale weg is inmid
dels een bekend beeld. Recht uit het hart
was het houten kruisje met de sport
schoen van een omgekomen Nederlan
der, die blijkbaar op dezelfde route als ik
twee jaar geleden, op een onbeduidende
Ardennenheuvel was gestruikeld.
Echt grote gedenkmonumenten zijn een
voudig en bieden met een vaak metafo
risch beeld ruimte aan het onuitspreekba
re. Zoals het War Memorial in
Washington, de Klaagmuur in Jeruzalem
of dichter bij eigen geschiedenis: de
omhoogkringelende
railstaven in Westerbork of de glasplaten
van Jan Wolkers in Amsterdam.
'Gedenken bedenken' en aan de stad
schenken doe je als stadsbestuur niet elke
week. Wellicht daardoor is het initiatief
dat ik in die nacht nam om richting col
lege een kunstwerk te suggereren in een
andere vorm geëindigd. Niet dat ik mijn
eigen idee inzond. Metaal dat wanneer er
genoeg warmte van aanrakende mensen
handen voelbaar zou zijn, echo's van de
stad te horen gegeven zou hebben, inclu
sief de over de stille tocht stuiterende
Spirit(uele)-yell 'in ons hart leef je
voort..oort.
"Laat een groot kunstenaar ons helpen,
die weet vaak beter dan de doorsnee
bestuurder ambtenaar burger, maat
schappelijke relevantie een diepere lading
mee te geven en op bijzondere wijze te
verbeelden. Sommigen zullen het een
monument noemen" schreef ik de burge
meester. Die woorden verbleken eigenlijk
bij het ervaren nu van wat er gebeurd is
met en bij de plek waarin Schiedam de
kleine Nienke zinloos de dood vond.
Daar hebben
de Schiedammers tijdelijk een monument
laten groeien door het te omarmen. Dat
beeld wilde ik u laten zien. Niet om u 'de
7 verschillen' te laten ontdekken, maar
om u de kracht ervan te laten ervaren.
Om met z'n allen stil van te worden.
Dat schept een band.
De kracht van die band, daar gaat het om.
Daar helpen kunstwerken bij.
Allemaal.
