PÖKK6 J* 5UKKE
77 Musis
BETERSCHAP/
STEKEN DE FECJT ÊEn l-l^RT ONDER DE R.IEAA
„,H£US„,
JE ZULT ZIEN,,,
noemenswaardige uiterlijke dwang) matig bleef gebruiken.
Kenmerkend voor het beschavingsproces is dat de mensen
meer en meer hun gedrag en gevoelens (moeten) gaan
beheersen. Zelfbeheersing is de voorwaarde om te kunnen
voldoen aan maatschappelijke vereisten, zoals het zich houden
aan regels over alcoholgebruik. Het beschavingsproces brengt
met zich mee dat de balans tussen de interne en de externe
controle van het gedrag ten gunste van de eerste zal
doorslaan. De mensen zijn steeds meer op zichzelf
aangewezen om
hun drankgebruik
in de hand te
houden.
De keerzijde van
gelukte
zelfbeheersing is de
angst voor het
verlies daarvan: het
geen weerstand
kunnen bieden aan
innerlijke
verlangens; in
extreme vorm is
dat de angst voor
verslaving. Dat
sterke drank door
veel mensen als
bedreigend werd
gezien en daarom
bestreden moest
worden, bij
voorkeur door de
drinkgewoonten af
te schaffen of
minstens te
veranderen
(matigen)past in
dat kader. Het past
ook in het denken
van Elias: de
combinatie van
zelfdwang en
externe dwang.
Het (tijdelijk)
resultaat van de
drankbestrijding
was een sterke
daling van de
consumptie van
alcohol. Pas toen de innerlijke dwang tot beheersing redelijk
sterk was, ontstond de mogelijkheid de externe regels minder
strak te laten zijn, ook bij stijgend drankgebruik, zónder de
verwoestende gevolgen die het vroeger zou hebben gehad.
Dit verschijnsel doet zich nu voor op het niveau van de
samenleving en ook van het individu.
Het beschavingsproces duidt op een globale toename van de
zelfbeheersing. Het gaat ten lange leste gepaard met nieuwe
vormen van sociaal, geïntegreerd drinken waar, waarbinnen
sprake is van voldoende zelfbeheersing. Lang niet iedereen
lukt dat al. Toch wordt na de Tweede Wereldoorlog - in de
Westerse landen - het beheerst alcohol drinken als
mogelijkheid al gerealiseerd door de overgrote meerderheid
van de bevolking. Dat gebeurt zelfs wanneer de
beschikbaarheid toeneemt, de relatieve prijs daalt en de
morele beperkingen hun tijd hebben gehad. Het is
OVER EEN PAAR
/WAAN DJE5 WORDEN
WE WÉÉR NET 7JD STOAA-
DRONKEN ALS TUI5ENS
WET ON&ÊLCJK.
R6vT
'Fokke Sukke steken de feut een hart onder de riemReid, Geleinse Van Tol, nrc Handelsblad, 2000
aannemelijk dat de veranderde, minder afwijzende
opvattingen over alcoholgebruik een gunstige en misschien
doorslaggevende bijdrage hebben geleverd aan dit gedrag.
De hoofdtendens van het beschavingsproces, in ieder geval
wat betreft drankgebruik, is de formalisering van de wijze
waarop gedronken kan en mag worden. Formalisering heeft
betrekking op de externe controle die ondersteuning en
richting geeft aan de zelfbeheersing. We spreken hier over een
proces dat evenwel niet geheel onafhankelijk van het beleid
van de overheid en
de opvattingen van
de bevolking
verloopt.
Integendeel, vanaf
de achttiende eeuw
verspreidt zich de
gedachte van een
maakbare
samenleving en
ontstaan de eerste
initiatieven om, in
georganiseerd
verband, invloed uit
te oefenen op de
drinkgewoonten. Er
ontwikkelen zich
vormen van
collectieve actie,
gericht tegen het
gebruik of misbruik
van alcohol.
Formalisering gaat
over het algemeen
gepaard met ideeën
(morele
opvattingen) over
'hoe het hoort'. Het
is moeilijk om
formele regels
geaccepteerd te
krijgen zónder
zulke begeleidende,
ondersteunende
opvattingen en
ideologieën.
Wat het gebruik
van alcohol betreft
verwacht ik dat in
de komende
periode de overgrote meerderheid van de bevolking steeds
'beschaafder' met drank zal omgaan. En ik verwacht ook dat
het aantal mensen dat daarbij hulp nodig heeft zal afnemen.
Deze ontwikkeling zal maar voor een deel op het conto van
de verslavingszorg of de alcoholvoorlichting geschreven
kunnen worden. Autonome maatschappelijke ontwikkelingen
die aan de burgers steeds hogere eisen stellen zijn daarbij van
meer doorslaggevend belang. 'Het is', zoals Gerard Reve jaren
geleden in een interview stelde, 'nu minder deftig om
alcoholist te zijn'.
Literatuur:
JC van der Stel (1995) Drinken, drank en dronkenschap;Vijf
eeuwen drankbestrijding en alcoholhulpverlening in
Nederland. Hilversum: Verloren.
