85 Musis
HOE DE DRANKWET. ONTVANGEN WORDT.
gedachtengoed van vrijwel alle zuilen
die rond 1900 het politieke bestel
uitmaakten was er sprake van een
beweging tegen drankmisbruik die de
gehele samenleving doortrok. Eén
overeenkomst tussen al die politieke of
levensbeschouwelijk gekleurde
organisaties blijft opmerkelijk; bij alle
verenigingen was blauw, als kleur van de
zuiverheid, terug te vinden in vaandels
en speldjes. De drankbestrijding raakte
daardoor in algemeenheid bekend als 'de
blauwe knoop'.
Tot de verworvenheden van de
maatschappelijke strijd die in de
negentiende eeuw op verschillende
fronten werd gevoerd, behoort ook de
grotere vrijheid van meningsuiting.
Deze werd extra in de hand gewerkt
door belangrijke vernieuwingen op
grafisch gebied. De industrialisering
maakte machinaal aangedreven
drukpersen mogelijk. Bovendien werden
vernieuwingen doorgevoerd op het
gebied van de reproductie en typografie.
Nauwelijks valt ook de rol te
onderschatten van de vakorganisaties van
typografen die al in 1866 resulteerde in
de oprichting van de Algemene
Typografenbond. Deze bond zou model
staan voor vele vakorganisaties daarna en
zich ontwikkelen tot een strijdbaar
orgaan met een sterk sociale inslag. Waar
Thorbecke in de grondwetswijzigingen
van 1848 de zo verlangde ideële en
juridische persvrijheid als grondwettelijk
recht opnam, was er in toenemende
mate een burgerij die deze verlangde en
een organisatie van de grafische vakken
voortaan te beschikken over een
vergunning voor het verkopen
van sterke drank.
In de 'nachtwakersstaat' die de
liberale regering voorstaat, ging
de overheidsverantwoordelijkheid
overigens niet verder dan de
handhaving van de openbare
orde. Het aantal verkooppunten
van sterke drank werd dan ook
niet teruggebracht of werkelijk
aan banden gelegd, tot
ongenoegen van de
drankbestrij ders
In de loop van de negentiende
eeuw verschoven de
maatschappelijke gedachten over
armoede van zedelijk standsbesef
naar een sociaal maatschappelijke
opvatting. Aan armoede en
misstanden viel iets te doen.
Matiging was niet een doel, maar
een middel dat met kracht
gehanteerd en gepropageerd
moest worden. In die periode
komen de drankbestrijdende
organisaties ook meer en meer
onder invloed van politieke en
levensbeschouwehjke organisaties.
De Nederlandsche Vereeniging
telde een groeiend aantal
socialisten onder haar leden.
Drankbestrijding zou ook lang
één van de sterke peilers van de
socialistische beweging zijn. De
kathoheke, protestante en
gereformeerde drankbestrijders
organiseren zich in eigen kring.
Het ideaal van de
geheelonthouding zou leiden tot
een betere, gelukkiger
samenleving en vooral jonge
leden van de bestaande
organisaties vonden de bestrijding
van sterke drank door matiging
halfslachtig. Alleen uitbanning van iedere
vorm van alcohol kon naar hun mening
de maatschappelijke plaag uit de wereld
helpen. Het kwam zelfs tot oprichting
van bewegingen waarin zich uitsluitend
jongeren bewogen zoals de militante
Orde van Goede Tempeliers. Na lange
interne discussies aanvaarde de
Nederlandsche Vereeniging in 1898 de
totale geheelonthouding als grondslag
voor haar streven. Ook de naam werd
veranderd in Nederlandsche Vereening
tot Afschaffing van Alcoholhoudende
Dranken. Veel van de nieuwe
verenigingen propageren de
geheelonthouding. Alleen de Volksbond
bleef onveranderd voorstander van
matiging.
Dankzij het feit dat de drankbestrijding
zich wist te nestelen in het
