Op weg naar het
einde
Hans van der Sloot
Een nieuwtje: In het Midden-Limburgse dorp Sint Odiliënberg is een
begraafplaats te koop. Het is een 6,5 hectare groot bosperceel, in
particulier bezit, waarop de bestemming 'begraafplaats' rust. Het heeft
'unieke exploitatiemogelijkheden', aldus de advertentie in de
regionale krant. De vraagprijs is 475 duizend gulden. De gemeente wil
er vanaf en hoopt op een investeerder met ideeën voor 'een heel
bijzondere begraafplaats met grafhuisjes van drie bij vijf of vijf bij
zeven meter, met luxe grafmonumenten en kapelletjes, zoals je in
Italië wel ziet'. Volgens diezelfde gemeente willen mensen steeds
luxer en duurder begraven worden. Ze willen niet langer
aangeschreven worden dat het graf van een familielid wordt geruimd.
Ook grafheuvels zijn in. Om nog maar te zwijgen van dierengraven,
waarvoor verdrietige baasjes steeds meer geld uittrekken.
Kortom, mogelijkheden genoeg in het Limburgse bos.
391 Musis
Het is voor het eerst - maar niet onverwacht - dat in
Nederland een begraafplaats zo openlijk te koop wordt
aangeboden. De privatisering heeft ook de laatste rustplaats
van Nederland bereikt. Met name uitvaartverzekeraar Dela
heeft belangstelling voor minder rendabele, maar pittoresk in
de natuur gelegen grafakkers. Want inderdaad; de mensen
willen anders, duurder, luxueuzer en exclusiever, zelfs op de
laatste reis. En dus beroert Dela beschaafd de snaren van
emotionahteit en heeft in de onverstoorde grafrust een gat in
de markt ontdekt.
Nu vinden inderdaad veel veranderingen plaats in de
Nederlandse begrafenistradities. En snel. De verzamelijking die
vanaf de jaren vijftig het zwart, zilver en paars steeds grijzer en
eentoniger kleurde, lijkt nu zelf ten grave te worden gedragen.
De begrafenistoptien die gedurende decennia lang aangevoerd
door het Waartoe, waarheen' van Mieke Telkamp is op z'n
retour. Wie Freddy Mercury wil of desnoods Charles Ives,
wordt door de weldenkende begrafenisondernemer op z'n
wenken bediend. Wil men herfstbladeren inplaats van
bloemen, dan behoort dit (gesteld dat herfstbladeren op dat
moment voorhanden zijn) eveneens tot de mogelijkheden,
zoals feitelijk in elke persoonlijke kleuring kan worden
voorzien.
De Nederlander staat in Europa voorop met z'n opmerking:
'zet mij maar bij de vuilnisbak', als het om begraven of
cremeren gaat. De hoogte van de doorsnee begrafenispolis
staat in feite ook niets anders toe. Eerlijk is eerlijk. Maar in de
praktijk komt daar weinig van terecht. Integendeel.
De voorgewende nuchterheid van de Nederlander ten opzichte
van de laatste reis, begint barsten te vertonen. Van zo diep in
de buidel tasten als andere Europese nationaliteiten is nog
geen sprake. Het grafmonument blijft voorlopig nog heel
bescheiden en de kist nog het eenvoudige model waarvan
iedereen weet te beweren dat hij slechts bestaat uit fineer over
golfkarton om het vlamvatten te bevorderen, maar hierin komt
snel verandering. Bronzen plaquettes, notenhout en een
familiegraf zijn niet langer voorbehouden aan de meest
aanzienlijken onder ons.
Een andere ontwikkeling is dat de nuchtere Nederlander af
wil van de geroutineerde zakelijke afhandeling door de
begrafenisondernemer. Emotionahteit mag weer een plaats
hebben. Het is niet langer ongebruikelijk dat een betrokkene
zelf het protocol opstelt voor diens begrafenis of crematie. En
al evenmin dat de nabestaanden zich alle moeite getroosten
om de uitvaart tot een persoonlijk eerbetoon en beleving te
maken. Zoiets vergt eerder begeleiding dan organisatie en
vraagt van de ondernemer de nodige inventiviteit in
inlevingsvermogen.
Dat de doorsnee begrafenisondernemer moeilijk uit de voeten
kan met vragen die zijn standaardaanbiedingen te boven gaan,
heeft veel, zo niet alles, te maken met de aard van het
begrafenisbedrijf. Ook de uitvaartverzorger denkt zakelijk.
Standaardisering, ketenvorming, collectieve inkoop en
kostenoverheveling worden in de wereld van de begrafenis
ondernemer evengoed gehanteerd als waar ook elders in het
zakenleven. De plak cake, na de plechtigheid, is een daarin
nauwkeurig omschreven kostenpost. Een extra plak behoort
niet tot de mogelijkheden tenzij vooraf overeengekomen en in
de begroting verwerkt. De begrafenisondernemer denkt en
rekent in eenheden en tijdslimieten en had daarin lange tijd
