Bettine Schade van Westrum
413 Musis
Joseph Semah
Herman Voigtlander Stuhle
houten stoel 22 bronzen afgietsels van een
opgezette muis
Foto: Olaf Bergman
De conflicten tussen christelijke ethiek en de joodse cultuur
en de beïnvloeding van de eerste door de laatste, vormen het
hoofdthema in het werk van de in Bagdad geboren, in Tel Aviv
opgegroeide en in Amsterdam gevestigde kunstenaar Joseph
Semah. Binnen zijn werk heeft Semah een kunstfilosofische
theorie opgebouwd rond het Hebreeuwse theologische
geschrift 'Yakenhaz'. Deze titel werd in het middeleeuwse
Duitsland verbasterd tot 'Jag den Hase'. Dit directief zou
daarmee één van de grondslagen worden voor de
systematische jodenvervolgingen in Midden-Europa. Van Dürer
tot Beuys ziet Semah hiervan de sporen veelvuldig verwijst hij
ook naar het misschien minst bekende traktaat van Luther:
'Von den Juden und ihren Lügen'. Zijn fascinatie met deze
tekst, die eindigt met; 'We moeten de joden vernietigen, hun
dochters verkrachten', ging zover dat Semah voor vijfduizend
gulden een oorspronkelijke uitgave van dit schotschrift heeft
gekocht. Hij heeft de schriftuur echter nooit opengeslagen.
Voor zijn tekststudie gebruikt hij een goedkoper facsimilé.
In het kader van de manifestatie Rotterdam 2001 Culturele
Hoofdstad van Europa wordt momenteel in de aula en de
trappenhuizen van het Stedelijk Museum Schiedam een
onderdeel van het project Full Moon gepresenteerd.
Dit project is een initiatief van Joseph Semah en de Dordtse
publicist Felix Villanueva. In dit project vormen het Joodse
Hooglied tegenover het gedachtegoed van de reformatie het
centrale thema. Semah is een kunstenaar die werkelijk een
boodschap heeft aan de samenleving en de westerse,
christelijke samenleving in het bijzonder. Het Stedelijk
Museum in welks collectie Semah met enkele belangrijke
werken vertegenwoordigd is, kwam op de gedachte om dit
onderdeel van Full Moon een plaats te geven in de zelden
daarvoor gebruikte aula en in het trappenhuis en verleende de
expositie hiermee een extra accent.
Het gehele project Full Moon omvat meerdere tijdstippen en
plaatsen. In Barendrecht bijvoorbeeld neemt het eiland
'Saenredam' een belangrijke - en blijvende - plaats in.
Oorspronkelijk bedoeld als hommage aan de 17e-eeuwse
Nederlandse kerkschilder Pieter Janszoon Saenredam werd het
in 1982 naar een ontwerp van kunstenaar Luciën den Arend
midden in een Barendrechtse woonwijk aangelegd. Op het
dertig meter lange en dertig meter brede eiland plantte de
kunstenaar 256 wilgen in een regelmatig patroon. Dit wekt na
volgroeiing van de bomen associaties met de kerkgewelven die
in het werk van Saenredam een prominente plaats hebben.
Semah enVillenueva geven hierop een antwoord met een
verwant concept uit de joodse cultuur. Acht bronzen kubussen
vormen tegenover Saenredam een verwijzing naar de
Salomonische tempel in Jeruzalem. In de acht kubussen zijn de
acht hoofdstukken van het Shir Ha-Shirim (het Hooglied)
gegrift. De kubussen zijn geplaatst volgens de rangschikking
van-de fundamenten van de tempel. Voor het maken van de
bronzen huid van de kubussen gebruikte Semah hetzelfde
acaciahout uit Jeruzalem dat eeuwen geleden diende als
bouwmateriaal voor de geheiligde plaats.
Semah noemt zichzelf een niet praktiserende jood. Dit neemt
overigens niet weg dat zijn gehele oeuvre tot in het kleinste
betrokken is op religieuze thema's. Hij plaatst zelfs het meest
onbeduidende detail binnen het conflict tussen joden- en
christendom. De ijzeren cilinders van Correction IV waarmee
hij de zuilen van de aula omkleedt, lijken de ruimte dreigend
een bijna fysiek nieuw fundament te verschaffen.
De christelijke (bouw)traditie wordt door Semah letterlijk van
z'n wortels losgesneden. Tegelijkertijd vormen de massieve
ijzeren mantels een perfect kruis binnen de voormalige
kerkelijke ruimte. De mantels steunen daarbij op voetstukken
die bronzen afgietsels zijn van schapenhersens, de oud
testamentische offerande, hier in een nieuwe symboliek geplaatst.