Een indrukwekkende suikertaart met
maskers op de hoeken van het dak
Musis 142
waaruit de reder, kijkend over de weilanden en later de
huizen, zijn schepen de haven kon zien uitvaren of
binnenlopen. Het verhaal gaat dat IJzermans zelf de architect
van dit wel heel merkwaardige huis moet zijn geweest, of
tenminste een belangrijke hand in het ontwerp ervan gehad
moet hebben.
Veel is er niet bekend over de opdrachtgever Adrianus
IJzermans. Hij was vermogend, rooms-katholiek (en daarmee
inVlaardingen tot een aparte kaste behorend),
gemeenteraadslid, wethouder en statenlid, commissaris van
ondernemingen en directeur van visserijmaatschappijen. Maar
over de mens IJzermans, zijn ideeën en motivaties, komt men
uit de bronnen weinig meer te weten.Voorlopig zullen wij het
moeten doen met de eigenzinnigheid die uit zijn huis spreekt.
Maar toch was IJzermans niet helemaal een eenling, een
eenoog in het land der blinden. Dat mag wellicht zo lijken,
omdat zijn huis zonder precedent of navolging hjkt te zijn,
maar dat is niet waar. Neem bijvoorbeeld ook de Van
Dusseldorpen. Deze uit Brabant afkomstige meelboeren
bouwstijl betreft. Toch zijn er, als je wat minder letterlijk naar
IJzermans villa kijkt, nog wel meer voorbeelden. Ik doel
hierbij op andersoortige woonhuisarchitectuur, met
vergehjkbare allure. Ze is onder andere te vinden rond het
Verploegh Chasséplein en het daar ten oosten van gelegen
deel van de Schiedamseweg. Ook de villa van de directeur van
deVulcaan tegenwoordig bekend als de Villa Kakelbont aan de
Parkweg hoort daartoe, net als eertijds het Vliegtuighuis aan de
Holyweg. In het Van Heutzpark vinden we een villa en een
bungalow van Herman Haan en ook een enkel exemplaar van
de woningen aan de Karei de Grotelaan heeft dergelijke on-
Vlaardingse karaktertrekken. En vlak daarbij staat natuurlijk de
Stadsgehoorzaal, waarin zich het elan weerspiegelt waarmee
Vlaardingen zich in de jaren vijftig herdoopte van vissers- tot
industriestad.
Misschien valt mijn persoonlijke liefde-haatverhouding met
Vlaardingen op deze wijze te verklaren.Vlaardingen oogt
cultureel, maatschappelijk en bouwhistorisch als een
ontpopten zich in de negentiende en het begin van de
twintigste eeuw te dezer stede als succesvolle fabrikanten en
scheppers van het trotse fabrieksgebouw op de Westhavenkade,
thans bekend als 'De Pelmolen'. Het is een stille getuige van
gedurfd ondernemerschap. Ook de keuze voor architect
Michiel Brinkman, partner van het latere door - onder andere
- de Van Nellefabriek en de villa Sonneveld in Rotterdam
internationaal beroemd geworden architectenbureau Brinkman
en Van derVlugt, voor het visserijpakhuis van De
Doggermaatschappij, is aan de Van Dusseldorpen toe te
schrijven.
schakering van grijzen. Maar voor wie goed kijkt, zijn er tal
van paradijsvogels tussen de mussen te ontdekken en niet
alleen waar het de gebouwde omgeving betreft; die is slechts
een afspiegeling van die Vlaardingse maatschappij. Ze zijn er
dus wel;Vlaardingers die zich durven te onderscheiden. Bassie
en Adriaan zijn succesvol, maar niet de enige maat waaraan
Vlaardingen mag worden gemeten. Kijk naar de letteren, de
beeldende kunst, de economie en de politiek. Er is méér dat
de indruk bevestigd dat dit - in de schaduw van Rotterdam
schuilgaande - anonieme dorp toch een wat grootstedelijker
karakter bezit. De grijsheid zit 'm in de
aangewende bescheidenheid van haar
inwoners. Misschien mag de
Vlaardingse mentaliteit in z'n
geheel wat zelfverzekerder, wat
chauvinistischer zijn. Of..., in
een door mijzelf, vanuit de
wetenschap dat achter een
bijzonder, opvallend pand, steeds
een bijzondere, opvallende
opdrachtgever schuil gaat, bedacht
adagium voor de IJzermansen en
Dusseldorpers cs: 'doe maar lekker
ongewoon: het kan niet gek
genoeg!'
Op 9 mei 1990 kwam er een
einde aan een periode
waarin in Vlaardingen een
vanaf 1974 overheersende,
onovertroffen
slopersmentaliteit heerste. In
deze anticulturele periode
sneuvelden ook de villa's waar
Van Dusseldorpen in huisden.
Dit waren de meest met
IJzermans huis vergelijkbare
woningen, die de stad gekend
heeft, althans wat allure en
de
