Musis 166
Niemand weet wie ooit op de gedachte is gekomen om een
vierkante, naar onder sterk taps toelopende fles te ontwikkelen.
Tussen 1750 en 1770 verschijnt zo'n model met een wijde
opening op de toonbanken van de chirurgijns. Een theorie is
dat de jeneverfles op een apothekerspot moest lijken, gezien de
gezondheidsclaim van de jeneverproducenten. Anderen houden
het er op dat de forse bovenpartij bij het openen van de kist,
of'kelder' een grote inhoud zou;suggereren of dat de smalle
onderkant van de fles liet plaatsen in het stro van de kist zou
Oudheid', Amsterdam 1991). Welgestelde reizigers hadden een
kistje, of'keldertje' met vierkante vaak fraai gedecoreerde
flesjes, meestal van Boheems fabrikaat, waarin genees- en
genotmiddelen werden meegevoerd. Onder dat laatste moeten
we likeur en ander gedistilleerd verstaan.
Een variant op de langgerekte vierkante fles was de z.g.
'kuttrolf. Deze ontstond door direct na het gereedkomen van
de fles aan de blaaspijp te zuigen waardoor de wanden als het
ware inklapten, een techniek die men reeds toepaste in de
Romeinse tijd. Ondanks zijn volumineuze verschijning heeft
een kuttrolf een geringe inhoud en kan slechts langzaam
leeggeschonken worden. Zeker zijn dergelijke flessen ook voor
het vaderlands gedistilleerd in de 17e eeuw in gebruik geweest,
zoals o.a. te zien is op een schilderij van Jan Steen
('Het Snijden van de Kei').
Kuttrolfs werden vooral in Duitsland gemaakt. Tot 1750 werd
het merendeel van de in Holland benodigde flessen
geïmporteerd uit Duitsland (vooral het Noorden) en België
Jan Steen (1 626-1679) 'Het snijden van de kei'
Links: wijdmondse apothekers/voorraadfles uit 1750.
Rechts een vormgeblazen kelder/voorraadfles uit 1860
Kuttrolf flessen van links naar rechts: ca. 1700, 1800, 1900
(Charleroi en Brugge). Ook na 1750 was Charleroi tot in de
20e eeuw een belangrijke flessenleverancier van 'bouteilles de
Hollande' zoals destijds de jeneverflessen werden genoemd. In
veel mindere mate vond import uit Engeland plats. De kuttrolf
is lang populair gebleven als karat hetgeen men soms kan zien
aan het slijpsel in de hals. Vaak is de bijbehorende glazen stop
verloren gegaan. Verschillende distillateurs, waaronder Levert
Co. Lucas Bols en Daniël Visser hebben het als verpakking
gebruikt. Later is uit dit model de Claeryn jeneverfles ontstaan
al moet men daarbij tegenwoordig enige fantasie gebruiken
omdat inmiddels de diameter van de fles om productie
redenen gelijk gemaakt is aan die van de Bokma fles.
