Arne Henderickx
Is het mogelijk om te vergeten wat een
woonwijk is? Kunnen de huizen, de straten
en de bomen, die aanvankelijk beschutting,
identiteit en rust suggereerden, veranderen
in een star en onmenselijk décor?
Een confrontatie met de Westwijk in
Vlaardingen toont aan dat het zomaar kan
gebeuren.
373 Musis
kunnen plaatsvinden, zoals in buurtcentra, werden gesloten.
Het herontwikkelingsplan voorzag echter in een groot, nieuw
te bouwen, centrum in het midden van de Westwijk.
Dit complex zou de sociale voorzieningen gaan huisvesten die
waren verdwenen in de vier kwadranten waarin de Westwijk is
opgedeeld. Daarnaast tracht men tot op de dag van vandaag,
door de bouw van nieuwe, duurdere woningen, de stratificatie
in het huizenaanbod te vergroten. Veel oude wijken in
Nederland gaan de problemen met vergelijkbare middelen te
lijf. De situatie in Vlaardingen verslechterde echter toen
duidelijk werd dat bijna negentig procent van de
oorspronkelijke plannen geen doorgang kon vinden.
Terwijl de ontmanteling van de buurtwinkelstrips en sociale
voorzieningen in veel gevallen onomkeerbaar was geworden
bleek dat ook het nieuwe centrum, op twee grote
supermarktketens na, niet van de grond kwam. Aan de Floris
de Vijfdelaan was de gehele winkelstrip al dichtgetimmerd.
Foto: Jan van der Ploeg
De wijk, in de jaren vijftig ontworpen door architect Van
Thijen, maakt sinds 1995 een ingrijpend proces van
herontwikkeling door. Vanwege een gebrek aan duurdere
woningen stonden de sociale en demografische verhoudingen
binnen de wijk onder druk. Omdat het onmogelijk was om de
zogenoemde wooncarrière te maken, het verhuizen naar hoger
geprijsde woningen binnen de wijk, vertrokken veel
oorspronkelijke bewoners naar andere buurten. De goedkope
flats werden grotendeels betrokken door huishoudens uit de
lagere inkomensklasse, veelal starters en allochtonen.
Bovendien halveerde het aantal bewoners in de wijk en moest
het voorzieningenniveau drastisch worden teruggeschroefd.
Plekken waar integratie van oude en nieuwe bewoners had
De kleine criminaliteit in de buurt nam explosief toe. Mensen
begonnen de straat te mijden vanwege de toenemende
onveiligheid en ongezelligheid. De openbare ruimte verloor
zijn publieke functie.
Een winkelstraat is meer dan een plek waar mensen
boodschappen doen. Het is een sociale ruimte waar de
buurtbewoners zich aan elkaar tonen en uitwisselen hoe de
gemeenschap ervoor staat. Dat proces is in Vlaardingen abrupt
tot stilstand gekomen. Het leek of men de invulling van het
begrip woonwijk inderdaad was vergeten. Waterweg Wonen,
de woningbouwvereniging die vrijwel alle vastgoed in de
Westwijk in bezit heeft, begreep dat er iets moest gebeuren en
kwam met een opvallend idee. Er werd een kunstenaar
