Musis 374
zestig en zeventig toen het formuleren van een idee als kunst
erkend werd zonder dat daar nog een uitvoering aan te pas
diende te komen. De implementatie is voor Van Heeswijk
echter wel essentieel. De historische tweedeling tussen kunst
en leven heft zichzelf in haar werkwijze op radicale wijze op.
Het is zelfs niet meer duidelijk of er in het werk van Van
Heeswijk nog wel een grens bestaat. Het gaat klaarblijkelijk
om het oplossen van echte problemen, in de echte wereld
maar wel door iemand die er op lijkt te staan dat ze als
kunstenaar gedefinieerd wordt. Dat roept vragen op.Vragen
die nog belangrijker worden wanneer de oplossing van Van
Heeswijk niet direct afhankelijk lijkt te zijn van het feit dat zij
een kunstenaar is. Na het uitgebreide buurtonderzoek kwam
van Heeswijk tot een opmerkelijke conclusie. Een conclusie
die vooral opmerkelijk is vanwege het feit dat deze door een
kunstenaar is getrokken, niet zozeer vanwege de inhoud. Naast
voor de hand liggende behoeften als winkelvoorzieningen en
een buurtcentrum ontbrak het
volgens de kunstenares in de wijk
met name aan culturele
mogelijkheden. Op uitnodiging
van de kunstenares werkten
kunstinstellingen, ontwerpers en
een architect, samen met de
gemeente en een aannemer een
concreet plan uit. Het resultaat is
De Strip, een strook culturele
initiatieven waaronder tijdelijke
ateliers, een multimediaplattorm
en een werkplaats waar bewoners
kunnen deelnemen aan
verschillende creatieve
activiteiten. Ook kwam er een
videotheek waar elke maand een
ander thema de keuze aan films
bepaalt en een dependance van
Museum BoijmansVan
Beuningen. Gedurende anderhalf
jaar zullen hier wisselende
tentoonstellingen te zien zijn. De
absurditeit van dit laatste gegeven
is eigenlijk de enige 'makkelijke'
aanwijzing die je als bezoeker
krijgt, dat het hier om een
project van een kunstenaar gaat.
Het is tekenend dat De Strip de
aanwezigheid van Van Heeswijk
maar mondjesmaat prijsgeeft.
Haar naam staat wel ergens op een bord, als projectleider.
Maar haar invloed is bijvoorbeeld niet terug te vinden in de
schilderijen aan de muur van de dependance van Boijmans
Van Beuningen. In de videotheek vindt men geen enkele
video met haar naam erop en in de ateliers is van alles te zien
maar degene die dit allemaal heeft bedacht is opvallend
afwezig. Zelf noemt van Heeswijk zich 'kunstenaar zonder'.
Zij is kunstenaar zonder tastbaar eindproduct. Door zich te
verbinden aan het eeuwig bewegelijke urbane landschap
blijven ook de uitkomsten van de inbreng van Van Heeswijk
altijd in beweging. Dat maakt het extra lastig de kwaliteit en
betekenis van de arbeid van Van Heeswijk te bepalen.
Een kunstenaarsechtpaar, Helen Meyer Harrison en Newton
Harrison, dat zich ook bezighoudt met processen van
stedelijke ontwikkeling, antwoordde op de vraag hoe men
toch zou kunnen zien wat hun aandeel was: 'substract us', trek
ons van de huidige situatie af en je weet het. Een even treffend
als onmogelijk antwoord dat ook op van Heeswijk van
uitgenodigd om te proberen de problemen op te lossen.
De betreffende kunstenares, Jeanne van Heeswijk, was al sinds
het begin verantwoordelijk voor het kunstenplan binnen de
herontwikkeling. Zij voorzag dat de herontwikkelingsplannen
in de loop van tijd waarschijnlijk nog zouden veranderen en
kwam met een bijzonder voorstel. In tegenstelling tot meer
gebruikelijke voorstellen, zoals het plaatsen van sculpturen en
het opleuken van een aantal gevels, stelde zij voor om tijdens
de duur van de geplande herontwikkelmg, van 1995 tot 2005,
intensief als adviseur bij het project betrokken te blijven. Een
hele toezegging, maar vanuit een pragmatisch oogpunt zeer
belangrijk omdat zij zodoende steeds kon reageren op actuele
situaties. Nu kwam daar het acute probleem met de Floris de
Vijfdelaan bij. De woningbouwvereniging vroeg haar om een
invulling voor de leegstaande winkelstrip te bedenken. Een
uitgelezen kans om haar werkwijze weer eens in praktijk te
brengen. Van Heeswijk probeert door mediatie van kunst om
Foto: Jan van der Ploeg
concrete sociale situaties te verbeteren. Dat houdt in dat zij
haar werkterrein niet ziet als het atelier maar bijvoorbeeld een
woonwijk zoals de Westwijk waar bewoners met echte
problemen kampen. De oplossing van die problemen maakt zij
tot inzet van haar kunstpraktijk. Waar een schilder binnen de
denkbeeldige arena van een stuk linnen het gereedschap van
kleur en vorm ter hand neemt gaat Van Heeswijk de strijd aan
binnen concrete sociale situaties. In eerste instantie hield dat in
dat zij een enquête hield onder bewoners om te onderzoeken
waar de problemen en waar de behoeften lagen.Vervolgens
stelde zij een plan op om de situatie in de wijk te veranderen.
De werkzaamheden van Van Heeswijk vertonen op het eerste
gezicht weinig overeenkomsten met het beeld dat wij hebben
van een kunstenaar, eerder doen haar acties denken aan die
van een stadsplanner, socioloog of opiniepeiler. Van Heeswijk
bedient zich niet van tastbare materie en gereedschappen en
geeft haar ideeën meestal niet zelf vorm. Deze handelswijze
steunt gedeeltelijk op de conceptuele traditie uit de jaren
i
