^■8
V
/i
375 Musis
toepassing lijkt. Hierin ligt het antwoord verscholen waarom
we met een kunstwerk te maken hebben. Natuurlijk is het
niet zo dat kunstenaars per definitie beter zijn dan toegewijde
projectmanagers in het reorganiseren van sociale structuren.
Jeanne van Heeswijk brengt als kunstenaar echter een
gevoeligheid voor de betekenis van de plek met zich mee die
de beschouwer als het meezit de kans geeft de wijk op een
geheel ander niveau te bekijken. Ze legt de nadruk op
metaforische waarden die de Westwijk doet uitstijgen boven
zijn kleine plaatsgebonden problematiek. Marcel Duchamp,
een Franse Kunstenaar uit de eerste helft van de vorige eeuw,
toonde door een urinoir in een tentoonstellingsruimte te
plaatsen, dat de betekenis van een (kunst)object geheel
afhankelijk is van de context waarin het wordt geplaatst. Door
een ding, een situatie, een kleur, het maakt niet uit wat, op een
andere manier te bekijken is men soms in staat door de
letterlijke situatie heen te kijken en de metaforische betekenis
te zien, een betekenis die eindeloos veel verdiepingen kan
herbergen. De wc-pot stond aan het begin van een revolutie
in de kunstwereld. Heel kort gesteld kon vanaf dat moment
alles kunst zijn mits het kunst werd genoemd en hoefde niet
te zijn wat het op het eerste gezicht lijkt te zijn. Zelfs het
meest onooglijke voorwerp bleek een enorme kracht te
kunnen genereren.Van Heeswijk maakt ook van die traditie
gebruik. Door een museum in een woonwijk in de periferie
van het culturele leven te plaatsen ontstaat er misschien een
schok die ons en de bewoners een andere kijk op de buurt
geeft. De Westwijk kan dienen als voorbeeld voor duizenden
andere probleemwijken in Nederland. Maar ook de meer
subtiele metaforen die zich tussen de regels verschuilen
moeten niet worden veronachtzaamd. Op De Strip is kunst
aangewend om een oefenveldje te creëren waar kunst en
leven, Jeanne van Heeswijk en de bewoners, voorzichtig
kunnen communiceren op een gewoon niveau maar met een
beetje geluk en inzet ook op het andere niveau van de
metafoor. Door de metafoor van de dialoog worden de
bewoners in staat gesteld hun eigen wereld te verbeelden en
erin te participeren. De betrokkenheid van Van Heeswijk kan
het inzicht en de betrokkenheid van het publiek worden. Per
slot van rekening zijn zij het die in de Westwijk wonen. Van
Heeswijk heeft deze wijk niet aan de bewoners gegeven, maar
misschien geeft zij hem wel aan de bewoners terug.
De metafoor wordt op fluisterende toon toegepast. Nergens is
hij overduidelijk aanwezig. Het is een fluister waardoor je als
luisteraar beter oplet, je concentreert, luistert waar je anders
misschien niet geluisterd zou hebben. De paar uur die ik
doorbreng op De Strip is er gelegenheid genoeg om te
luisteren. Er hapert nog iets. Ik ben de enige bezoeker van
zowel het museum, de werkplaats als de videotheek.
Een zekere ongerustheid maakt zich van mij meester.
Wat gebeurt er als De Strip er niet in slaagt de gewenste
levendigheid terug te brengen in de straat? In de kunstwereld
zeggen bezoekersaantallen maar zelden iets over de kwahteit
van het getoonde werk. Door die relatief veilige haven te
verlaten en zich in de werkehjkheid te begeven verbindt van
Heeswijk zich echter aan de andere eisen van de gewone
maatschappij. Daarnaar gemeten is er nog veel werk aan de
winkel. De bewoners lopen vooralsnog niet echt warm.
Dat kan overigens gedeeltelijk komen door het lage niveau
van de tentoonstelling. In vitrines zijn wat potjes en pannetjes
neergezet die de Nederlandse eetcultuur door de eeuwen heen
moet weergeven. De eerste de beste buurtsuper geeft daar
echter nog een beter beeld van dan de zielloze voorwerpen
die hier haastig zijn neergezet. Ook in de Westwijk weten ze
wanneer iemand zich ergens makkehjk vanaf maakt. Maar
Boijmans van Beuningen toont wel aan te begrijpen waarover
het in de kunst in ieder geval dient te gaan, bezieling,
betrokkenheid, het nemen van risico's met het gevaar onderuit
te gaan. Net als Van Heeswijk, en eigenlijk zelfs nog meer,
heeft het museum zich op onvertrouwd grondgebied begeven.
En daar gelden, zoals gezegd, andere wetten. Je kunt alleen
hopen dat iedereen die het initiatief ondersteund heeft, zich
bewust is van het feit dat één van de belangrijkste
verworvenheden van kunst is, dat zij mag falen. Het artistieke
experiment is niet per definitie geslaagd als de opzet slaagt,
vaak ligt in de mislukking een veel sterkere boodschap omdat
de mislukking grenzen ontbloot, betekenis verduidelijkt en
aangeeft wat wel en wat niet kan. Op De Strip wordt deze
autonomie van 'het mogen falen' direct weer op het spel
gezet. Kunst is nu eenmaal gedwongen te gaan waar het het
meest gevaarlijk is voor de eigen status-quo. Het komende jaar
zal aantonen of de dubbele dosis van realiteit en metafoor, die
jeanne van Heeswijk als oplossing injecteert, sterk genoeg is
Vijl
Foto: Jan van der Ploeg
om een hervonden betrokkenheid en identiteit in de wijk te
creëren.
De Strip in de Westwijk leert ons datje soms niet alleen kunt
vergeten wat een wijk betekent maar datje ook moet
vergeten zodat een nieuwe invulling kan worden gevonden. In
dat proces, dat met zozeer een betere benadering als wel een
andere benadering vereist, is samenwerking tussen kunstenaar,
bewoners en gemeente een veelbelovende ontwikkeling.
