97 Musis
Twintig, want Matrice is geen klein
bedrijf. Er werken bijna uitsluitend
vrouwen. 'Die zijn invoelender. Dat
maakt ze geknipt voor dit vak. Kijk
maar naar een gezin - als een kind ziek
wordt, neemt de vrouw de leiding.
Vrouwen willen gevoelens benoemen,
mannen laten zulke zaken liever
sudderen.' Eén man slechts heeft Matrice
in dienst, Arno. Die doet het zware
fysieke werk. Tillen, dragen.
Voor het dragen van de kist worden soms extra mannelijke
hulpkrachten ingehuurd. Maar niet dikwijls. Bij Matrice is het
bijna regel dat de nabestaanden de overledene naar diens
laatste rustplaats dragen. Zelfs mensen die betwijfelen of zij
daar de lichamelijke kracht voor hebben, blijken daar toe in
staat. Helen: 'Als jij in je kop hebt dat jij je vader naar het graf
draagt, dan doe je dat! Op zulke momenten beschik je over
krachten waarvan je niet besefte datje ze had.'
Het bijzondere aan een door Matrice verzorgde uitvaart is de
grote invloed die de familie heeft op het draaiboek. 'Eigenlijk
doen wij bijna niets,' legt Helen Teunissen uit. 'Wij houden de
regie strak in handen, want in het hoofd van de familie is het
bij een sterfgeval een chaos. Iemand moet ze bij de hand
nemen. Maar verder blijven we op de achtergrond.
Wij proberen mensen te motiveren en te inspireren, zodat ze
zelf op ideeën komen. Elke dag dat wij hen zien, leggen we
iets onder hun hoofdkussen geven we ze iets om over na te
denken. Willen ze zelf de kist dragen, willen ze zelf een
toespraakje houden in plaats van dat aan ons over te laten.'
De centrale vraag is altijd: hoe zou de overledene het zelf
geregeld hebben. Waar hield hij van, wat waren de dingen die
hem uniek maakten.
Het zou veel eenvoudiger zijn als de dode dergelijke dingen
tijdens zijn leven op papier had gezet. Weinig mensen doen
dat. Ze stoppen de dood weg.
Zoals je bruidsjurk klaar hangt
lang voor je trouwdag
zo zou je doodsjurk klaar kunnen hangen
lang voor je sterfdag,
Dat is andermaal een stukje uit het gedicht van MarritVerwiel.
Zou iedereen zich mentaal voorbereiden, dan kwamen de
nabestaanden niet voor zulke onaangename verrassingen te
staan als mevrouw Jansen (hier doet Helen een greep uit een
standaardpraktijk), wier man geheel onverwacht overleed.
Ze raakte volledig de kluts kwijt, was niet in staat zelf ook
maar iets te regelen. De dokter belde de begrafenisondernemer
en die haalde meneer Jansen weg nog voordat de kinderen
waren gearriveerd. De man die de bijzonderheden voor de
begrafenis kwam doornemen was een andere dan degene die
het lijk had weggehaald, en op de begrafenis zag de familie
wéér andere gezichten. Het werd een onpersoonlijke
teraardebestelling, een bijna fabrieksmatig gebeuren - zoals
zoveel uitvaarten.
Zo'n standaardaanpak kan worden voorkomen als de
uitvaartondernemer de moeite neemt zich in de ziel van de
dode te verdiepen. Maar hoe leg je in luttele dagen het wezen
van een onbekende bloot? Op de familie hoefje meestal niet
te rekenen, die is diep in de rouw en heeft meer dan genoeg
aan zichzelf.
Een onmogelijke opgave.
Toch niet, meent Helen: 'Het prettigste is voor ons als er in de
familie veel liefde leeft. Het lastigste, als een echtgenoot sterft
en een vrouw achterlaat die gewend was het regelen van
praktische zaken aan haar man over te laten. Als er dan ook
nog een niet zo ondernemingsgezinde dochter tot het gezin
behoort, heb je een probleem, dan lijkt het al gauw of die
mensen niks willen, niks durven. Toch proberen we ze dan te
kneden, los te weken, inspiratie op te wekken. We kijken goed
rond in het huis, gaan op zoek naar dingen waar die man dol
op was, had hij kookboeken, platen van Frans Bauer. Zoiets
geeft houvast. We accepteren niet dat er een paar stukjes
willekeurige muziek worden gedraaid en dat er verder niets
gebeurt, je probeert een creatieve oplossing te vinden zodat er
iets persoonlijks gebeurt op de plechtigheid.'
Een tweede verwijzing naar de naam. Matrice betekent ook
matrix, moedervorm.
'We gieten het in iedere gewenste vorm. We leveren maatwerk.'
Voorbeelden van dat maatwerk?
'Een jonge man die geheel onverwacht overleed. Bij zijn
uitvaart hebben we bergen zand in de aula gestort en schelpen
uit de duinen waar hij en zijn vrouw voor het eerst hadden
gevreeën. De kist stond in het midden met waxinelichtjes
erop. Aanvankelijk begreep niemand er iets van, totdat de
vrouw het uitlegde. Toen vond iedereen het een geweldig idee.
De kinderen schreven hun namen in het zand en na afloop
kreeg iedereen een ijsje. Dat waren ze zo gewend, na een
strandwandeling ging het gezin altijd ijsjes eten.'
Bij een andere gelegenheid, vertelt ze, werd op crematorium
De Beukenhof een beetje de Love Parade nagebootst,
compleet met de bijbehorende harde muziek. Dat was bij het
afscheid van een jonge vrouw, die altijd dol was geweest op
zulke evenementen. 'Het gebeurde aan het einde van de dag,
zodat niemand op de begraafplaats er last van had. En we
hadden vooraf de buren gevraagd of ze een geluidsinstallatie
accepteerden. Aanvankelijk stond iedereen er onwennig bij en
wij dachten: dit lukt nooit. Maar tenslotte hebben alle
bezoekers staan swingen. Om kippenvel van te krijgen.'
Collega's trekken wel eens hun wenkbrauwen op bij zulke
buitenissigheden. Alsof de betamelijkheid met voeten wordt
getreden. Maar Teunissen vindt zeker niet dat Matrice
fatsoensgrenzen overschrijdt. 'Integriteit en respect staan bij
ons hoog in het vaandel. Je moet er geen zooi van maken en
bepaalde dingen niet doen om er mee te kunnen pronken. Je
uitgangspunt is: wat past het beste bij de overledene. Die jonge
vrouw was gek van love parades, het was haar alles, haar leven.
Dat mag je bij de uitvaart best laten uitkomen.'
Matrice gaat bij het samenstellen van een scenario niet over
één nacht ijs. Alle details worden grondig met de familie
doorbesproken, niets wordt aan het toeval overgelaten. Het
wensenformulier op de website is een ander voorbeeld hoe
serieus deze uitvaartonderneming te werk gaat. Dat formulier
bevat 24 pagina's, belangstellenden kunnen tot in de kleinste
kleinigheden aangeven hoe zij hun uitvaart geregeld willen
hebben en waarom zij juist die keuzes maken en geen andere.
'We vragen niet alleen welke bloemen iemand wenst, we
vragen ook: wie ben jij,' aldus Helen Teunissen.
Het spijt haar dat maar zo weinig mensen hun uitvaart vooraf
regelen. Heeft zij zelf alles al zwart op wit staan?
Jazeker. 'Ik ben heel Bourgondisch. De condoleance moet in
een bruine kroeg. En als plek voor de uitvaart heb ik een
mooie oude kerk in gedachten. De regie laat ik niet over aan
een priester, maar aan mijn twee beste vriendinnen. Ik wil er
een zangeres bij, liefst een sopraan. Ik zou het fijn vinden als
mijn vrienden en de familie me zouden dragen. Op het graf
moet ook worden gezongen. Door wie? Frederique Spigt, zo
iemand. Alweer een vrouw ja, ik ben heel erg vrouwgericht.
Hoe dat komt - misschien omdat ieder mens uit een vrouw is
voortgekomen?'
Een jurk die de dood bij leven
bespreekbaar en vertrouwd maakt
een jurk die je past als een baarmoeder.
