Deze geschiedenis verdient beter
Hans van der Sloot
Musis 154
Het blijft een vermakelijk verhaal, hoe Schiedam in 1958 een
collectie van 26 werken van Karei Appel verwierf. Tekenend
ook voor die tijd en voor het culturele klimaat in Nederland
en daarmee Schiedam. In de grote 368 pagina's tellende
catalogus die de tentoonstelling 'CoBrA; De kleur van
vrijheid' begeleidt, wordt aandacht gegeven aan de verslagen
van de museumcommissie waarin deze aankoop besproken
werd, alsmede de brieven die de transactie tot onderwerp
hadden.
Zij vormen echter slechts het officiële sluitstuk van de
transactie. Het echte zakendoen kreeg z'n beslag tijdens een
etentje in het huis van Piet Sanders aan de Julianalaan.
Sanders, deed Appel het aanbod van de aankoop van een -
door de conservator te selecteren - 26-tal werken op papier.
Deze maakten onderdeel uit van de omvangrijke verzameling
van 295 vroege werken die de kunstenaar in 1955 aan
conservator Daan Schwagermann in depot had gegeven.
Sanders stelde hem als vriend, raadsman, kunstkenner en lid
van de museumcommissie het gehele aankoopbudget voor
het jaar 1958 in het vooruitzicht. Bij een fles Chablis - maar
het kan ook een Sauternes zijn geweest, daar wil Piet
Sanders vanaf zijn - werd de transactie beklonken. Pas bij het
afscheid informeerde Appel, wiens ster toen al tot
internationale hoogte was geklommen, naar de som geld die
Sanders ter beschikking had. Zesduizend gulden, was het
antwoord. Een schijntje, ook toen.
Deze anekdote ontbreekt in de, schitterend uitgevoerde,
catalogus. Het boek geeft een compleet en uitgebreid
overzicht van de Schiedamse CoBrA-collectie, met een
overstelpende hoeveelheid aan biografische en
kunsthistorische gegevens over de tentoongestelde werken in
de context van hun ontstaan. Dit deel omvat ruim 240
pagina's met, beknopte, vlot leesbare en vooral informatieve
teksten die deze dubbeldikke uitgave tot een standaardwerk
maken voor zover het het Schiedamse bezit betreft, dat
vooral vroege werken omvat.
Anders ligt het met het historische overzicht dat de catalogus
besluit. De titel van dit deel is veelzeggend: 'CoBrA en
Schiedam: De kunsthistorische trots van een stad zonder
museale ambities'. Daarmee is de toon gezet voor wat dit
gedeelte betreft, maar staan de schrijvers eigenlijk meteen op
het verkeerde been. Want zo'n titel wijst al in bepaalde
richting. En de samenstellers volgen gehoorzaam dit hen
gewezen pad waar zij de veronderstelling opperen; 'Nadat
Daan Schwagermann de Amsterdamse ateliervoorraad van
Karei Appel in Schiedam in depot had genomen, neemt zijn
opvolger Pierre Janssen het initiatief om daaruit een aankoop
van 26 werken op papier te doen'. Het museum bezat al
twee schilderijen van de jonge ster-schilder, en dankzij
Janssens zorgvuldige optreden ondersteunt de museum
commissie (na enige discussie) enthousiast deze grote
aankoop'.
Uitsluitend vanuit de bronnen werkend die het museum over
CoBrA ter beschikking heeft, valt het gemakkelijk om
voorbij te gaan aan eventuele museale aspiraties elders.
Ook de conclusie van de schrijvers dat Daan
Schwagermann's streven om het Stedelijk Museum om te
vormen tot een museum voor moderne kunst, wel op
ondersteuning mocht rekenen maar niet met een daarbij
passend budget werd beloond, ligt dan voor de hand. Maar
de loop der dingen van toen laat zich niet verklaren vanuit
een onvrede met een huidig gebrek aan museale ambities
waarop de tentoonstelling 'CoBrA: De kleur van vrijheid'
een even prachtig als treffend tegenargument wil zijn.
