...er was
ZIJN WEG
Musis 276
ARENA
TRINTIGNANT
op (naif verhongerd*
maar
CTfte Great Silence)
FRANK WOLFF IUIG1 FtSTHtl «SEIli
ras SERGIO GORBUuCI
niet naar de naam 'Sirius' gaat.
Want dat is ook niks. Van een
Latinist krijgt Bras
onverwacht steun: er is niets
mis met Pandora. Dat
betekent immers gewoon
'albegiftigde'. En laat die doos
er dan maar verder buiten.
Maar daarmee is de kous niet
af. Want de dag erna worden
weer drie krantenkolommen
in beslag genomen door
gesteggel over de naam van
een bioscoop die er nog niet
eens is. Bras meldt zich
opnieuw: hij had part nog
deel aan de brief die onder
zijn naam de dag ervoor verschenen was. De redactie is
daarvan kennelijk overtuigd: ze hebben het valse schrijven
inmiddels in handen van de politie gesteld. Tot eind februari
soebatten lezers nog over de nieuwe naam. Maar inmiddels is
die wel gevestigd en heeft heel Schiedam er kennis van
genomen. Het is het gesprek van de dag.
Een ontwerp voor het gebouw was inmiddels ook gemaakt.
Dat had architect A. Stahlie voor zijn rekening genomen. Het
is een voor Schiedam prachtig voorbeeld van de kenmerkende
bouwtrant van het Interbellum, met een restant art deco-
elementen. Opvallend is de afgeschuinde en verhoogde
hoekpartij van het grotendeels drie verdiepingen tellende
gebouw. Die verbindt op een subtiele manier de Hoogstraat
met de Appelmarkt en laat het gebouw in beide richtingen
uitnodigen tot binnenkomst. De gevels zijn uitgevoerd in
schoon metselwerk met lisenen en uitspringende baksteen
versieringen. De afgeschuinde entreepartij is omlijst met
tufsteen. De prachtige glas-in-loodvensters geven het geheel
een extra uitstraling. Een geslaagd ontwerp, vond Stahlie zelf.
Een van de belangrijkste in zijn oeuvre, zo wordt nu
geoordeeld. De bouw wordt begin maart 1921 opgedragen
aan de laagste inschrijver, L.J. van Ameide.
Ook de eerste steenlegging laat Dettmeyer niet ongemerkt
voorbijgaan. Er verschijnt opnieuw een annonce, die ditmaal
alle meisjes in Schiedam oproept, die op 19 april 1921 twaalf
jaar oud worden. Een daarvan zal de eerste steen mogen
leggen. Als aandenken wordt een gouden horloge met
inscriptie weggegeven, afkomstig van een juwelier op de
Hoogstraat. Kort daarna is het zover: honderden Schiedammers
zijn aanwezig en verdringen zich om een glimp van de
feestelijkheden op te vangen. Het bouwterrein is echter
afgezet met doek, hetgeen ertoe leidt dat jongeren in de zuilen
van het St. Jacobsgasthuis klimmen om nog wat te kunnen
zien.
Bij de officiële opening krap zes maanden later zijn
burgemeester Gijsen, diverse wethouders en leden van de raad
aanwezig. Kort erna wordt het fotografisch atelier met
lijstenmakerij van A. Dettmeyer dat was gevestigd op
Hoogstraat 81, verhuisd naar de Appelmarktzijde van het pand.
Goed gaat het niet. Kennelijk was er meer animo voor
prijsvragen en gouden horloges dan voor het door Dettmeyer
geboden vermaak, want nog geen twee jaar na de opening
verkeert Pandora al in staat van faillissement. Het bericht is te
lezen boven de aankondiging dat 'De Heilige Haat' zal worden
vertoond. Een film over twee jonggehuwden die achterna
gezeten worden door een roversbende. Een overname door de
fietsenmaker Bol en de pianist Murray bracht geen soelaas:
in 1927 zagen ook zij geen toekomst meer in het witte doek.
Misschien was het de programmering die ertoe leidde dat
Pandora met de gewenste inkomsten genereerde. Dat was in
ieder geval de indruk die D. Grimmelikhuysen moet hebben
gehad. Als revueartiest beter bekend onder de naam Louis
Daniels, had hij in Schiedam al menig succes behaald. Hij had
nota bene een jaar voordat Bol en Murray er de brui aan
gaven nog zijn vijftienjarig jubileum als artiest in Pandora
gevierd. Samen met zijn vrouw trok de geboren Utrechtenaar
door het land. Zo af en toe deden ze Schiedam aan. Pandora
moet indruk hebben gemaakt. In ieder geval stond Daniels in
mei 1927 opnieuw op het podium. Ditmaal als kersverse
directeur van het bioscooptheater.
Het gaat Daniels meer voor de wind dan zijn voorgangers.
Gedurende meer dan zesentwintig jaar zwaait hij de scepter
over Pandora, dat in de loop van die tijd nog twee
naamsveranderingen zal ondergaan. Misschien kwam dat door
de stijgende behoefte aan verstrooiing. Want die kwam er.
Daar zorgde de beurskrach van Wall Street in 1929 wel voor.
Niet, dat de gevolgen daarvan voor Nederland direct merkbaar
werden. Maar na 1931 was het gedaan met de relatieve rust.
In de vier jaar daarna mocht het land beleven dat het aantal
werklozen vervijfvoudigde. En dat zal ongetwijfeld hebben
gezorgd voor een stijging in het bezoekersaantal van Pandora.
Dat lijkt tenminste de conclusie die mag worden getrokken uit
het feit, dat Daniels in maart 1932 het aan de Broersvest
gevestigde Luxortheater van de gebroeders Sass overneemt.
En uit het feit dat hij in de zomermaanden van datzelfde jaar
het theater moderniseert. Maar misschien heeft het alleen maar
te maken met de op dat moment vorderende bouw van het
Passagetheater, ontworpen door Sanders. Dat zou
geëxploiteerd gaan worden door Tuschinsky en beloofde een
uitstraling te krijgen die gelijk was aan beroemde Rotterdamse
bioscopen als het Prinses Theater, Capitol, Colosseum en
Victoria. Dat nota bene Tuschinsky brood zag in een stad als
Schiedam, zegt voldoende over de werkloosheidscijfers.
In 1935 viert Daniels zijn tienjarig directeurschap. Inmiddels
heeft Pandora de meer wereldse naam 'City-Theater'
gekregen. De werkelozen staan in de rij, als Daniels ze
vanwege het jubileum gedurende vier middagen in de
gelegenheid stelt gratis de volledige avondvoorstelling te zien.
Met daarin 'Bleeke Bet', een verfilming van Herman Boubers
gelijknamige toneelstuk. De muziek is van Louis Davids en in
de film spelen sterren als Fientje de la Mar, Aaf Bouber, Sylvia
Poons en Jopie Koopmans. Het is een hit.
Daniels en het City-Theater overleven de crisis en de tweede
wereldoorlog. Inmiddels exploiteert Daniels ook het Luxor in
Vlaardingen. In 1946 is er opnieuw een jubileum. Het theater
heet dan inmiddels Monopole Theater, naar de maatschappij
waarmee Daniels een verbintenis aanging. Met die
samenwerking komt een tweede directeur aan het roer van
Monopole te staan: W. de Groot. En alhoewel de tijden
veranderd zijn, is de sfeer dat beslist niet. Monopole is en blijft
een uitspanning voor volks vermaak. Met films als 'Avonturen
in China Town', of de boksfilm 'Hands-Up' met Tom Tyler.
Van een strijd of concurrentie met het Passagetheater is nog
steeds geen sprake: ze bedienen eenvoudigweg beide en
volledig ander deel van de markt. Als in het Passagetheater
'Berlijn, stad van avontuur' draait, vertoont Monopole 'Tarzan
en de Duivelin'.
