Borstels,
matten,
bezems en kwasten
Laurens Priester
Musis 294
gemeentebestuur van Schiedam indiende, verwoordde zij het
aldus. 'Er bevinden zich in Schiedam een aantal zwakzinnige
jongelieden boven den leerplichtigen leeftijd, die groote
behoefte hebben aan meerdere verzorging en voor wie zoo
mogelijk de weg geopend moet worden, althans gedeeltelijk in
hun onderhoud te voorzien. Geschiedt er niets, dan komen
velen dezer misdeelden in één of ander gesticht terecht en dan
ten laste der openbare kassen. Alles dient daarom beproefd te
worden om van hen nog nuttige leden der maatschappij te
maken, die daarin een bescheiden plaats kunnen innemen.'
Net als in Dordrecht, Den Haag enVlaardingen wilde
'Zwakzinnigenzorg' in Schiedam een speciale werkinrichting
voor 'deze ongelukkige personen' stichten, waar zij onder
deskundige leiding huishoudelijke artikelen vervaardigden, die
men tegen normale winkelprijzen aan de Schiedammers ging
verkopen. In 1927 waren in Schiedam minstens 81
zwakzinnigen boven de leerplichtige leeftijd, 50 mannen en 31
vrouwen.Van achttien mannehjke en negen vrouwelijke
zwakzinnigen moest de 'materieele, geestelijke en moreele
verzorging beslist onbevredigend geacht worden.'
Het voornaamste doel dat de vereniging met de oprichting
van de werkplaats beoogde te bereiken, was de zedelijke en
maatschappehjke verheffing van personen die 'in hun kring
vaak verwaarloosd, ja veracht en bespot worden'. Dat 'zij den
ganschen dag hun geregelden arbeid hebben, dat zij iets
presteeren, iets verdienen, schept voor hen een geheel ander, ja
een veel gelukkiger leven.'
Het gemeentebestuur kende een maximale subsidie toe van
2.500 gulden per jaar, en stelde gratis twee lokalen van de
leegstaande gemeentehjke school in de Dwarsstraat
beschikbaar.
De zwakzinnigen maakten een werkweek van 44 uur. Van
maandag tot en met zaterdag werkten zij van acht tot twaalf
uur, van maandag tot en met vrijdag van half twee tot half zes.
In augustus genoot men twee weken vakantie. Werkleider
Voerman leerde hen een grote verscheidenheid aan
huishoudelijke producten maken: gevlochten cocos-, corridor-
Japan- en ruige matten; (kinderjbezems; werkborstels; harde
luiwagens; vaat- en kopjeskwasten; zeilzwabbers;
gootsteenboenders; handstoffers; wasborstels; raagbollen;
closetwissers; tapijtschuiers; plumeaus; kachel-, schoen-,
insmeer-, nagel- en emmerborstels; droogrekjes. In 1930
ontvingen de beste werkers een jaarloon van 150 170
gulden, de minst geschikten 90 - 100 gulden. In de woorden
van het bestuur van 'Zwakzinnigenzorg' ondergingen de
jongens en mannen 'den gunstigen en zegenrijken invloed van
den arbeid'. Zij kwamen 'geestelijk op hooger niveau', werden
'rustiger, ordelijker en veel en veel gemakkelijker in den
omgang met de normalen uit hun omgeving.' Aanvankelijk
leverde men vanuit de werkplaats aan particulieren en
instellingen, maar in 1931 gingen de zwakzinnigen met een
handwagen de Schiedamse huizen langs. In de loop der jaren
bood de werkinrichting tussen de tien en twintig jongens' een
werkend bestaan.
Bijna tien jaar na de jongens en mannen kregen ook de
zwakzinnige meisjes en vrouwen in Schiedam een werkplaats.
Vanaf 1 juli 1938 beschikte 'Zwakzinnigenzorg' over een
Maandag 3 september 1928 was een belangrijke dag voor
Jacob Homburg (16), Johan Verheijen (17), Maarten
Slavenburg (15), Herman Verkerk (15), Bernard Meyer (16),
Johan Groenendaal (20), Hendrik van der Waal (19) en
Cornells Kooimans (27). Onder leiding van werkmeester Jan
Voerman begonnen deze zwakzinnige Schiedamse jongens en
mannen in twee lokalen van een leegstaande school aan de
Dwarsstraat 4 met de productie van borstels, matten, bezems
en kwasten.
De 'Werkinrichting voor Maatschappelijk onbruikbare
zwakzinnigen', zoals de werkplaats officieel heette, was in het
leven geroepen door de op 8 juli 1927 opgerichte Vereniging
'Zwakzinnigenzorg' die als doel had de belangenbehartiging
van Schiedamse zwakzinnigen, in het bijzonder de (oud-
)leerlingen van de Buitengewone School voor Lager
Onderwijs. Dit particuliere initiatief, gesteund door subsidies
van de Gemeente Schiedam en de Provincie Zuid-Holland,
kan gelden als het begin van de sociale werkvoorziening in
Schiedam.
Wat bewoog 'Zwakzinnigenzorg' tot de oprichting van de
werkplaats? In de subsidieaanvraag die de vereniging bij het
