Matthijs A. Struijs, Jongkind in Vlaardingen.
197 Musis
Op 15 mei onthulde de Vlaardingse cultuurwethouder Ben van der
Velden een plaquette op het woonhuis Westhavenkade 59. Op die
plek heeft een van de vijf panden gestaan, waarin fohan Barthold
Jongkind tussen 1821 en 1833 zijn Vlaardingse jeugd heeft
doorgebracht. Jongkind (Lattrop 1819 - Grenoblel891) was een van
de bekendste voorlopers van het impressionisme, en heeft het grootste
deel van zijn leven in Frankrijk gewerkt en gewoond. Met deze
plaquette heeft de Vereniging Vrienden van Jongkind een van haar
doelstellingen verwezenlijkt. Een andere is het oprichten van een
Jongkind Museum. Dat zal heel veel moeilijker zijn, omdat Jongkind
zo beroemd is, dat veel van zijn werk zich in museumcollecties
bevindt en voor een vereniging onbetaalbaar is, als het aan particuliere
wanden hangt.
Bij de onthulling van de plaquette is een klein maar fijn
boekje verschenen van de hand van Matthijs A. Struijs die, met
nazaat Jaap Jongkind uit Haarlem, heeft gezorgd dat de
plaquette er kwam en degelijk werd gedocumenteerd. Struijs
heeft het moment suprème zelf helaas niet meer mogen
beleven. Het boekje Jongkind in Vlaardingen' is daarmee
tevens een monument voor Matthijs Struijs geworden. Die
heeft, volgens de allerbeste archieftradities, gezorgd dat alles
wat over Jongkind in Vlaardingen te vinden is, in dit boekje
overzichtelijk en leesbaar bij elkaar is gebracht. Echt veel is dat
helaas niet, maar de nieuwe gegevens die Struijs heeft
gevonden, zijn wel de moeite waard.
Van Johan Barthold Jongkind is slechts een schilderij bekend,
waarop hij de stad van zijn jeugd heeft afgebeeld, en
uitgerekend dat schilderij uit 1843, toen Jongkind overigens
allang niet meer in Vlaardingen woonde, is sinds 1940 al zoek.
Struijs heeft de enige afbeelding die ervan bekend is, in zijn
boekje opgenomen en uitgebreid beschreven. Jongkind heeft
wel een aantal fraaie schilderijen, tekeningen en aquarellen
gemaakt van Maassluis waar hij, na zijn vertrek uit
Vlaardingen, tot 1843 heeft gewoond. In 1834 werd zijn vader
overgeplaatst, en vertrok het gezin naar Gouda. Struijs
betwijfelt of Johan Barthold met zijn ouders mee is verhuisd,
maar vermoedt dat hij van Vlaardingen naar Maassluis is
gegaan, en daar woonde bij zijn oom Johannes Jongkind die in
Maassluis (notaris?)klerk en commies was. In ieder geval kwam
moeder Wilhelmina Jacoba Jongkind Van der Burght, in
1837, kort na de dood van haar man, ook naar Maassluis. Daar
heeft Johan Barthold waarschijnlijk als notarisklerk gewerkt,
terwijl hij tegelijk in Den Haag leerling aan de Tekenacademie
was. Het is logisch dat hij in die jaren tekeningen heeft
gemaakt van zijn favoriete plekken in Maassluis
In Vlaardingen heeft Struijs zich moeten beperken tot de vijf
adressen, waarop het gezin heeft gewoond. Vader Gerrit
Adrianus Jongkind was 'Ontvanger van de In- en Uitgaande
Regten en Accijnsen' in Vlaardingen, een gewichtige
ambtelijke functie in een vissersplaats waar veel zout werd
verhandeld en gebruikt, dat aan strenge belastingregels was
gebonden. Struijs heeft met verbazing vastgesteld dat sommige
adressen van de familie Jongkind geen woonhuizen maar
pakhuizen of visserijschuren waren, waarin zich ook woningen
bevonden. Het was in de 19de eeuw immers nauwelijks
logisch, als in zo'n woning een rijksambtenaar met enige status
woonde, en niet de schuurbaas van de eigenaar van de
visserijschuur. Het eerste adres van de familie Jongkind was
een pand van de reder Willem van Warmelo aan de
Westhavenkade, een ver familielid van vader Jongkind. Net als
alle andere woningen van het gezin Jongkind, is dit pand
sindsdien gesloopt. Ook de volgende woning was een pakhuis
aan de Westhavenkade. Dit hoorde bij het Reedershuys, nu
Westhavenkade 45. In 1827 verhuisde het gezin Jongkind
alweer naar een huis aan de Westhavenkade. Ook dit is
gesloopt en in 1883 vervangen door het huidige pand, dat het
huisnummer 59 heeft en eigendom is van de firma Warmelo
en Van der Drift. In de gevel van dit huis is de plaquette
aangebracht. Het voorlaatste huis in Vlaardingen, waarin
Jongkind woonde, is het beroemdste: het huis van de
luitenant-admiraal van Holland en burgemeester van
Vlaardingen Gerard Callenburg. Die heeft geen prominente
plek in de geschiedenisboeken verworven, maar wel een
straatnaam in Vlaardingen. Ook dit huis bestaat niet meer. Het
is in 1909 vervangen door het huidige pand. Het laatste huis
van de familie Jongkind was het eerste dat niet aan de
Westhavenkade stond, maar aan de Hoogstraat, ongeveer op de
plaats van de huidige HEMA. Jongkind heeft daar maar kort
gewoond, want de eerste vermelding was in 1833 en vader
Gerrit Adrianus is een jaar later overgeplaatst naar Gouda, waar
hij in 1836 overleed.Voor het wonderhjke en ook onrustige
woonpatroon van de familie Jongkind in Vlaardingen geeft
Struijs helaas geen verklaring.
Over Jongkind is veel gepubliceerd, alleen al in 2003 het
eerste deel van een ambitieuze Franse oeuvre-catalogus en de
uitgebreide catalogus bij de Jongkind tentoonstelling in het
Haags Gemeentemuseum. Matthijs Struijs heeft het leven van
Jongkind 'na Vlaardingen' kort en bondig m jaartallen gevat, en
eindigt zijn boekje met een indrukwekkende chronologische
bibliografie van 53 titels, die begint met het artikel Jongkind',
dat de Franse schrijver Emile Zola op 23 januari 1872
publiceerde in het tijdschrift La Cloche, [opzoeken] Matthijs
A. Struijs heeft met zijn mooi geïllustreerde eerbetoon aan
Jongkind een vruchtbare loopbaan als Vlaardings historicus
waardig afgesloten. Hij is in het harnas gestorven.
Henk Slechte
Matthijs A. Struijs, Jongkind in Vlaardingen.
Een boekje dat zonder winstoogmerk en op eigen kosten is
samengesteld voor hen die aanwezig waren bij de onthulling van een
gedenkplaat aan het huis Westhavenkade 59, waar Johan Barthold
Jongkind een deel van zijn jeugd doorbracht. Vlaardingen 2004.
