Vikingen in Vlaardingen
A
li##»'
Tim de Ridder
De Romeinse overheersing die we uit de schoolboekjes kennen, kan al decennia lang
gestaafd worden met een lange reeks van archeologische ontdekkingen. In de
schoolboekjes wordt ook gerept over Vikingaanvallen in de negende en de tiende eeuw
die bekend zijn uit vage historische vermeldingen. De Vikingen teisterden niet alleen grote
delen van Noordwest-Europa, zij vestigden zich ook op tal van plaatsen in Engeland,
Frankrijk, Groenland tot zelfs in Amerika.
291 Musis
Archeologisch bewijsmateriaal
voor de fysieke aanwezigheid
van Vikingen in Nederland was
tot voor kort uiterst schaars.
In het afgelopen decennium
zijn echter diverse archeolo
gische ontdekkingen gedaan die
samenhangen met de aanwezig
heid van Vikingen in
Nederland. In Zutphen zijn in
1997 archeologische getuigen
ontdekt van een Viking
plundering in 882. In Zutphen
en in Deventer zijn bij
archeologisch onderzoek ook
verdedigingswallen uit het einde van de 9e eeuw aangetroffen.
Deze wallen dienden ter bescherming tegen de Vikingen.
Op Wieringen zijn muntschatten gevonden die zelfs een
aanwijzing vormen voor de vestiging van Vikingen in ons land.
En inTiel is enkele jaren geleden een restant van een Deens
Vikingschip ontdekt. En nu kan aan dit nog betrekkelijk korte
rijtje, ook Vlaardingen worden toegevoegd met de vondst van
resten van maar hefst drie verschillende Vikingschepen.
Hoe komen deze Vikingschepen in Vlaardingen terecht en wat
vertelt het ons over het Vlaardingen rond 1000 AD?
Het is zondagochtend 17 februari 2002 rond kerktijd. Op de
hoek van de Vlaardingse Markt, waar al sinds het begin van de
jaren tachtig van de vorige eeuw een gat geslagen is in de
bebouwing, verrichten Vlaardingse archeologen in samen
werking met de plaatselijk AWN-afdeling archeologisch onder
zoek. Op deze locatie die door de Vlaardingers toepasselijk als
'het Gat in de Markt' wordt aangeduid, hebben de archeologen
de rand van een middeleeuwse begraafplaats ontdekt. Terwijl op
de winterse morgen op de achtergrond kerkmuziek klinkt,
leggen de archeologen middeleeuwse graven bloot. Langs de
uiterste rand van de begraafplaats ligt een wat rommelig graf
dat de dag ervoor is ontdekt. Het is niet meer dan een kuil
waarin een overledene is bijgezet waarna de kuil met wat oud
schroothout is afgedekt. De nabestaanden lijken weinig
aandacht aan het graf te hebben besteed. Onder de losse
planken ligt het stoffelijk overschot van een circa vijftigjarige
man. Op zijn borst liggen twee gekruiste dunne rechthoekige
plankjes. Onder de plankjes bevinden zich nog vastgekoekte
vliegenpoppen van de maden die zich aan het lichaam van de
overleden man tegoed hebben gedaan. Hoewel de planken
waarmee het graf is afgedekt een rommelige indruk geven, is
wel meteen duidelijk dat er iets bijzonders mee aan de hand is.
Er bevinden zich namelijk vele ijzeren klinknagels in het hout.
Zou het hergebruikt
scheepshout kunnen zijn?
Jaarringonderzoek op het hout
maakt duidelijk dat het hout
niet uit de 12e eeuw dateert
zoals aanvankehjk werd
gedacht, maar vroeg elfde-
eeuws blijkt te zijn. En dan
komt de tweede verrassing.
Het hout blijkt afkomstig te
zijn van een Deens Viking
schip uit Engeland, zeer
waarschijnlijk zelfs twee
Vikingschepen. Een ander graf
bhjkt resten van een derde
Vikingschip te bevatten. Hoe komt dat hout van Vikingschepen
in Vlaardingen? Wat deden de Vikingen in Vlaardingen?
De opgravingslocatie ligt in het oude centrum van Vlaardingen
daar waar van oudsher de dijk die Vlaardingen moest
beschermen tegen het wassende water van de Oude Maas,
aansluit op de terp. Het onderzoek dat duurde van december
2001 t/m 6 maart 2002 maakt duidelijk dat hier net de rand
van de middeleeuwse begraafplaats was gelegen die omringd
werd door een enkele meters brede sloot die aan de kerkhof
zijde voorzien was van een afrastering van vlechtwerk. Binnen
een begrenzing van circa vijf bij vijf meter zijn uiteindehjk
45 begravingen ontdekt. Niet alleen het botmateriaal
verkeerde nog in een uitstekende staat, ook het hout uit de
graven. Al het hout uit de graven is zorgvuldig in huishoud-
folie ingepakt en in bakken met water opgeslagen, wachtend
op nader onderzoek dat in 2003 en 2004 werd verricht door
archeologe Anne-Lise Vredenbregt. Zij constateerde dat het
deels om oud 'schroothout' ging. In diverse planken zaten
namelijk kleine ronde gaatjes en restanten van houten
pennetjes die voor de grafkisten geen enkele functie hadden
gehad en zodoende wezen op een eerder gebruik van het
hout. Het zou hier om oud scheepshout kunnen gaan. Ook
waren er planken die een mooie messing- en groefafwerking
hadden en afkomstig kunnen zijn van bijvoorbeeld huizen,
misschien zelfs wel van pakhuizen. En dan waren er de
planken die weinig aan de verbeelding overlieten: ze waren
overnaads aan elkaar bevestigd door ijzeren klinknagels en
tussen de naden bevond zich nog breeuwsel dat bestond uit in
elkaar gedraaid runderhaar en schapenhaar. De interpretatie dat
het hier scheepshout betrof, was snel gemaakt. Met deze
informatie werd Karei Vlierman, scheepsarcheoloog en
voormalig conservator collectie van het Nederlands Instituut
voor Scheeps- en onderwater Archeologie (NISA),bij het
