Lucebert, schilder dichter fotograaf
Ti
~tó
\ik
jtor
y
Met de grote tentoonstelling
Lucebertschilder dichter
fotograaf', toont het Stedelijk
Museum Schiedam voor het eerst
belangrijke delen van de
omvangrijke collectie werken die de
Stichting Lucebert in 2006 heeft
geschonken aan het Instituut
Collectie Nederland.
Door deze schenking is de
nalatenschap van Lucebert als
unieke documentatie bijeen
gebleven. De collectie omvat meer
dan tweehonderd schilderijen en
tweeduizend tekeningen en wordt
door het ICN als langdurige
bruikleen ter beschikking gesteld
aan musea. Dit stemt overeen met
de wens van Lucebert om de
zichtbaarheid van de collectie te
garanderen. Het Stedelijk Museum
Schiedam heeft als eerste de
mogelijkheid gekregen om een
keuze uit de collectie te maken en
te presenteren.
ft
A,
fi y. t- y
Een hoogtepunt in de omvangrijke tentoonstelling wordt
gevormd door de vijf schilderijen die tezamen de serie 'Ketters'
vormen. Lucebert maakte deze schilderijen naar aanleiding
van de bestorming op 23 februari 1981 van het Spaanse
Congres door Franco-gezinde militairen onder leiding van
Antonio Tejero.
In zijn Spaanse huis in Javea volgde Lucebert verbijsterd de
gebeurtenissen en zijn weduwe Tony Swaanswijk-Koek
herinnert zich dat hij die hele nacht van de 23ste opbleef en
meteen woedend aan zijn serie van vijf schilderijen begon.
Lucebert-expert Cyrille Offermans wijst op de verwantschap
tussen de schilderijen van Lucebert en de serie 'Desastres de la
Guerra' van Francisco de Goya uit het eerste kwart van de
negentiende eeuw. De bloedige strijd van de Spanjaarden
tegen Napoleon verbeeldde De Goya zo huiveringwekkend dat
de etsen pas in 1862, bijna veertig jaar na zijn dood voor het
eerst publiek werden gemaakt. Overigens doen de groteske
figuren met verminkingen op Luceberts 'Ketters' in zeker
opzicht eerder denken aan de gedrochten op het werk van
Jeroen Bosch. Beul en slachtoffer zien er in de schilderijen van
Lucebert beide even gruwelijk uit en verbeelden een wereld
waarin alle hoop verloren is.
Wat Lucebert, die met zijn gezin wisselend in het Noord-
Hollandse Bergen en het Zuid-Spaanse Javea woonde, ook zal
hebben bewogen zal de opstand onder leiding van generaal
Francisco Franco in 1936 zijn geweest. Deze vormde het begin
van de bloedige Spaanse burgeroorlog en gewelddadige
fascistische dictatuur die Spanje tot 1975 in z'n greep zou
houden.
De witte puntmutsen die Lucebert een aantal figuren in de
'Ketters' opzette, verwijzen naar de 'schandmutsen' uit de tijd
van de Spaanse Inquisitie. Door deze historische verwijzing
tilde Lucebert zijn woede over de coupplegers boven het
niveau van 'politieke' kunst met een moraal als een open deur
en plaatst hij de coupe van 23 februari terug in een Spaanse
historie waarin onderdrukking door Staat en Kerk een lange
traditie hebben.
De 'Ketters' staan in het totale oeuvre van Lucebert overigens
niet geheel alleen. Ook het begin van z'n carrière, die hem zou
stempelen tot één van de belangrijkste en invloedrijkste
Nederlandse kunstenaars uit de tweede helft van de twintigste
eeuw, wordt gemarkeerd door revolutionair geluid. Lucebert,
nog maar kort daarvoor bevriend geraakt met de schilders
I'd like to stop living like a millionaire, 1992,
Oostindische inkt op papier, Instituut Collectie Nederland
103 Musis
