Waar ligt de oudste burcht van Holland?
Tim de Ridder
In Vlaardingen wordt gezocht
naar de plaats waar de burcht
van Dirk IIIgraaf van Holland
zich zou kunnen bevinden.
Grondradaronderzoek zou
mogelijk uitsluitsel kunnen
geven. Grondradar of georadar
(Ground Penetrating Radar, GPR)
is een meettechniek wordt onder
andere toegepast om structuren
in de ondergrond in beeld te
brengen. Afhankelijk van de
ondergrond kan tot 15 meter
diep worden gemeten.
Door signaalveranderingen en
reflecties worden afwijkingen
gevisualiseerd en worden
herkend als object, holle ruimte,
laagscheiding of als resten van
vroegere gebouwen.
De burcht van Dirk III, door zijn tegenstanders als een rover
afgeschilderd, maar in werkelijkheid een zeer vroom man
die -uitzonderlijk in die tijd - tweemaal een pelgrimage
ondernam naar Jeruzalem, was naar alle waarschijnlijkheid
een motteburcht, waarbij de palissade of gemetselde stenen
kraag op een kleine ronde heuvel (de motte) was geplaatst.
Leiden heeft een gerestaureerde burcht die tussen 900 en
1150 in verschillende stadia is gebouwd en aldus een indruk
kan geven van de burcht van waaruit Dirk III succesvol slag
leverde met de Duitse keizer.
Het was 29 juli 1018. Er stond een ramp te gebeuren. Vanuit
het Merwedegebied vluchtten boeren met kleine snelle
bootjes gehaast richting Vlaardingen. Enkele lieden hadden
gezien hoe het naderende onheil zich aankondigde op de
rivier de Merwede. Een grote vloot van schepen met
soldaten zakte de Merwede af. Deze - Duitse keizerlijke
vloot - was op weg naar Vlaardingen om daar graaf Dirk III
van Holland aan te pakken. Volgens diverse buitenlandse,
zeer gekleurde en dus niet bepaald betrouwbare, bronnen
had de graaf dit geheel aan zichzelf te danken. De graaf zou
schepen plunderen die onderweg waren van de keizerlijke
handelsplaats Tiel naar Engeland. Dat scheelde niet alleen
aan handel, maar ook aan belastingcenten. En dat was nog
niet het enige!
Hoewel graaf Dirk III als leenman ondergeschikt was aan de
Duitse keizer, was daar in de praktijk weinig van te merken.
Dirk had zijn oog laten vallen op de wildernis rond de
Merwede. Zijn ondernemende geest had hem ingegeven om
de plaatselijke bewoners gebieden toe te wijzen die
ontgonnen konden worden. De bewoners kregen een grote
mate van vrijheid van Dirk. Daarvoor in de plaats vroeg Dirk
van de opbrengsten een percentage, de zogeheten cijnzen of
tienden. Er was echter een probleempje. Het gebied waar
Dirk en zijn Friezen waren neergestreken werd door de
bisschoppen van Utrecht, Trier en Keulen betwist. Het was
bisschop Adelbold van Utrecht, die de hulp van de Duitse
keizer inriep met als gevolg dat deze in 1018 zijn neef Dirk
de opdracht gaf om zijn vesting bij Vlaardingen te
ontruimen. Inplaats van te gehoorzamen trok Dirk zich
echter op zijn burcht terug, en de keizer kon nu niet anders
dan een leger onder leiding van hertog Godfried I van
Lotharingen op hem af te sturen.
Ondertussen wachtte een gewaarschuwde Dirk III in zijn
burcht het naderende onheil af. Het keizerlijke leger ging ter
hoogte van Vlaardingen aan wal en trok volgens
overlevering op in de richting van de burcht. Alles ging
voorspoedig tot het leger gehinderd werd door een grote
gegraven waterpartij die hen scheidde van de burcht. Hertog
Godfried liet zich niet van zijn stuk brengen en besloot om
met een omtrekkende beweging een doorgang te zoeken in
de waterpartij. En toen gebeurde er iets volkomen
onverwachts wat een dramatische wending veroorzaakte.
Terwijl hertog Godfried bezig was met een omtrekkende
beweging riep één van Dirk's mannen in de achterhoede
tegen de keizerlijke soldaten dat hun hertog op de vlucht
geslagen was. Terwijl ze met een overweldigende
meerderheid waren en niet konden verliezen, sloeg vreemd
genoeg toch de paniek toe bij de soldaten. Ze vluchtten hals
137 Musis
