De Afrikaanse kijk op Schiedamse jenever
A HAPPY MAN
CAPSTAN
WHEN you CAN
Afrikaanse landen. Zowel in Europa als
in Afrika werd heftig gedebatteerd over
de wenselijkheid hiervan. Koloniale
overheden, zendelingen en
maatschappelijke genootschappen
maakten zich druk om de handel in
alcoholische drank. Het heeft voor de
onderzoeker van nu een ware goudmijn
aan informatie opgeleverd, hoe gekleurd
ook. Voor weinig andere exportartikelen
bestond zoveel - morele - belangstelling.
Het leverde voor dit onderzoek prachtige
citaten op, zoals uit de notulen van het
Engelse House of Lords waar in 1889
gepleit werd voor afschaffing van
drankexport naar Afrika: 'We spreken
over het civiliseren van de neger, en het
introduceren van de zegen van de
Europese handel, terwijl we tegelijkertijd
ongelooflijke hoeveelheden jenever, rum,
buskruit en wapens gieten in dit
ongelukkige land...' Hoe de 'te civiliseren
neger' er zelf over dacht, werd niet altijd
bij de beraadslagingen meegenomen.
Het grote winstpunt van dit boek van
Van den Bersselaar is dat hij die
meningen juist wel gebruikt heeft. Zijn
doel was een culturele biografie van
Hollandse jenever in West-Afrika te
schrijven. Om alle mogelijke
betekenissen die aan jenever werden -
en worden - toegeschreven te kunnen
achterhalen, was het noodzakelijk om
direct betrokkenen aan het woord te
laten. Dat belang blijkt al bij de verhalen
uit het verleden, zoals van een
Afrikaanse handelaar die liet weten dat
rond 1900 jenever nog vooral een
praktisch handelsartikel was. Volgens
hem was een kist jenever 'niet
aanstootgevender, en veel makkelijker te
hanteren, dan een baal stokvis'.
De morele lading die in de westerse
berichtgeving de boventoon voerde, is
hier ver te zoeken. De hedendaagse
mening over jenever én de herinnering
aan hoe de jenever vroeger gebruikt
werd, komen voort uit een vijftigtal
interviews met oudere Ghanezen en
Nigerianen, in het boek aangeduid als
'oudsten'. Om de marketingstrategieën te
achterhalen, heeft de auteur ook enkele
archieven van Nederlandse
distilleerderijen onderzocht als Bols,
Henkes en Blankenheym Nolet. Op
deze wijze kwamen alle betrokken
partijen aan bod.
Het waren vooral de oudsten die konden
vertellen hoe jenever zo'n belangrijke
343 Musis
Affiche Capstan-schnapps (Accra) en flessenheiligdom Zuid Nigeria,
foto's Jenevermuseum, Schiedam en Dmitri van den Bersselaar
