mem ©f
King of drinks
rituele functie kon krijgen. Zij benadrukten dat over deze King
of Drinks al generaties lang werd gesproken. De oorsprong
lag bij een godenverhaal over de Grote Leider Hollandse
Jenever. Deze witte leider in de alcoholische wereld zou
tijdelijk uit het land der levenden zijn verbannen, maar
teruggehaald zijn omdat zonder zijn aanwezigheid alles 'zin-
en bewegingsloos' was. Om die reden was jenever bij uitstek
een geschikte drank om offers mee te brengen, of te plengen
op een heilige plaats. De kleurloosheid van de drank was
daarbij van belang. Gebruik van rum, whisky of cognac zou
de goden zelfs kunnen beledigen, omdat deze dranken niet
helder en zuiver genoeg waren. Dat jenever als importdrank
relatief duur en dus exclusief was, maakte het zelfs nog beter
geschikt voor ritueel gebruik.
Bij oppervlakkige beschouwing zou men vermoeden dat de
Hollandse handelaren er alles aan gelegen was om die rituele
status te benadrukken. Onderzoek naar hun
marketingmethoden laat echter zien dat zij hier niet specifiek
op inhaakten. De fabrikanten lieten etiketten bedrukken voor
de Afrikaanse markt met daarop symbolen waarvan men
vermoedde dat het aantrekkend zou werken: gewonnen
prijsmedailles, allerhande exotische dieren en merknamen. De
oudsten lieten weten dat zijzelf en hun ouders wel
merkbewust waren, maar op een andere manier dan de
exporteurs hadden bedacht. Terwijl in Nederland lang werd
gewikt en gewogen of bijvoorbeeld de ooievaar van Henkes
naar links of naar rechts moest kijken, sprak men in Ghana
over 'vogeljenever' in het algemeen. Zo bestond er ook
'geldjenever', verwijzend naar de prijsmedailles, en
'koejenever', die kon variëren van de Buffalo jenever van de
Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek, via de Buil jenever van
Melchers tot het Nyala merk van Hasekamp. De Afrikanen
kozen op andere gronden en vonden bijvoorbeeld het zegel
op de fles van groter belang, want dat stond garant voor
zuiverheid.
Exporteurs keken dus wel op een speciale manier naar de
Afrikaanse markt, maar het benadrukken van de traditionele
en rituele status van jenever gebeurde pas rond 1970. Voor
die tijd stonden vooral de veronderstelde geneeskrachtige
eigenschappen centraal en werd juist zelfs reclame gemaakt
voor jenever als uiting van een moderne westerse levensstijl.
Dat laatste sloeg - nu om begrijpelijke redenen - niet aan in
de West-Afrikaanse landen. Het was hoe dan ook moeilijk om
drank te verkopen in het begin van de twintigste eeuw. Uit dit
onderzoek blijkt dat dit meer met de slechte economische
omstandigheden te maken had dan met een mindere interesse
in Schiedamse schnapps of met de sterke anti-alcohollobby.
Terwijl stokerijen in Afrika vanaf de jaren '30 ook zelf goede -
en goedkope - jenever konden produceren, bleef de
traditionele Hollandse drank onverminderd populair voor
ritueel gebruik. Dit blijkt ook uit een onderzoek uit de jaren
1933-1934 onder zo'n duizend Afrikaanse oudsten over het
eventueel versoepelen van de drankwetten. De handel in
alcohol was altijd omstreden gebleven en kende daardoor
vele verordeningen en bepalingen omtrent specifieke dranken
die wel en niet ingevoerd mochten worden. Veel van de
ondervraagde oudsten pleitten voor vrije import van jenever,
met ook nog eens verruimde openingstijden van de winkels.
Dat laatste was noodzakelijk omdat jenever bij het
aankondigen van sterfgevallen gebruikt werd, en op zo'n
moment dus direct gekocht moest kunnen worden. Andere
voorstanders benadrukten de geneeskrachtige werking van
jenever. Het belangrijkste argument gaf uiteindelijk overigens
de doorslag: de hoge accijnzen op de dure importdranken
werden node gemist. Jenever mocht nadien weer ingevoerd
worden.
De hernieuwde handel, de blijvende status van de jenever en
de diverse marketingstrategieën nadien komen ook alle in dit
boek aan de orde. Dan weer op een historische manier
onderzocht, dan weer via een meer antropologische
ft
4 THE UNITED AFRICA COMPANY 3©
onderzoekswijze. De wisselende rollen van de economisch
historicus, de antropoloog en de cultuurhistoricus die daarbij
horen, komen de leesbaarheid van het boek niet altijd ten
goede. De lezer die op het ene moment meegenomen wordt
in sfeerbeschrijvingen over rituele plengoffers, stuit op het
andere moment op meer theoretische termen als 'stijgende
sociale dislocatie' en 'situationele commoditisatie'. Het kost
daardoor soms wat moeite om lekker door te kunnen lezen.
Doet men dit wel, dan zal men aan het eind moeten erkennen
een rijk gevuld boek te hebben gelezen en nu eens de
werkelijk Afrikaanse blik op een Schiedams product te hebben
kunnen werpen.
Dmitri van den Bersselaar, King of Drinks. Schiedamse
jenever in Ghana (Stichting Musis, Schiedam 2007) ISBN:
9789073677111
345 Musis
THE SALES MANAGER
PKOGRESS and expansion are the driving forces
of the country today! Trained men are needed for
tomorrow's important business developments.
The Sales Manager controls the
sales team, and his expert knowledge
of marketing is vital to
commercial success. The United
Africa Company is proud to
play an important part in the
training of such highly-skilled
'Men of Tomorrow."
In office or uarkihop. at the docki or store or
schemer he scorhs, it ii the trained man tcho
makes progressthe man who knows his job
thoroughly. U.A.C. trains its staff in many
different skills and has many comprehenshr
training schemes and schools for this purpose.
Hundreds of Africans every year qualify for
positions of authority tn c.a.c. in this scay.
U.A.c. training produces technicians, salesmen,
clerical and secretarial staff, transport and
lighterage staff and mi
a future, 'Men of Tomorrou.'
Advertentie de moderne Ghanese man (UAC) Accra
