Peter de Lange
Ars longa, vita brevis. Maar niet heus. Sommige kunstwerken
lopen kans eerder tot stof te vergaan dan hun maker. Dankzij
een noodkreet uit het verleden verdwijnt in Vlaardingen de
laatste jaren minder kunst op de schroothoop dan voorheen.
Maar in een stad die voortvarend sloopt, blijft het oppassen.
Iedereen kan in Vlaardingen geheel gratis ruim honderd
kunstwerken bekijken. Ze staan niet achter de kassa van een
museum, je kunt ze gewoon op straat vinden. Ze staan als
beeld in een plantsoen of hangen als reliëf aan een gevel.
Of ze zijn als muurschildering op de wand van een openbaar
gebouw aangebracht. Tijdens kantooruren kun je gewoon naar
binnen lopen om er een blik op te werpen.
Deze openbare kunst is kwetsbaar. Vooral de stukken die zich
in de open lucht bevinden worden van alle kanten bedreigd.
Door regen en wind. Door vandalisme. En niet in de laatste
plaats door onverschilligheid.
Maar ook wat binnen staat en hangt is zijn leven niet zeker.
Het kan zomaar gebeuren dat een muur met een schildering
erop wordt neergehaald bij sloop of renovatie. Want niet
iedere aannemer is even artistiek onderlegd. "Ik had niet in de
gaten dat 't kunst was," zegt zo'n man dan verontschuldigend.
Had hij wel verstand van kunst gehad, dan was dikwijls nog
het breekijzer erin gezet. Domweg omdat niet alles kan
worden bewaard. "Een mozaïek kun je uitzagen, maar een
muurschildering valt niet te redden. Daarvoor is het bij sloop
gewoon einde verhaal," aldus Henk Horsten, de hoeder van
kunst langs de openbare weg in Vlaardingen.
Horsten, directeur van de Vrije Academie, schreef in 1992
samen met Matthijs Struijs van het Gemeentearchief het
boekje Beeldenroute Vlaardingen, een wandeling langs alle
openbare kunst die de stad op dat moment rijk was.
Om de herkomst van de 115 nog aanwezige kunstwerken te
achterhalen, moest in allerlei archieven naar bijzonderheden
worden gezocht. Op zich al een veeg teken dat er geen
'boekhouding' was bijgehouden van de opdrachten en
kunstaanschaffingen die er in de loop der tijd waren gedaan.
Uit notities en persoonlijke herinneringen kon worden
opgemaakt dat een aantal kunstwerken gewoon was
verdwenen. Aan het eind van hun onderzoek moesten Horsten
en Struijs dan ook concluderen dat er met de openbare kunst
in Vlaardingen nogal slordig werd omgesprongen. Beelden
bleken slecht te worden onderhouden; sommige werden door
struiken aan het gezicht onttrokken of waren praktisch
overgroeid, andere waren bij verbouwingen gewoon
verwijderd of geblindeerd, zoals een wandschildering van
Peter Dumas, die in het stadskantoor achter de ontvangstbalie
was weggewerkt. En overal hadden dieven en vandalen vrij
spel. Een muurschildering van Jan van Reeven aan de
Baanstraat: vernield. Het bronzen beeldje van een spelende
kleuter, gemaakt door Jean Decoen: compleet met de 700 kilo
wegende betonnen sokkel gestolen uit een gazon aan de Floris
de Vijfdelaan. Verminkt: een beeld bij een school aan de Van
der Werffstraat. Vernield: een koperplastiek van Leen Droppert
dat bij een school in de Van Maanenstraat stond. Enzovoorts.
Sinds deze publicatie probeert de gemeente Vlaardingen beter
op te letten, is Horstens overtuiging. Maar zijn recent
verschenen boekje 'Buiten-gewoon-buiten, kunst in de
openbare ruimte van Vlaardingen', dat hij samenstelde met
fotograaf Arno Bauman, wordt opnieuw afgesloten met een
lijst verdwenen en mishandelde kunstwerken.
Een willekeurige opsomming. Weg zijn muurschilderingen van
Remi Poppe, Dik Kats en, opnieuw, Peter Dumas. Van Berend
Hendriks' gevelmozaïek op het gesloopte GEB-gebouw aan de
Hoflaan, voorstellende het ontstaan en gebruik van
elektriciteit, is niets meer over. Het bestaat alleen nog op
foto's. Eveneens tot stof verging het kunstwerk dat het
trappenhuis van hetzelfde gebouw opluisterde. Het plastiek
van Jan de Winter dat boven de ingang van het aangrenzende
- en ook gesloopte - gebouw van Gemeentewerken hing, is
verplaatst naar de ingang van het Accent College. (Vraag is, of
een kunstwerk dat Energie uitbeeldt, daar thuishoort.)
Niet iedereen is zo vooruitziend als de familie van
beeldhouwer Henk Vos. Diens verwanten haalden, voordat de
sloper arriveerde, het van marmer, natuursteen en mozaïek
gemaakte reliëf van de gevel van drukkerij Van Dooren aan de
Oosterstraat. Want wie even niet oplet, loopt het risico dat er
ondanks de verhoogde waakzaamheid met een kunstwerk
korte metten wordt gemaakt. Het volgende incident illustreert
wat er bijvoorbeeld kan gebeuren als een kunstbewaker even
Musis 32
Henk Horsten, foto Jan van der Ploeg
