De Branders
Henk Slechte
Bijna 40 jaar geleden werkte ik bij het
gemeentearchief van Rotterdam.
We hadden daar de goede gewoonte om
bezoekers die aan een boek werkten een
persoonlijke begeleider toe te wijzen, een lid
van de wetenschappelijke staf, een coach bij
wie ze met specifieke vragen terecht konden. Ik
werd op een goede dag aan ene Hans van der
Sloot uit Schiedam toegewezen. We konden het
al snel goed vinden, en hij vroeg me eens in
Schiedam te komen kijken, waar een hele buurt
bij het - letterlijke - groot vuil stond. Ik was
jong, onervaren en wist van Schiedam alleen
maar dat er jenever werd gemaakt.
Nou daar ging het precies om, hij wilde
me de Brandersbuurt laten zien, de buurt waar
vanaf de 18de eeuw de gedistilleerd nijverheid
geconcentreerd was.
We schrijven 1969, en Schiedam was bezig de grootste
slooppartij uit zijn geschiedenis voor te bereiden. Ik wist niet
wat ik zag: dichtgetimmerde straatjes, steegjes, slopjes en
grachtjes met bedrijfspanden die werden afgewisseld door
woonhuizen uit de 18de en 19de eeuw. Het was natuurlijk een
zootje, die Brandersbuurt, maar wel een hoogst interessant
zootje, want ik zag het direct: dit was het openluchtmuseum
van de Nederlandse nijverheid vóór de Industriële Revolutie.
Hier was nog te zien hoe in een Nederlandse stad de
kleinschalige nijverheid had gefunctioneerd, hoe bazen,
arbeiders en bedrijven door elkaar woonden, ogenschijnlijk
een rommeltje, maar wel organisch gegroeid en bij nader
inzien ook logisch.
Herman Paradies legde even daarvoor de Noordvest bij de
hoek met de Schie, bij de Spoelingbrug vast. Dat alles zou
gesloopt worden, en is ook gesloopt, zonder dat daaraan veel
meer plan ten grondslag lag dan het aan elkaar hechten van
de oude stad en nieuwe buitenwijken als Nieuwland en
Groenoord, en natuurlijk de verplaatsing van de
brandweerkazerne van de Singel in de binnenstad naar de
Breedstraat.
Ik was verbijsterd en vooral geschokt, en heb het beeld van die
historisch interessante en op veel plaatsen ook schilderachtige
buurt meer dan twintig jaar bij me gehad. Als ik het woord
Schiedam hoorde, in wat voor verband ook, moest ik daaraan
denken. Totdat ik in 1991 in Schiedam kwam wonen, en daar
weer ging kijken. De schok was haast nog groter dan in 1969:
Musis 8
Achter de Teerstoof in de richting Verbande Erven, foto Gemeentearchief Schiedam
