Het gebouw zo groot en hoog geworden, aan een ieder verkondigen!
financiële haalbaarheid, zulks in verband met de subsidies die
van 's koningswege aan de nieuw te bouwen kerken werden
toegekend. Geheel volgens de stijlbeginselen uit de eerste
jaren van de negentiende eeuw roerden de architecten zich
graag in neo-classisme. Echter, er zijn ook vele
'waterstaatskerken' bekend waarin al werd geëxperimenteerd
met de neo-gothiek.
Strikt genomen is de Havenkerk dan ook geen
'waterstaatskerk', maar een neo-classisistisch bouwwerk,
waarmee Waterstaat geen directe bemoeienis had, aangezien
de beoordeling van de subsidieaanvraag aan Willem I en de
bouw tussen 1822 en 1824 nog ressorteerden onder het
Departement voor zaken van de Roomsch Katholieke
Eeredienst en de handtekening draagt van de
verantwoordelijk minister Frangois Joseph Marie Thérèse
baron de Pélichy de Lichtervelde. Summier is ook de
vermelding van A. Tollus (1782-1847) als architect.
Guus van der Feijst schrijft in zijn Geschiedenis van Schiedam:
'De omwenteling van 1795 bracht de gelijkstelling van alle
kerken met zich. De Roomschen haalden spoedig de politieke
winst binnen en gaven hieraan in het jaar 1824 uiting, toen zij
op 14 november de nieuwe parochiekerk aan de Lange Haven
in gebruik namen. Het hoefde geen schuilkerk meer te zijn, en
misschien wel om die reden is het gebouw zo groot en hoog
geworden, aan een ieder verkondigend de aardse triomf van
de tot dan verdrukte geloofsgemeenschap'.
Van der Feijst slaat de spijker op z'n kop. De Havenkerk
behoorde niet alleen tot de grootste gebouwen in de stad,
wedijverend met het St. JacobsGasthuis en de Korenbeurs, het
was in die tijd ook een ultramodern gebouw met z'n
vrijstaande Toscaanse zuilenportiek waarin de klassieke orde
niet alleen decoratief -zoals tot dan gebruikelijk - maar ook
gedurfd constructief was toegepast. Bovendien was de
architect Adrianus Tollus in rooms Nederland niet de eerste de
beste.
Adrianus Tollus vestigde zijn naam als bouwmeester voor de
rooms-katholieke gemeente in één klap met het ontwerp voor
de St. Petrus Bandenkerk in Rijsenburg met het daaraan
verbonden halfronde kerkplein waarop hij een aantal huizen,
een kleine rechtszaal en een herberg situeerde. Met het
ontwerp van Tollus kreeg Rijsenburg niet alleen een geheel
nieuwe dorpskern, maar werd de kerk ook geplaatst in een
klein, maar zeer verfijnd stedenbouwkundig plan. Door de
halfronde vorm van het plein, de gelijkwaardige architectuur
van beide vleugels en de middenopening naar de kleine, in
Musis 92
Havenkerk Schiedam in huidige staat, foto Collectie Gemeentearchief Schiedam
