Leven van de kerk en de jeneverindustrie Ze noemden zichzelf geen kunstenaars, maar ambachtslieden in de toegepaste kunst. Evenzogoed schiepen ze een als samenwerkende broers een immens oeuvre waarin praktisch geen enkele discipline uit de klassieke beeldende kunst ontbreekt. Bijzondere mensen waren het, de vader en oom van José en Theo Gootjes. Het Schiedamse gemeentearchief zal nog jaren dagwerk hebben aan alleen al het inventariseren en documenteren van de stapels ontwerpen en tekeningen waarvan in deze Musis een bescheiden samenvatting. Peter de Lange Met de gebrandschilderde ramen in het huis van José en Theo Gootjes is iets eigenaardigs aan de hand. Anders dan je zou verwachten, zijn ze niet gemaakt door José's vader, de glazenier André Henderickx. Ze komen uit Brussel, uit een fabriek die in de negentiende eeuw aan de lopende band glasinloodramen met heiligenvoorstellingen leverde aan nieuw gebouwde katholieke kerken. De ramen van José (66) en Theo (66) zaten ooit in de vensters van de Liduinakerk in Schiedam. Gootjes vond ze bij het opruimen van het atelier van zijn schoonvader en diens acht jaar jongere broer en vennoot, Frits Henderickx, toen deze als laatstlevende in 1990 het glazeniersbedrijf sloot. De Henderickxen waren de makers van onder andere de befaamde gebrandschilderde ramen met de St. Liduinavoorstellingen in de in 1969 gesloopte Frankelandsekerk. Dit hoogtepunt van Schiedamse glaskunst, geplaatst in 1953, was maar kort te bewonderen en is tegenwoordig enkel nog op foto's te zien; de ramen zelf werden bij de sloop met bruut geweld uit de kerk verwijderd en samen met ander puin gebruikt voor het ophogen van een weg bij Schipluiden. Niemand had het geld willen verschaffen om ze voorzichtig uit hun sponningen te halen. "Zo ging dat in de Beeldenstorm van de jaren zestig," zegt Gootjes berustend. Op het toppunt van hun roem, van de Wederopbouw tot aan de jaren tachtig, vervaardigden de gebroeders Henderickx glasinloodramen voor kerken overal in Nederland. Werk uit hun atelier aan de Oude Sluis is te vinden in gebedshuizen van het protestante Emmeloord tot in het katholieke bedevaartsoord Bosschenhoofd. Zelfs op Aruba werd een kerk met hun kunst verfraaid. Maar hoeveel gekleurd glas er ook door de handen van haar vader is bewerkt, José heeft er niet één scherfje van in haar bezit. Ze bewaart wel een hele reeks andere voorwerpen die getuigen van het veelzijdig kunstenaarschap van André Henderickx. Zo staat in de woonkamer een van klei gebakken kinderkopje. Het lijkt een klein, eenvoudig dingetje, maar de argeloosheid en de blijdschap die alleen een kind kan uitstralen zijn zo raak getroffen, dat niemand eraan twijfelt dat hij oog in oog staat met kunst van grote klasse. José laat het beeldje graag aan bezoekers zien, want zij stond als baby van 16 maanden model voor het portret, dat gemaakt werd door haar in 1980 overleden vader. Het beeldje behoort tot haar dierbaarste bezittingen, samen met de bronzen kop van haar grootmoeder, die ook door André werd gemaakt. Als jongeman kraste en krabde hij het origineel met een aardappelschilmesje en een theelepeltje uit een ruw blok gips, in de woonkamer bij zijn moeder, die weinig geduld had om lang model te zitten en telkens opstond om een of ander huishoudelijk karweitje te doen. Het klassiek vormgegeven portret is een bewijs temeer dat André Henderickx kon toveren met ieder materiaal dat hij in handen kreeg. José haalt een sigarenkistje voor de dag, dat een collectie door André bewerkte kiezelstenen bevat. De stenen werden verzameld op vakantie in Wales en thuis met groot gevoel voor detail uitgesneden, gepolijst en omgewerkt tot medaillons, waarbij Henderickx de kleur en de tekening van de steen als uitgangspunt nam voor het portretgenre. Uit een zachtroze steen werd een Romeinse kop tevoorschijn gehaald, een ovale zwarte kiezel bleek uitermate geschikt om een heilige in uit te snijden. Veel van wat André Henderickx maakte, zijn glasinloodramen om mee te beginnen, had op een of andere wijze een raakvlak met de katholieke kerk of ademde een religieuze sfeer. Gezien de achtergrond van de familie is dat niet verwonderlijk. De Henderickxen komen oorspronkelijk uit België, uit een katholiek dorp even ten noorden van Antwerpen. Musis 228

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Musis | 2008 | | pagina 228