335 Musis
stenen van een middeleeuws klooster. De St. Petrus Banden
begraafplaats in Den Haag ontwierp hij zodanig dat alle graven
gericht waren naar de kapel als sleutel tot het hiernamaals en
met de St. Jan de Doperkerk aan de Lange Haven ontwierp hij
het op dat moment grootste en meest imposante bouwwerk
van Schiedam.
Aan de eerste plannen om de Havenkerk het middelpunt te
maken van een prestigieus hotel dat zijn plaats moet hebben
in de regio Groot-Rotterdam, ligt allereerst een uitgebreid
bouwhistorisch onderzoek ten grondslag, door Hylkema
Consultants uitgevoerd in opdracht van de Johan Maasbach
Wereldzending. Dit omdat Hylkema cs niet over één nacht ijs
wilde gaan, maar tevens om geen slapende honden - in dit
geval de vastgoedeigenaren in de wijde omtrek van de kerk -
wakker te maken
Vervolgens hebben de architecten, de restauratiearchitecten en
bouwkundigen zich gebogen over het eerste ontwerp, waarbij
nadrukkelijk is gekeken naar gerealiseerde referentieprojecten
elders in Nederland.
Het bouwhistorisch onderzoek geeft summier weer op welke
punten de restauratie moet worden aangepakt. Inmiddels is
ook het bouwkundig onderzoek afgerond en bestaat meer
duidelijkheid over de noodzakelijke restauratie van de kerk. Op
de eerste schetsplattegrond, gemaakt om voor de onderzoekers
en architecten een eerste richting vast te leggen is zichtbaar
welke rol aan de kerk in dit geheel is toebedeeld. De nadruk
ligt op restauratie van het gebouw en het interieur. Anders dan
de interieurs van de latere, in neo-byzantijnse en neo-gotische
stijl gebouwde katholieke kerken, waarin vooral weelde
aan kleuren en kerkversieringen opvallen, manifesteert het
interieur van de Havenkerk zich in z'n - betrekkelijke - neo
klassieke eenvoud. De hoofdkleur is wit, de beschilderingen
van zuilen en wanden ingetogen. Lang niet zeker is of de
gebrandschilderde ramen die de kerk hebben gesierd ook de
originele ramen waren van het moment van ingebruikname.
Denkbaar is dat Tollus is uitgegaan van blank glas zoals zijn
eerste ontwerptekeningen en bestekken ook suggereren.
Het interieur van de Havenkerk geniet de hoogste
monumentenbescherming. Hieraan wordt in de hotelplannen
niet getornd. Zijwaarts van de ingang is voorlopig voorzien
in ruimten voor de garderobe en toiletten, voorin is de
receptie als los element in de ruimte opgenomen en in
het koor is de lobby gedacht. Als binnen het kerkgebouw
wordt gedacht aan functies als restaurant en bar, spreken
de architecten een voorkeur uit voor het opnemen van
deze faciliteiten in de zijbeuken en dan in de vorm van een
transparante constructie die het wezen van de kerk niet
aantast. Goede voorbeelden hiervan worden gevonden in de
twee voor de Havenkerk belangrijkste referentieprojecten, het
Kruisherenhotel en de Selexyz-Dominicanen boekhandel in
Maastricht waarover elders in dit nummer meer. Ook in deze
projecten, die zijn gerealiseerd in middeleeuwse bouwwerken
hebben de ontwerpers kans gezien de confronterende
binnenhuisarchitectuur los te houden van het eeuwenoude
gebouw.
Het hotelontwerp voorziet ook in een 'herbouw' van de
vroegere Dominicaner-pastorie aan de Hoogstraat. Het
oorspronkelijke uiterlijk van dit gebouw is daarin leidraad,
geen dwingend uitgangspunt. Omdat de hotelfaciliteiten, de
kamers, de dienstruimten en keuken als het ware rond de
Havenkerk zijn gerangschikt in wat in het recente verleden
de 'bijgebouwen' van de kerk waren, is het op de Hoogstraat
noodzakelijk de 'pastorie' in drie lagen te bouwen inplaats van
de oorspronkelijke twee.
Het accent zal echter net als vroeger liggen op de
monumentale ingangspartij en op de Hoogstraat het tweede
bouwwerk zijn waarin geen winkelfuncties zijn opgenomen.
Vooruitlopend op hetgeen de toekomstige exploitant wil met
de Havenkerk wordt ook met belangstelling gekeken naar
de mogelijkheden om het voormalige Monopoletheater bij
de plannen te betrekken. Hierin zouden dan ruimten kunnen
worden gecreëerd voor congres en vergaderfaciliteiten met op
de begane grond het herstel van de café- en winkelfunctie die
oorspronkelijk ook in de Monopole waren opgenomen.
De bouwkundige staat van de Monopole is echter bijzonder
slecht. Dit maakt dat behalve over restauratie ook diepgaand
overleg moet worden gevoerd over de kosten die het behoud
van dit monument met zich mee zullen brengen.
Voor Monopole en voor de Havenkerk geldt overigens dat het
in stand houden van dergelijke bouwwerken niet mogelijk is
zonder zoeken naar een oorspronkelijke herbestemming. In
het geval van de Havenkerk dat mét het waarborgen van de
monumentenstatus. Een geluk is dat de kerk tot de overdracht
aan Ars Renovandi tot de aardse bezittingen behoorde van de
Johan Maasbach Wereldzending die het al in de jaren zeventig
had overgenomen van het bisdom Rotterdam.
Kerkbesturen in het algemeen zijn vaak terughoudend met
het accepteren van een nieuwe functie voor de kerk die
desondanks zal worden opgeheven. Zeker de katholieke
kerkbesturen zijn daarin star. Het kost vaak moeite de
besturen of het bisdom ervan te overtuigen dat - in geval het
een gekwalificeerd monument betreft - de kerk als cultureel
erfgoed bewaard blijft. Lees verder op pagina 337
