Bij de beoordeling van stedenbouwkundige deelplannen is het
altijd goed om het globale stedenbouwkundige karakter van het
gehele gebied in de beschouwingen te betrekken. Google Earth
is in dit opzicht een voortreffelijk cartografisch gereedschap.
In het globale gebied tussen Burgemeester Knappertlaan,
Julianaparkt, Westerkade en Nieuwe Haven valt - bekeken
door de lens van de satelliet - als eerste de eenvoud van
het rectagonale stratenplan op. Wie hier onder het zomerse
lommer door de buurt wandelt zal niet allereerst worden
getroffen door de eenvormigheid ervan. Alle straten zijn
ongeveer even breed en in rechthoeken gerangschikt, waarbij
de hoofdstructuur wordt gevormd door de Stadhouderslaan
en Willem de Zwijgerlaan-Schoolstraat. Die keuze voor een
gelijke breedte en rechte aanleg heeft een reden. Zulks scheelt
aanzienlijk in de infrastructurele kosten. Schiedam mocht zich
in de Oranjebuurt dan in de jaren twintig en dertig van de
vorige eeuw, vleien met de luxe van een villawijkje, het moest
natuurlijk niet te gek worden. Van grote hoogte valt van luxe in
het verkavelingsplan dan ook weinig te herkennen, of het zou
in de ruimere tuinen en het alom aanwezige groen moeten zijn.
Ook de architectonische karakteristiek van de directe
omgeving dient te worden betrokken bij de inpassing van een
nieuwbouwproject in de orde van grootte als kan en moet
worden gerealiseerd op het vrijkomende ziekenhuisterrein.
Want ook die is opmerkelijk. Hoewel het Oranjekwartier - ooit
smalend door Het Vrije Volk 'de Gouden Driehoek' genoemd
- een woonwijk van standing is, spreekt dit nauwelijks uit de
gevolgde bouwtrant. Architectonische hoogstandjes kent de
buurt nauwelijks, versieringen zijn spaarzaam en al nergens
openbaart zich een exuberante geest in de uitvoering van
de villa's. De materialisering kenmerkt zich door toepassing
van een onopvallende baksteen en de daken zijn over het
algemeen gedekt met rode pannen, waar de wat duurdere
blauwgesmoorde pannen de woonhuizen misschien net even
wat meer cachet hadden verleend.
Het 'plan' Groene. Meteen van tafel geveegd.
Het is op dit algemene karakter van onmiskenbare,
maar bescheiden en wat in zichzelf gekeerde luxe dat de
ex-wethouders Adri Reijnhout en Peter Groeneweg zich
willen baseren. Beiden zien niets in een voorstel dat tegemoet
komt aan de wensen van de projectontwikkelaar. 'Kenmerk
van de buurt', zegt Reijnhout, 'is het vrije kavel. Hoewel de
woonhuizen zich in stand niet significant onderscheiden,
zijn de meeste woonhuizen individueel gebouwd. Dit moet je
ook voor de toekomst willen nastreven. Mét behoud van het
uitgangspunt dat op deze locatie ook sociale woningbouw moet
worden gerealiseerd en mét het aanpassen van de nieuwbouw
aan de bestaande patronen. Aan Schiedam is gevraagd te
voorzien in woningbouw op toplocaties en deze gerealiseerd
volgens de daarvoor geldende normen. En daaronder wordt
dan niet de dertigerjaren stijl begrepen, waarmee elke
projectontwikkelaar onmiddellijk op de proppen komt. Het
zal moeten gaan om woningbouw van een onderscheidend
karakter. Moeilijk, in dit gebied en tegen deze achtergrond,
maar wel leuk.'
Groeneweg: 'Een beeldkwaliteitsplan zien wij als eerste
vereiste. Het is een kwestie van goed organiseren om in dit
gebied én sociale woningbouw te realiseren én een vrije
bebouwing toe te staan, waarbij uit de meeropbrengst van
een vrije verkavelingen de kosten voor de sociale component
worden gedekt. Een beeldkwaliteitsplan is een eerste vereiste
om ervoor te zorgen dat in dit gebied de aannemersarchitectuur
geen voet aan de grond krijgt.
Ik bedoel hiermee de 'boerderette' al dan niet in witte
marmergrit uitgevoerd en afgewerkt met blauw geglazuurde
daken en openslaande bonanzadeuren aan de zijde van
het terras. Een goed beeldkwaliteitsplan laat de architect
alle vrijheid en voorkomt tegelijkertijd verwijdering tussen
nieuwbouw en bestaande bebouwing. Schiedam heeft daarvan
twee direct bruikbare voorbeelden in het recent gerealiseerde
complex Nieuwe Haven, Burgemeester Knappertlaan en
de Warande en op de hoek Nieuwe Haven en Westerkade.
Het zijn de projectontwikkelaars die doorgaans tegen het
beeldkwaliteitsplan te hoop lopen. Vanuit het oogpunt van
grootschalige stedelijke ontwikkeling is er echter alles voor
te zeggen een goed doortimmerd plan te hebben en dit ook
overeenkomstig te handhaven.
Aan het voorstel van het gemeentebestuur wordt momenteel
gewerkt. Of Reijnhout en Groeneweg in een volgend stadium,
het uitwerken van het verkavelingsmodel, het opstellen van
het beeldkwaliteitsplan en voorbereiding van de praktische
uitvoering, eveneens betrokken zullen zijn staat nog allerminst
vast. Wat zowel Adri Reijnhout als Peter Groeneweg nu al
wel met klem bepleiten is het behouden van het voormalige
zusterhuis aan de andere zijde van de tuin van het Vlietland-
ziekenhuis. Dit dan zonder de ontsierende nieuwbouw die
in later jaren aan het zusterhuis in toegevoegd. Reijnhout:
'Op de keper beschouwd is het een leuk en karakteristiek
bouwwerk dat een belangrijke schakel kan vormen tussen de
directe omgeving en de nieuwbouw op de ziekenhuislocatie.
Er zou dan wel een bestemming voor moeten worden
gevonden. Misschien studentenhuisvesting of het inpassen van
appartementen in de bestaande schil. Het kan van alles zijn
en een uitdaging temeer voor de toekomstige initiatiefnemers
in dit gebied. Ik hou me voor suggesties in ieder geval
aanbevolen, dan kunnen die meteen in ons voorstel worden
meegenomen.'
Het voormalige zusterhuis, Foto Adri Reijnhout.
373 Musis
