De liefde voor geschiedenis begint bij
mijn voordeur
Ingrid van der Vlis
Tijdens haar studie
Een herberg met een beerput
Verhalen over ijsmoppen
Musis 8
'De stad heeft mij enorm verrast,
zeker in historisch opzicht. De haven,
de Hoogstraat en de terp waarop de
kerk staat. Je kunt hier het verleden
opsnuiven; dat is voor mij enorm
belangrijk.' Maar weinig Vlaardingers
zullen zich hierin herkennen. Zij zien
een grauwe industriestad voor zich,
waar vooral veel monumentale panden
verdwenen zijn. Of zien zij het ook
zo zonnig in? Volgens Cora Laan leeft
er veel passie voor de Vlaardingse
geschiedenis, maar laten stadsgenoten
zich daar niet zo vaak over uit. Ze klagen
eerder over al het moois dat inmiddels
is afgebroken, maar vergeten daardoor
soms dat er ook nog veel te genieten
valt. Vlaardingers zouden volgens haar
best trotser op hun stad mogen zijn.
Cora Laan 1968) is historicus en woont
nu een kleine vijftien jaar in Vlaardingen.
Het is voor haar niet zomaar de plek
waar ze woont; dat gaat veel dieper.
'Vlaardingen betekent veel voor mij.
Mijn puberteit heb ik doorgebracht in een
forensendorp, in de groeikern Hendrik-
Ido Ambacht. Er was daar zo weinig te
doen. Zelfs geen middelbare school, daar
moest ik dagelijks drie kwartier voor
fietsen. Ik heb mij toen voorgenomen:
als ik later ergens ga wonen, moet er
minstens een Hema zijn. Vlaardingen
had een Hema en zelfs een V&D toen ik
er kwam, dus alleen daarom was het al
goed.'
Maatschappijgeschiedenis aan de
Erasmus Universiteit in Rotterdam kwam
Cora Laan voor het eerst in Vlaardingen.
'Ik deed een bijvak archeologie in Leiden
en wilde graag leren graven. Bijna alle
opgravingen waren volgeboekt, maar
in de Vlaardingse Aalkeet-Buitenpolder
was nog een plekje vrij. Dat is wat
nu de Surfplas is, waar kort daarvoor
de Krabbeplasman gevonden was.
Mijn allereerste kennismaking met
de stad was dus station Vlaardingen-
West. Misschien was mede daardoor
de binnenstad zo'n verrassing.
Dat geldt waarschijnlijk voor meer
buitenstaanders. Als je van buiten met
de auto arriveert, dan kom je op een
parkeerplaats in het centrum terecht.
Dan loop je eerst over nieuwbouw uit
de jaren '90, maar als je dan op de
Hoogstraat komt.... Prachtig, dan ligt de
hele stadsstructuur opeens voor je open.
Die dijk leidt als vanzelf naar de terp
met de Grote Kerk, waaraan een mooi
stadhuis ligt en een prachtig plein. Dan
heb je gelijk de historische kern van de
stad te pakken, waar eigenlijk altijd een
prettige rust hangt. Geen saaiheid, maar
gewoon weldadige rust. Ik kom nog
steeds graag op de Markt, en kijk dan
vooral even bij Herberg de Visscher naar
binnen.'
Die herberg is een verhaal apart. Er zit
immers geen herberg meer op het plein.
Deze zat er in de achttiende eeuw nog
wel, op de hoek van de Markt en de
Smalle Havenstraat, waar tegenwoordig
meubelzaak Het Waaigat gevestigd is.
Bij een grootschalige verbouwing daar
werd de achttiende-eeuwse beerput
van deze herberg opgegraven. Een gave
beerput, tot aan de rand gevuld met
borden, kopjes, kommen en glazen.
Gebroken, gebarsten of anderszins
onbruikbaar geworden, maar samen
goed voor ruim duizend objecten die
ooit in de herberg gebruikt waren. Voor
Cora Laan vielen diverse puzzelstukken
op hun plek. 'In mijn studie was ik
altijd al bezig om samenhangen te
zoeken tussen geschiedenis, archeologie
en kunstgeschiedenis. Ik voelde mij
beperkt als ik maar één soort bron
mocht gebruiken. Bij geschiedenis
waren dat vaak schriftelijke bronnen,
bij archeologie alleen voorwerpen en bij
kunstgeschiedenis louter afbeeldingen.
In Vlaardingen viel ik met mijn neus in
de boter. Hier was een beerput
opgegraven én er bleek een
boedelinventaris te bestaan van Herberg
de Visscher uit dezelfde periode. Nu had
ik een plek waar ik de verschillende
bronnen zou kunnen vergelijken.
Ongeveer tezelfdertijd liep ik stage bij
Museum Boijmans Van Beuningen, waar
een documentatiesysteem voorhanden
was. De in de boedelinventaris
beschreven voorwerpen, de objecten
uit de beerput én de afbeeldingen kon
ik nu naast elkaar op een rij zetten.
Vanuit deze unieke bronnencombinatie
ben ik mijn promotieonderzoek naar
achttiende-eeuwse drinkcultuur gestart.'
Het onderzoek zorgde ervoor dat Cora
Laan meer en meer met Vlaardingen
te maken kreeg. Inmiddels woonde
ze er ook, en had ze haar weg bij de
verschillende historische instellingen
gevonden: het stadsarchief, het museum
en - natuurlijk - de archeologie. 'Voor
mij is de archeologische werkgroep
Helinium van onschatbare waarde
geweest. De leden hebben met mij
mee gepuzzeld en geplakt om de
voorwerpen uit de beerput tevoorschijn
te halen. Dat had ik alleen nooit gekund.
Avonden lang lag alles uitgestald in
de archeologische werkruimte op
Hoogstad, waar we de brokstukken
bij elkaar zochten en blij waren als
er weer een scherfje op de juiste plek
zat.' In januari 2003 was het onderzoek
gereed en promoveerde Cora Laan op
Drank en drinkgerei. Een archeologisch
en cultuurhistorisch onderzoek naar
de alledaagse drinkcultuur van de
18de-eeuwse Hollanders. Het boek
werd uitgegeven door uitgeverij De
Bataafsche Leeuw, waarna het eerste
exemplaar feestelijk overhandigd werd
aan burgemeester Tjerk Bruinsma. 'Dat
was een mooie kroon op het werk en
bevestigde meteen mijn vermoeden:
er bestond veel belangstelling voor
Vlaardingse geschiedenis in de stad. Ik
werd bijvoorbeeld voor Oud-Vlaardingen
geïnterviewd, een radioprogramma
van Omroep Vlaardingen. Presentator
Max Thurmer en eindredacteur Arie
Ouwendijk vroegen of ik iets over
Herberg de Visscher wilde komen
vertellen. Van het één kwam het
ander en zodoende werk ik nu al een
aantal jaren als vrijwilliger voor de
omroep. Daar houd ik mij bezig met het
interviewen van oud-Vlaardingers.'
Oud-Vlaardingen bestaat telkens uit
vier tot vijf interviews van zo'n zes
minuten, over gevarieerde onderwerpen.
Het is primair gericht op de lokale
geschiedenis, op verhalen die in de stad
leven. De geïnterviewden vertellen over
vroeger, over hun jeugd en over zaken
die ze hier hebben meegemaakt. Hun
interviews worden vervolgens in digitale
vorm bewaard, zodat er vanzelf een oral
history archief ontstaat. Cora Laan: 'Dat
is mooi om aan mee te werken, en zeer
waardevol.
