H.A.M. Roelants (1827 -1907)
"Het boek heeft hij
lief gehad als boek"
tekst: Han van der Horst
In 1900 publiceerde de bekende journalist Frans Netscher in zijn
"Hollandsche Revue" een karakterschets van de oude heer
H.A.M. Roelants uit Schiedam, die net zijn gouden jubileum als
uitgever had gevierd. Netscher kende hem, omdat hij ook
hoofdredacteur was van "De Kampioen." Sinds een kleine twee
jaar werd dit officieel orgaan van de ANWB gedrukt en
uitgegeven bij de Koninklijke Nederlandsche Boekdrukkerij
H.A.M. Roelants. Zo leerde Netscher dit oer-Schiedamse bedrijf
goed kennen, ook al werd hem net als elke potentiële potten
kijker de toegang ontzegd tot de speciale afdeling, waar de
trein-, tram- en theaterkaartjes volgens een geheim procédé
werden geproduceerd.
Oude successen
In zijn artikel gaat Netscher op zoek naar de ziel van de
Koninklijke Nederlandsche Boekdrukkerij. Hij vindt die niet
in de boekwinkel en evenmin te midden van de veertien
drukpersen, waarvan er twaalf door stoom werden aange
dreven, maar tenslotte wel in een langwerpig vertrek in het
binnenste van het complex, waar vijf klerken zwijgend over
hun papieren gebogen zitten. "Voor hen door de ramen kijken
zij op de Korte Haven, daarna over het water waar het zonlicht
schittert en reflekteerend breekt en daarover tegen den zijmuur
van de Schiedamsche Beurs. 's-Middags bengelt er even
een bel in het torentje van de Beurs, loopen er menschen in
groepjes samen voor den ingang, verdwijnen dan door een
deur om na eenigen tijd, nadat er een paar telegrambestellers
in en uit zijn geloopen, er druppelsgewijze weer uit te komen
in een nakauwing van gesprekken, zonder dat men zich kan
voorstellen dat de menschen daarin zaken hebben gedaan. Op
dit brokje zakenlui teeren de bedienden aan den doorlopenden
lessenaar, als zij van hun werk opkijken, dag aan dag, jaar aan
jaar, en alleen als de zon zoo in het water blikkert en schittert
dat zij de oogen zeer doet en verblindt dat de gordijnen voor
de ramen moeten worden neergelaten, is dit stadskiekje voor
hen afgesloten." En: "Op het laatste leren krukje op het laatste
plaatsje aan den lessenaar als een officier aan den vleugelen
van zijn gelid soldaten, zit al tientallen van jaren de oude heer
Roelants." Netscher beschrijft zijn stevige postuur, zijn danig
embonpoint en de goed verzorgde grijze baard die zijn gelaat
nog steeds siert. De lezers vernemen dat de oude Roelants
regelmatig op pantoffels door het pand schuifelt, ook al is de
feitelijke bedrijfsleiding al lang in handen van twee zonen die
allebei een technische knobbel hebben en ervoor zorgen, dat
het bedrijf de concurrentie technisch zoveel mogelijk voor
blijft. Roelants is de enige uitgeverij van Nederland die al zijn
boeken en tijdschriften in eigen huis vervaardigt.
Netscher geeft hoog op van Roelants uitgeverskwaliteiten. Toch
laat hij door zijn beschrijving van de sfeer in het kantoor met
die vijf zwoegende klerken en de oude directeur op pantoffels
merken, dat de uitgeverij vooral dreef op oude successen, zoals
de werken van Franpois Haverschmidt of de in het laatste kwart
van de negentiende eeuw zeer beroemde auteur H.J. Schimmel.
Als het uitgeversbedrijf geen contact wist te leggen met auteurs
uit de jongere generaties, dan moest het op den duur wel dood
bloeden en dat is na het overlijden van de oude Roelants in
1907 ook gebeurd. Zijn nazaten legden zich steeds meer toe op
handelsdrukwerk en de openbaarvervoerkaartjes, waarvan het
bedrijf er jaarlijks 250 miljoen produceerde in de jaren I960.
Musis 4
