staat te verpieteren
Hessorgel weer gebruiken
tekst: Frans Carree
foto's: Jan van der Ploeg
Historie
De historie van dit Hessorgel in de Giudici Kapel is nauw
verweven met het verleden van het St. Jacobs Gasthuis en de
wisselende kerkelijke bestemmingen van de Gasthuiskapel.
Die kapel raakt in 1572 na de reformatie buiten gebruik. De
Hervormden, de "Nederduits Gereformeerde Gemeente",
krijgt in 1625 toestemming om diensten te houden:
"namentlicke een vroeg-predicatie van smorgens ten seven
tot acht uuyren toe, ende dat in den Gasthuyskercke alhier".
Als in 1685 Lodewijk XIV het Edict van Nantes herroept,
vluchten veel Hugenoten naar Nederland, waarvan een
aantal zich in Schiedam vestigen. Al in 1686 wordt naast
de Hervormden ook aan deze Hugenoten de Gasthuiskapel
in gebruik gegeven voor de Franse Kercke - later Waalse
Kerk genoemd. De kerkenraad van deze Waalse Gemeente
informeert in 1770 bij de gasthuisregenten of er bezwaar
bestaat tegen de eventuele plaatsing van een orgel. De raad
krijgt toestemming en er volgt een openbare inschrijving
om het geld voor dit doel bijeen te brengen. De Hervormden
zijn ook bereid bij te dragen, mits zij het orgel ook voor hun
zondagse vroeg-predicatie mogen gebruiken. Godefridus
van Zéland te Rotterdam krijgt in 1771 de opdracht voor het
leveren van een orgel voor de prijs van 1756 guldens, exclusief
kosten voor plaatsen en schilderen. De orgelbouwer kan,
waarschijnlijk door ziekte, niet aan zijn verplichtingen voldoen
en de opdracht wordt vervolgens in 1772 aan de Goudse
orgelbouwer Hendrikus Hermanus Hess gegeven.
Deze Hendrik Hess, in 1735 geboren in Leeuwarden, vestigt
zich in 1755 op aanraden van zijn oudere broer Joachim in
Gouda. Met hulp van deze Joachim, organist van de Goudse
St. Janskerk, en de vakkundige meesterknecht J.J. Mitterreither,
wordt Hess één van de voornaamste orgelbouwers van de 18e
eeuw. Vooral op gebied van kabinet- of huisorgels ontwikkelt
hij een enorme productiviteit. Het orgel dat Hess in 1773
bouwt voor de Gasthuiskapel draagt een stempel dat aan
dit specialisme herinnert, zowel in technisch als in artistiek
opzicht, onder andere door de chromatische opstelling van het
pijpwerk en door zijn zachte intonatie.
Echte orgelliefhebbers roepen
dan ook: "Er moet iets gaan
veranderen in het gebruik
van dit orgel, waardoor het
behouden kan blijven waarvoor
het ooit is bedoeld: regelmatig
bespeeld worden."
19 Musis
