Op de alleroudste kaarten komen ze al prominent voor: de
acht kilometer lange Vlaardinger Vaart en de twee kilometer
kortere Poldervaart in Schiedam. Hun grote - vroegere -
betekenis is op de kaarten in één oogopslag zichtbaar.
Ook op de meest recente. Als brede kanalen doorsnijden
ze het netwerk van sloten in het vlakke polderland. Hun
betekenis als boezem is geminimaliseerd. Hun betekenis
voor waterrecreanten is daarentegen omgekeerd evenredig
toegenomen. Voor de Vlaardinger Vaart geldt dit meer dan
voor de Poldervaart. Ooit een belangrijke boezem voor de
Delflandse polders, met maar liefst zeven grote molens
over een afstand van ternauwernood zes kilometer, is de
Poldervaart aan beide kanten afgesloten en langzaamaan
verworden tot een parksingel in het stedelijk gebied.
Nauwelijks herkenbaar is hoe de vaart ooit een dominant
element in het polderlandschap vormde en een bron was
van mythen en verhalen, waarvan er verschillende terug
gaan tot de middeleeuwen. De Poldervaart is in 1280
aangelegd als 'Nieuwe Vaart'. Uit deze tijd stamt ook de
eerste 'reisbeschrijving'. Daarin maakt een scheepspassagier
gewag van een vaartocht vanaf de Merwede (Nieuwe Maas.)
naar het Hof van Holland (Den Haag) waarbij hij zowel links
als rechts in de verte een kerktoren waarnam. De vaart werd
eeuwenlang gebruikt voor de afwatering van de oostelijke
ambachten van het Hoogheemraadschap van Delfland:
Vrijenban, Hof van Delft, Berkel, Kethel en Pijnacker. De vijf
ambachten hadden ieder een eigen sluis, die in 1587 werden
vervangen door een grote sluis genaamd de Vijfsluizen in
de Vlaardingerdijk tussen Schiedam en Vlaardingen. Ook bij
de aansluiting op de Schie was een sluis. Deze kon voor de
scheepvaart worden geopend.
Bij de het dempen van de aansluiting op de Schie en
Vijfsluizen, beloofden stadsbestuur en Hoogheemraadschap
dat het karakter van de vaart als 'landmark' tot in lengte
van dagen behouden zou blijven. Helaas bleken de
dagen kort. Al meteen werd het fraaie, in 1864 gebouwde
industrieelclassicistische Stoomgemaal Van der Goes
afgebroken. Het gemaal, dat lange tijd Delflands belangrijkste
gemaal was, werd al voor de Tweede Wereldoorlog buiten
gebruik gesteld. Als monument was het echter - ook in 1965
al - het behouden meer dan waard. Voor de vaart zelf had
Schiedam al evenmin veel respect. Waar nodig werd het beeld
aangepast aan de luimen van het moment. Met hier en daar
een brug, een dam, een versmalling van de vaart werd de
Poldervaart in korte singels geknipt. Het verband ertussen
is zoek. De historische referentie eveneens. Een geweldige
31 Musis
