plein air' schilderden en daarmee de voorlopers waren van
de impressionisten. Hij had ook invloed op de Haagse school.
Hoewel hij meer in Frankrijk werkte en woonde dan in
Nederland, verbleef hij regelmatig in Rotterdam en schilderde
hij Maassluis, Vlaardingen en vooral Overschie, zoals in 1872
zijn Schaatsers bij een molen in de omgeving van Overschie. De
schilderijen met molens die hij langs de Schie maakte, zouden
bij Schiedam gemaakt kunnen zijn, maar heten veelal Molen(s)
langs de Schie. Jongkind wist de weg naar zijn vaderland te
vinden en heeft typisch Hollandse thema's geschilderd om aan
de vraag van het Parijse publiek te kunnen voldoen.
Monet schilderde in Nederland tussen 1871 en 1886 molens en
bollenvelden. Hij woonde in 1871 vier maanden in Zaandam
en schreef aan zijn vriend en collega-schilder Camille Pisarro
dat hij verrukt was van de honderden molens in de Zaanstreek
en dat er genoeg te schilderen was voor een heel leven. Zijn
schilderij van de molen Hoop doet leven aan de Almondeweg
bij Rijnsburg langs het Oegstgeesterkanaal is niet alleen een
prachtig voorbeeld van de fascinatie van de impressionist
voor molens en bloembollenvelden, het is inmiddels ook
een historisch document, omdat die molen ten behoeve
van de aanleg van een bedrijventerrein in 1999 is verplaatst
naar Voorhout aan de weg naar Noordwijk. Jan Wolkers
heeft in NRC Handelsblad van 30 juni 2000 woedend over dit
schilderij geschreven dat hij er met een reproductie heen ging
om een foto te maken en toen ontdekte dat de molen was
verdwenen en het landschap was vernield en veranderd in een
bedrijventerrein. Van de ruim veertig schilderijen die Monet in
Nederland heeft gemaakt, hadden er tien een of meer molens
als onderwerp, terwijl op tien andere molens het landschap
stoffeerden. Slechts twee ervan bevinden zich in Nederlandse
collecties.
Nooit geschilderd Schiedam
Van de ruim duizend buitenlandse kunstenaars die in de
19de eeuw door Nederland reisden, besteedde slechts een
handjevol aandacht aan de Schiedamse industriemolens.
Dat leverde bescheiden kunstwerken op, waarvan zich geen
voorbeelden in Nederlandse collecties bevinden. Sommige
zijn bekend gebleven als boekillustratie, of bevinden zich
in een buitenlandse collectie. Henry Havards illustrator
Maxime Lalanne maakte het vignet met de Schiedamse
molenkrans in La Hollande a Vol d'Oiseau, en de Amerikaanse
aquarellist, grafisch kunstenaar en Whistlerbiograaf Joseph
Pennell maakte twee litho's die in Nederland alleen bekend
zijn dankzij de geïllustreerde catalogus van zijn volledige
oeuvre. Pennell was tijdens zijn verblijf in Londen (1884-
1917) onder de indruk gekomen van de mogelijkheden van
de lithografie, en experimenteerde daarmee intensief in
het laatste decennium van de eeuw. In 1897 kwam hij naar
Nederland voor een fietsvakantie! De artistieke opbrengst
was de kleine maar fijne Holland-Series. Twee van de
acht litho's waren gezichten op Schiedam, omgeven door
zijn molenkrans. Lalanne en Pennell waren niet de enige
buitenlandse kunstenaars die in de 19de eeuw naar Schiedam
keken, maar wel de enige van wier Schiedamse inspiratie we
nog kennis kunnen nemen. De Victoriaanse landschapschilder
A.J.Meadows schilderde in 1881 een Gezicht op Schiedam,
Ondanks zijn frequente
aanwezigheid op 17de en 18de
eeuwse schilderijenheeft
de molen het nooit tot een
zelfstandig genre gebracht dat
'molenstuk' heet, zoals dat met
het kerkinterieur, de marine,
het veestuk, het landschap of
het binnenhuis wel gebeurd
is. Schilderijen met molens
worden tot de landschappen
gerekend. Ook op topografische
schilderijen, tekeningen en
prenten komen veel molens
voor. Op stadsprofielen en
stadsgezichten neemt de molen
een vanzelfsprekende plaats in,
omdat molens nu eenmaal vaak
op de stadswallen stonden.
13 Musis
Claude Monet, Molens in het Westzijderveld bij Zaandam (18711. Schilderij.
Van Gogh Museum, Amsterdam
Claude Monet, De Zaan bij Zaandam (ca. 1872). Schilderij.
The Glynn Vivian Art Museum, Swansea Museum Service
