De Bibliotheek van Voltaire
in St. Petersburg
Iedere Schiedammer die St. Petersburg bezoekt en zich bewust is van de geschiedenis van
zijn stad, gaat meteen na aankomst naar de Admiraliteit aan de Neva. Op dat gebouw staat
een prachtige spits met als bekroning een op het eerste gezicht klein scheepje. Die spits en
dat scheepje zijn ontworpen door Schiedammer Harmen Cornelisz. van Boi'es die in 1713 een
contract tekende om als timmerman te gaan werken in de stad in aanbouw van tsaar Peter de
Grote. Hij ontplooide zich daar tot een prominente architect en heet in de geschiedenis van
St. Petersburg Harmen van Bolios. Henk Slechte wandelde in april 2011 naar de Admiraliteit
en wijdde daar enkele gedachten aan de grootheid van sommige zonen van Schiedam.
Zijn eigenlijke reisdoel was de Bibliotheek van de Franse filosoof Voltaire, één van de
interessantste collecties van de Nationale Bibliotheek in St. Petersburg.
De bibliotheek van de bekende Verlichtingsfilosoof Voltaire is
nog helemaal intact en voor iedere onderzoeker toegankelijk,
mits hij of zij een schriftelijke toestemming van de Universiteit
van St. Petersburg heeft, die is voorzien van de juiste hand
tekeningen en voldoende stempels. Dat is te danken aan de
beroemdste aller Russische tsarina's, Catharina II de Grote,
een Duits prinsesje dat in 1745 trouwde met de geestelijk
licht gehandicapte Russische troonopvolger Pjotr Fjodorovitsj,
een kleinzoon van tsaar Peter de Grote. Na zijn dood onder
verdachte omstandigheden in 1762 pleegde Catharina een
verhulde staatsgreep en besteeg zelf de tsarentroon, waarop
zij 34 jaar bleef zitten. Catharina was een ambitieuze vorstin
en een boeiende nymfomane, maar ze ontwikkelde zich ook
tot een buitenmodel intellectueel die de klassieke schrijvers
bestudeerde, gretig de boeken las van de geleerden die de
ideeën van de Verlichting uitdroegen, en met een aantal van
hen een intensieve correspondentie voerde, onder anderen
met de encyclopedist Diderot en de filosoof en schrijver
Voltaire. De laatste heeft zij nooit ontmoet, maar hun
correspondentie was intensief en vertoont het karakter van
een diepe vriendschap. Voltaire schreef aan Catharina:
'U bent niet de aurora borealis [het Noorderlicht, Si.]. U bent
de meest schitterende ster van het Noorden, en nog nooit
heeft een hemellichaam zo weldadig geschenen.' Catharina
kon er ook wat van. Zij schrijft aan Voltaire: 'Als ik over enige
kennis beschik, heb ik dat beslist aan [u] te danken' en na
zijn overlijden in 1778 begint zij een brief aan de nicht en
erfgename van Voltaire met 'Voor Mevrouw Denis, Nicht van
een groot man die veel van mij heeft gehouden.'
Nadat Voltaire in 1778 was overleden, vond Catharina dat
zijn bibliotheek intact moest blijven en wilde ze die naar
St. Petersburg laten komen. Eigenlijk wilde ze ook het
stoffelijk overschot van haar correspondentievriend naar
Rusland laten overbrengen om het daar het 'aller-kostbaarst
denkbare grafmonument' te geven. Haar eerste impuls was
Musis 26
Catharina II de Grote ten voeten uit. Olieverf door Alexander Roslin, 1780.
