Elke vlek bereikbaar
13 Musis
In Vlaardingen was het beeld niet anders. De ambities
waarmee in Schiedam even voor de Tweede Wereldoorlog
de Rotterdamsedijk, de Passage, en de HAV-bank werden
gerealiseerd (na de oorlog gecompleteerd met de Grensflat
en de Oranjegalerij), houden ten nauwste verband met
de opkomst van Schiedam als belangrijk centrum voor
scheepsbouw en scheepsreparatie. In Vlaardingen was
de eerzucht op later datum niet minder. De inzet van het
gemeentebestuur, aangejaagd door de tomeloze burge
meester Jan Heusdens, is nog altijd zichtbaar in de grote
stedenbouwkundige ingrepen van dat moment. Vlaardingen
stelde zich tot taak in minder dan één generatie te transfor
meren tot een grote, moderne industriestad en regiocentrum
voor het grote gebied tot aan de grens van de Haaglanden.
Over hoe deze ontwikkeling vorm moest krijgen in het
centrum had Heusdens een uitgesproken mening die hij
in 1961 verwoordde met: "De oude, naar hedendaagse
begrippen, benauwde binnenstad zal moeten verdwijnen en
vervangen worden door een city, het moderne Vlaardingen
waardig. Als integrerend onderdeel is een brede verkeersweg
dwars over de nieuwe binnenstad geprojecteerd, waarvan
met het eerste gedeelte een dezer weken begonnen wordt.
Pleinen, winkelstraten, parkeerterreinen, compleet met grote
warenhuizen, restaurants enz. zullen de plaats innemen van
1.600 oude pandjes die hier successievelijk verdwijnen. De
eerste segmenten van deze nieuwe binnenstad zijn reeds
verwezenlijkt en jaarlijks wijkt de oude huizengordel verder
terug om plaats te maken voor moderne hoogbouw met
winkels van grootsteedse allure."
Overigens had de opening van het moderne Liesveld, gebouwd
naar de perceptie van Jan Heusdens en zijn medebestuurders
aanvankelijk slechts geringe gevolgen voor de winkelstand
op de Hoogstraat. De zuigkracht deed zich sterk gelden voor
de winkels die op het moderne Liesveld, het Veerplein en de
Korte Hoogstraat, nieuwe kansen zagen. Deze vormden echter
geen meerderheid. De terugloop kwam later pas.
Aan het verval van de middenstand op de Hoogstraat in beide
steden lagen meerdere ontwikkelingen gelijktijdig ten grond
slag. De snel toenemende (auto)mobiliteit, de ontwikkeling
van het grootwinkelbedrijf en de overdekte winkelcentra
zijn er enkele. De groei van de bevolking met inwoners
van buiten, die in principe geen binding hadden met de
oude binnensteden en hun tradities is een andere. Ook het
koopgedrag veranderde snel, mede ook door mobiliteit en
het verkleinen van afstanden door met name het openbaar
vervoer. Over dat laatste is (en wordt) veelvuldig geklaagd
en gekankerd. Maar waar het openbaar vervoer betreft
kan niet worden ontkend dat dit - in capaciteit, comfort en
frequentie - vanaf pakweg de jaren '70 een geweldige groei
heeft doorgemaakt. Al klagend over dienstregelingen en
wachttijden, verliezen we al te gemakkelijk uit het oog dat
in Nederland letterlijk elke vlek met het openbaar vervoer
bereikbaar is. Meestal ook binnen beperkte tijd. En altijd met
het nodige zitcomfort en goed afgeveerd. Een vaste reden
tot klagen geven ook de vaste ketenwinkels die in elk (koop)
centrum van enige omvang worden aangetroffen. Overal een
Wibra, een Blokker, D-reizen of een Marskramer. Waarbij de
her en der reizende bezoeker - steeds hopend op iets nieuws,
iets eigens, in Hellevoetsluis, Naaldwijk of Dordrecht - uit het
oog verliest dat deze ketenzaken overal hun functie hebben.
Want het zal je toch maar gebeuren dat je van Naaldwijk naar
Dordrecht moet om daar een Wibra of een Marskramer te
treffen.
Ook de ontwikkeling van het grootwinkelbedrijf heeft de
kleine middenstand zwaar getroffen. Maar wie in Vlaardingen
of in Schiedam wijst op het verlies van zoveel kruideniers,
tabakszaken, groenteboeren en bakkers gaat eraan voorbij dat
de huidige grootwinkelbedrijven in en rond het stadscentrum
een aanzienlijk groter winkeloppervlak bieden dan al die
winkels van vroeger tezamen. Met een navenant assortiment,
waarin specialiteiten een minstens even groot aandeel hebben
als de eerste levensbehoeften.
In het karakter van de Hoogstraten in Vlaardingen en
Schiedam ligt de geschiedenis van eeuwen besloten. Juist
in de individuele architectonische vernieuwingen. En aan
passingen aan de smaak van het moment. De pogingen
van dit moment zijn erop gericht om de Schiedammers en
Vlaardingers weer in groten getale terug te krijgen op de
Hoogstraat. Waarbij de foto's uit de jaren I960 en 1970 al
gelijk leren wat daarvoor een eerste stap moet zijn. Begin 'ns
met het opruimen van al die rotzooi, die hele uitdragerij van
outlets en wapperborden waarmee de winkeliers de aandacht
op zich denken te vestigen, maar in werkelijkheid hun klanten
van de deur jagen. Begin met er weer een gewone straat van
te maken. Een straat waar de Vlaardingers en Schiedam zich
in herkennen, die aansluit bij de stedelijke behoeften van dit
moment, beredeneerd vanuit de gemeenschap zelf. Terug naar
af dus.
r.rriisïij
Hoogstraat Vlaardingen eind jaren 1950, begin jaren 1960, met links de winkel van distilleerderij W. van Toor, foto A.J. van Drutenrechts ansichtkaart 1962.
