precies omgekeerd'
tekst: Han Boxma en Henk Slechte
nooit lid van de NSB geweest. Dat hij Duitsgezind en
anti-joods was, stak hij niet onder stoelen of banken,
maar of hij daarin toelaatbare grenzen overschreed,
is onderdeel van het voortdurende debat rond deze
boeiende man. Dokter Moerman kreeg pas na de oorlog
landelijke bekendheid. De aanleiding was zijn dieet dat
kanker moest voorkomen en de moermantherapie die
daaruit voortvloeide. En ook die therapie was uiterst
omstreden. Hij had 'blinde' volgelingen maar werd in de
medische wereld toch vooral als een wetenschappelijke
kwakzalver beschouwd. Ook in dit deel van zijn leven
was hij een uiterst omstreden persoon.
Voor Cornelis Moerman is het adjectief'interessant'
veel te zwak, en dat is een goede reden voor een
biografie. Hij was een man met een groot aantal
intrigerende en vaak verbazende facetten, in zijn
karakter en daardoor ook in zijn professionele en
persoonlijke leven, nadrukkelijk in die volgorde.
Hij was een man van uitersten en een man met
opvattingen die ten minste op onbegrip maar vaker
op weerstand stuitten, in zijn persoonlijke maar ook
in zijn professionele omgeving. Hij voelde zich snel
tegengewerkt en vermoedde daarbij altijd een complot,
bijvoorbeeld in militaire dienst en tijdens zijn studie,
en tijdens die studie dan ook nog van zowel de dokters
in Vlaardingen als van sommige hoogleraren aan de
universiteit. Daarbij kwamen na de oorlog ook de
gemeente Vlaardingen die zijn land onteigende, en
de medische wetenschap die zijn therapie niet serieus
nam. Moermans leven is getekend door conflicten en
door keuzes die ten minste moeilijk waren, maar vaker
niet werden begrepen, zoals zijn afkeer van Joden en
tegelijk zijn overtuiging, en die van anderen, dat hij
geen antisemiet was in de nazistische betekenis van
het woord, en zich tijdens de oorlog niet jegens Joden
heeft misdragen. Volgens hemzelf en anderen zelfs
integendeel. Eigenlijk gold die moeilijk verklaarbare
tegenstrijdigheid voor alles, voor zijn preoccupatie met
het christelijk geloof, voor zijn nadrukkelijke pro-Duitse
houding en voor zijn haast synchronische bezwaren
tegen gedragingen en besluiten van de Duitse bezetter,
en niet in de laatste plaats voor zijn opvattingen over de
bestrijding van kanker. Moerman had een ingewikkelde
en controversiële karakterstructuur. Dat leidde
voortdurend tot onbegrip en conflicten die hij niet uit de
weg ging. Integendeel, hij lijkt ze zelfs vaak met enige
graagte hebben opgezocht.
Zo'n man is overdadig voer voor een biograaf, en Jeroen
ter Brugge heeft uitstekend begrepen wat diens functie
is. Hij houdt zich al sinds 1990 met Moerman bezig
en is er in geslaagd een prikkelend en toch objectief
beeld van hem te schetsen. Het is bijzonder knap
iedere schijn van partijdigheid te kunnen vermijden bij
iemand van zulke uitersten als Moerman. Ter Brugge
noemt zijn biografie een artikel, wellicht omdat het
wordt gepubliceerd in het - 35ste - Historisch Jaarboek
Vlaardingen. Die kwalificatie is veel te bescheiden
voor een zo gedetailleerde en diepgravende studie van
112 pagina's, verdeeld over acht hoofdstukken. Het
is extra knap dat deze biograaf zoveel distantie kon
bewaren tot zijn 'slachtoffer' en tegelijk intellectueel
zo diep in hem kon doordringen. Daarbij hebben zijn
Vlaardingse kennis en belangstelling maar zeker ook
zijn eruditie hem ongetwijfeld geholpen. Bovendien
waren de beschikbaarheid van een overvloed aan
bronnenmateriaal, en van mensen die Moerman hebben
gekend, voordelen die niet iedere biograaf heeft. Met
zorgvuldig gekozen persoonlijke getuigenissen uit de
omgeving van de dokter heeft hij veel reliëf gegeven
aan een levensverhaal dat anders wellicht een veel
feitelijker karakter had gekregen. Hetzelfde geldt voor
het beheerste maar functionele gebruik dat hij heeft
gemaakt van het dagboek dat Moerman tijdens en
vooral aan het eind van zijn studie heeft bijgehouden
en van diens verweerschrift tegen alle aantijgingen
met betrekking
tot zijn pro-Duitse
en antisemitische
Voor Cornells Moerman houding voor tijdens
is bet acyectief en ook n0g na de
'interessant' veel te oorlog, in ieder
zwak, en dat is een hoofdstuk slaagt
goede reden voor een Jeroen ter Brugge
biografie. Hij was een eritn cen man te laten
acteren wiens gedrag
man met een groot ons prikkelt, boeit
aantal intrigerende en verbaast. Met
en vaak verbazende een weldadig gevoel
facetten, in zijn karakter voor sfeer beschrijft
en daardoor ook in hii de Praktiik"en
werkruimten op
Hoogstad. Hij doet
zijn professionele en
persoonlijke leven, dat~ zoals'met'alles
nadrukkelijk in die wat met Moerman
volgorde. Hij was een samenhangt, met
man van uitersten veel empathie en
en een man met kennis van de
tijd waarin alles
opvattingen die ten z|ch afspeeide. Al
minste op onbegrip met ai slaagt de
maar vaker op biograaf uitstekend
weerstand stuitten, in in zijn hoofdtaak: het
zijn persoonlijke maar beschrijven van zijn
r persoon m het kader
ook m zijn professionele ^an diens persoonlijke
omgeving en professionele
leven, maar ook tegen
de achtergrond van de
tijd waarin hij leefde en werkte.
Ook ten aanzien van de moermantherapie heeft Jeroen
ter Brugge een veelheid van bronnen geraadpleegd,
waardoor een diepgaande verslaglegging van
de strijd van Moerman op vele fronten voor met
name erkenning van zijn geneeswijze is ontstaan.
Duidelijk komt daarin de gedrevenheid van de arts
naar voren tegenover de afwijzing van zijn methode
25 Musis
