Een sterfhuisreconstructie
plaats omdat de conservatieve arts zijn dokterspraktijk
uit de jaren 1930 nooit heeft willen moderniseren.
Hij liet niet alleen een landgoed achter, maar ook
een medisch-historische tijdcapsule. Als Moermans
antisemitische denkbeelden - in 1956 verwoord in zijn
boek 'De Wedergeboorte van het Christendom' - in de
jaren 1990 niet opnieuw in een kwaad daglicht waren
komen te staan, was Moermans praktijk waarschijnlijk
allang een museum geweest. Nu is het slechts een
slapende dependance van Museum Vlaardingen.
Loopt u nog even mee? Aan het einde van de oprijlaan
vocht en het plafond vertoont barsten, maar het
rijk gedecoreerde eikenhouten bureau staat nog vol
persoonlijke bezittingen. De behandelkamer en de
apotheek van hetzelfde laken een pak; de gehele
inrichting nog intact. Zelfs de met velours beklede divan
waar Moermans patiënten hun ziel, zaligheid en zorgen
op etaleerden, staat er nog. Het enige dat ontbreekt
is de dokter zelf, en zijn volgelingen natuurlijk. Een
spookhuis dus, maar wel een met grote medisch- en
cultuurhistorische waarde. Uniek in Nederland, volgens
de kenners die in 2007, samen met betrokken burgers,
de toekomstvisie "Behoud Landgoed Hoogstad"
opstelden.
tekst: Robert van Herk
zien we een groot duivenhok staan. Een bakstenen
onderbouw met houten verdieping. Min of meer
het epicentrum van Moermans voedingsonderzoek.
Het hok is opgedeeld in een aantal compartimenten
waarin telkens vierentwintig duiven gehuisvest
werden. Dat aantal stond qua stofwisseling gelijk aan
een volwassen mens, zodat hij de dieetexperimenten
met de vogels kon projecteren op zijn patiënten. De
benedenverdieping had een prozaïscher bestemming
als garage. In de jaren vijftig liet de dokter een vreemde
lage aanbouw metselen, speciaal bedoeld voor de neus
van zijn Chevrolet.
Daarna wordt het oog getrokken door de grote 19de
eeuwse koeienstal, met daarnaast de praktijkwoning
van de dokter. De woning heeft een bakstenen faqade
uit de jaren twintig, maar vergis u niet, achter deze
gevel gaan veel oudere bouwlagen schuil. De muur om
de hoek toont appelbloesembaksteentjes gemetseld in
klezorenstijl; typisch voor de 17de eeuw. Ondergronds
zijn nog oudere sporen aangetoond: laatvijftiende-
eeuwse fundamenten bijvoorbeeld. Ooit was het
een ontginningsboerderij, letterlijk een uitvalsbasis
van waaruit het natte land rondom middeleeuws
Vlaardingen werd ingepolderd. Al in de 13de eeuw
wordt de naam Hoogstad in geschriften genoemd.
Uitzonderlijk vroeg. Of het exact dezelfde locatie betreft,
weten we echter niet zeker. Misschien lag de allereerste
boerderij ooit aan de overkant van de Westlandseweg
- voorheen Broekweg - in de Engelsche Boomgaert.
En voor wie nog dieper wil graven: al in de Romeinse
tijd werd dit deel van Vlaardingen bewoond. Het was
onderdeel van een stelsel hooggelegen kreekruggen,
een toplocatie voor onze watervrezende voorouders.
Zo'n rijke geschiedenis relativeert de recente bijdrage
van dokter Moerman, maar uiteraard spreekt de
roemruchte arts wel het meest tot de verbeelding;
een eigenzinnige dokter wiens praktijk nog steeds
te bezoeken is, komt immers makkelijker tot leven
dan een ongeletterde Batavier of Kananefaat. In de
wachtkamer van de dokterswoning staan alle houten
stoelen nog netjes op een rijtje. Delfts blauwe tegeltjes
met afbeeldingen van duiven sieren de muren. De
spreekkamer is sinds Moermans dood onaangeroerd
gebleven. Natuurlijk, de ruimte ruikt muf van het
Als ik enigszins bedrukt de bedompte dokterswoning
verlaat, valt weer op hoe mooi het landgoed
eigenlijk is. De antikrakers in de boerderij en het
kunstenaarsechtpaar Wilma Kuil en Peter Dumas, dat
sinds jaar en dag het losstaande negentiende-eeuwse
herenhuis heeft betrokken, wonen in een groene
oase. Een oase die overigens wel sterk verwilderd is.
In tegenstelling tot de gebouwen op het landgoed, die
strak in de lak staan, laat het onderhoud van het groen
te wensen over. Het weilandje voor de boerderij wordt
al jaren niet meer begraasd, de sloten zijn lang niet
uitgebaggerd en de unieke hoogstamboomgaard achter
de boerderij, staat er mistroostig bij. De moerbei, kersen
en walnoten doen het nog aardig, maar de peren- en
appelbomen tonen weinig levenslust. Zijn er dan geen
plannen met deze historische plek in Vlaardingen?
Kwijnt landgoed Hoogstad stilletjes weg? In 2010
was er toch sprake van een schetsvoorstel voor het
gebied? Een ontwerp van woningcorporatie Waterweg
Wonen met input van de Werkgroep tot behoud van
de Plattelandspraktijk Dokterswoning Landgoed
Hoogstad? Het Vlaardingse gemeentehuis ligt op slechts
vijf minuten fietsen.
Laat ik eens poolshoogte nemen bij
monumentenwethouder Hans Versluijs (PvdA) en
afdelingshoofd Beheer en Informatie Paul Turion.
De wethouder toont zich nog steeds bekend met het
plan: "Yvonne Batenburg, je kent haar misschien
wel van de Federatie Broekpolder, heeft zich, met
een aantal andere mensen, sterk gemaakt voor dit
gemeentelijk monument. Een hartstikke leuk idee,
zeker omdat in de plannen het monument goed
behouden bleef. Ze zijn toen samen met Waterweg
Wonen opgetrokken; de corporatie vond een plan
voor Hoogstad goed passen in haar filosofie over
maatschappelijk verantwoord investeren in de stad
Vlaardingen." Paul Turion beschrijft het ontwerp. Het
plan hield in dat de praktijkruimte van dokter Moerman
behouden zou blijven en een museumfunctie zou
krijgen, terwijl in de rest van de dokterswoning en de
aanliggende stal, een zorghotel was geprojecteerd. Om
Ontginningsboerderij
Afgekeurd plan
29 Musis
