Van de fabriek herinner ik mij vaag de grauwe magere gezichten van de arbeiders. Allen waren gealcoholiseerd, daarbij verdienden ze misschien vijf a zes gulden per week. De bevolking van Schiedam behoorde tot de meest gedegenereerde van Nederland. 29 Musis totd". D< arbeid. bezrt der producue- uiddelen en do vruchten vau den arbeid ooeton worden maatschappelijk- Spr tradit wrdcr do beweringen van d«* Sob. to weerleggen en wondt herhaaldelijk loor applaus emdeebroVen. Zij in cent dat do ibcralen in de vrijz. concentratie het ki«- «©Ht-vraagstwk op de lange baan rullen «tarivea Zij acht de soc.-domccratea de jctmste vooièoede der arb. Has*© en daar in» meent zij recht to hdbben de eect&al- iemecratie te vereenzohngon met de &rb das». DupHek word niet verlangd en de *oer* alter dankte de «proekster voor haar rede- •oerinf. Aan de deur werd een inzameling johouden voor het verldeiingrfoods. u dc concentratie zullen nj moeten wen nasar de pijpen der conservatieve nenten en dan komt er vnn hot fcio* ht niet». De «v-dem. 'Hebben nkts t« >cn vau een lsrboraic of een clerical© cea- m.iAc zij .-dien vau do vedkieaiugtn ruik maken o»« hun invloed u& to b?e:- do .vrbenle.» bemwt to maken cn bij Hefde \oor het vooaliamo te kwee ken. fan de gtJefjnê..-id tot debat weed gt- ik gemankt door den 'heer 'M. C. >1. de sot. IIij zeido dat wat ponct»*el»o horvor- gen aang.i.v. er geen verschil van mee- g bestaat tussdicn vrije»nu^-democraten sociaaldemocraten. ^tettegvu«taando do sj»ieck*or bevroede arbeid «.as itieU to beloven, komt zij ten to irwt de belofte dat hoV proletariaat biengon den social stt*)h©i» ütoat m. a. vr. hemel op aarde. Do toe. woordvoerder» talmen bijna aüjd het waarochijn'ijk tc ken dat do niiirwo maatschappij aal nen Dcb. stelt daartegenover tij» eigen iiwel en is van mooning dat het me»«ëfa- n niet roei ccn dag van ka sakter zal ver- leren, maar dat dit slecht» langzaam aan gelijk, is. Deb cnttsccrt verder a!» 4 en een rij dg dc voorstelling van dc crpe afwbeidmg Uöechen arbeider» en -itals#teu. Er zijn nog ovctpuaget». X"b verdedigt het samengaan der vrijjüa- -democraten met de liberalen en vraagt het geoorloofd is erover te «preken »H ..gekonkel en goknoce" zooalt de oo&stor deed. Hoo is 't mogelijk, zegt van verraad te spieken, waar twee •tijen openlijk afspreken saam te werken vcrschtHcndo bervoim-ngen tot stand brengen. De vrij* -democraten blijven. ;zta»d-M« vat» alg. kiesrecht. Zij zochten ert jaren bij de arbeiden* iraar bestrijdt de opvatting dat do soo -dera. partij do gd»erie aib. klasse zou ©ra ten. dovromr Roland Holst wijst op hot ver- il in t begin en 't slot van Het dobat. bestaat geen vemhil in practiich stand- jt tusschen \rijz-dcm. en soa-dom maar slot van roken'r.g blijkt dat vereahü toch to bestaan. Spr. gelooft dat het indor- zoo %a, do vrijfc.-dem. wil Ion hot kapi- 3© torome», de soc.-don». willen het op men. Het socf'aliaroo is ons ideaal ©n al do arbeider* niet mee in oma toe* nstdroomon. zegt spr., con maatschappij der werldoodbeid en armoede zal roods hun oogen zijn doeeuwig© gelukzalig- A". De arbeid, heft, bezit dor oroduefcie- tot de meest gedegenereerde van Nederland. Oom proefde zorgvuldig de jenever, maar spuwde die direct weer uit; door te drinken zou hij de fijnheid van zijn smaak bedorven hebben.' Na het bezoek aan de fabriek gingen ze meestal naar het weeshuis. Rijnbende was namelijk voorzitter van het College van Regenten en Regentessen: 'Oom Mart liet de grote sleutelbos rinkelen die hij aan een zware ketting droeg. Dan ging de poort open en we kwamen op de binnenplaats. De kinderen, natuurlijk in een of ander wonderlijk kostuum gestoken, kwamen naar buiten om hun 'vader' te begroeten en zongen hem met hun schrille stemmetjes een welkom toe. 'Ik heb wel geen eigen kinderen, maar de weeskinderen zijn als mijn eigen,' zei oom Mart bij het weggaan.' Als zij weer naar Noordwijk afreisden, stopte oom Mart moeder een gouden tientje in de hand. Deze tientjes kreeg hij ten geschenke als één van de weeskinderen trouwde. Verslag in de Schiedamsche Courant, van een toespraak door Henriette Roland Holst in Constantia - de tegenwoordige Monopole in 1905. Hij bewaarde ze zuinig om ze later aan zijn neefjes en nichtjes te geven. Henriette brak in politiek en maatschappelijk opzicht radicaal met haar milieu van herkomst door in 1897 samen met haar man de beeldend kunstenaar R.N. Roland Holst en haar vriend de dichter Herman Gorter lid te worden van de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP). Haar familie heeft deze stap nooit kunnen waarderen. Ze was het zwarte schaap van de familie. De toen nog jonge SDAP zag de toetreding van het drietal als een belangrijke aanwinst. Henriette was al snel een vooraanstaand partijlid. Deze deftige dame, die als dichteres bekendheid begon te krijgen, trok er veel op uit om lezingen te houden in de afdelingen en om cursussen te verzorgen. Zij zag het als haar taak om bij te dragen aan de politieke bewustwording van de arbeiders en om hun inzicht in de maatschappij en de politiek te vergroten. Ook het blad van de Schiedamse afdeling De Moker besteedde aandacht aan haar publicaties. In 1902 bestelde de afdeling in Schiedam 5000 exemplaren van haar brochure De vrouw ter verspreiding in Schiedam, Vlaardingen, Overschie, Kethel, en Vlaardingen-Ambacht. In januari en februari 1904 gaf zij een cursus over 'De strijdmiddelen der arbeidersklasse', te weten de politieke actie, de vakvereniging en de coöperatie. Op 12 april 1905 hield zij in Constantia een lezing op een goed bezochte avond. Daarin ging zij in op de antistakingswetten die het kabinet van Abraham Kuyper had ingevoerd in reactie op de spoorwegstakingen in 1903: 'Op scherpe wijze kritiseerde zij de handelswijze van ons christelijk ministerie vooral inzake de dwangwetten.' Ook de sociaalliberalen en de conservatieve liberalen kregen er van haar van langs. Het leidde nog tot een korte reactie van de sociaalliberaal M.C.M. de Groot, die zich onder haar gehoor bevond. Later verliet zij de SDAP, omdat zij deze te weinig revolutionair vond. Enige tijd heeft zij met de Russische revolutie gesympathiseerd. De voormannen daarvan, Lenin en Trotzky, kende zij uit internationale contacten persoonlijk. Op 9 maart 1920 sprak zij in dat kader nog een keer in Schiedam over 'De waarheid over Rusland'. Naderhand brak zij met het communisme waarna haar laatste levensfase als partijloos religieussocialiste volgde. Voor zover te achterhalen is zij toen niet meer opgetreden in Schiedam. Bronnen: Dirkzwager, Jan M. De Schiedamse tak van de familie Van der Schalk, Olst 2002. Etty, Elsbeth, Liefde is heel het leven niet. Henriette Roland Holst 18969-1952, Amsterdam 1996. Roland Holst-van der Schalk, Henriette, Het vuur brandde voort. Levensherinneringen, Amsterdam 1979 (derde druk) (eerste druk 1949). Inzet: Henriette Roland Holst - van der Schalk in 1884, fotograaf onbekend

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Musis | 2013 | | pagina 29