Oepts' haven
31 Musis
Iedere Musis worden twee museale objecten uit niet-Schiedamse en niet-Vlaardingse collecties
gepresenteerd, soms onbekende stukken, soms in de vergetelheid geraakte.
©Collectie Museum Henriette Polak Zutphen
WWilhelminahaven Vlaardingen'
is de titel van het schilderij. Als
Wim Oepts (1904-1988) die er
niet aan gegeven hebben, zal het
ongetwijfeld als niet nader geduid
'havengezicht' de geschiedenis
zijn ingegaan. Te plaatsen ergens
in Nederland of misschien wel in Zuid-Frankrijk waar hij
het grootste deel van zijn leven woonde en werkte. En voor
wie zich verheugt op een sterk gelijkende voorstelling van
deze voor Vlaardingen zo belangrijke haven, wacht een
teleurstelling.
Maar niet voor iedereen. Hoe de Koningin Wilhelminahaven
(onder oud-Vlaardingers nog steeds 'Nieuwe Haven')
er uitzag, weten we genoegzaam door foto's, kaarten en
bouwtekeningen. Deze bieden de werkelijkheid met zijn
exacte weergave van de kaden, de visserij pakhuizen, tanks
van de Nieuwe Matex en de Romi. Wat die niet laten zien,
is welke indruk die op de werkers en passanten maakten,
hoe zij de sfeer ervoeren die hier heerste en welke gevoelens
zij er bij hadden. Niet alleen bepaald door de gebouwen
en het water, hun zwoegen en zweten, maar ook die van
de geuren en kleuren. Van de havenwerkers mogen we niet
verwachten dat zij deze konden verbeelden. Hoewel hij
zelf de ins en outs van de Wilhelminahaven niet gekend zal
hebben, was Oepts als kunstschilder nu juist wel in staat
zijn impressies in stoffelijke zin vast te leggen. Het werk
houdt het midden tussen een herkenbaar impressionistische
weergave en een geabstraheerde visie op hetgeen hij voor
zich zag. Met de voor Oepts zo kenmerkende knallende
okergele hemel spreidt de haven zich voor de kijker uit.
De meerpalen en de gebouwen kaderen het water in en de
schepen geven het dimensie. Tegelijk is het geen doods
landschappelijk stilleven. De rook uit de 'geelbander'
verraadt de activiteit van een sleepboot van Piet Smit jr.
(hoewel de kleurstelling de fantasie van Oepts geweest
kan zijn) en ook de schoorsteen links toont dynamiek van
het naoorlogse Vlaardingen. Het valt moeilijk te bepalen
welk deel van de Wilhelminahaven geschilderd is, als dat
al van belang is. De zwarte bouwmassa rechts lijkt nog het
meest op één van de tanks van de Nieuwe Matex aan de
zuidoostzijde en dan zou de schoorsteen tot de Hollandia
Melkfabriek behoren. Alternatief zou juist een blik naar
het zuiden zijn, waarbij we de in 1968 in gebruik genomen
megaschoorsteen van de Shell raffinaderij op Pernis zouden
zien. Maar in de werkelijkheid zijn we nu even niet
geïnteresseerd. De atmosfeer die dit schilderij (gedateerd
1968) uitstraalt, is wat nu telt. Een rauw gebied met harde
kleuren dat model staat voor het werk dat verzet wordt.
Geen opsmuk en daarmee precies uitstralend waar de haven
voor bedoeld was: werken en zo mogelijk winst maken. Heel
veel is de Koningin Wilhelminahaven in de eerste veertig
jaar na de Tweede Wereldoorlog niet geschilderd. Dat juist
Oepts, een gevestigde naam, dit wel deed, is opmerkelijk en
doet afvragen waar deze onderwerpkeuze vandaan kwam.
Nederlandse havengezichten van zijn hand en zeker uit
deze periode zijn uitzonderlijk, al was het maar omdat hij
in Saint Tropez woonde. En als hij dan wel eens in zijn
vaderland was, zal Vlaardingen niet als eerste als reisdoel
zijn opgekomen. Hoewel giswerk, ligt de reden voor dit
schilderij vermoedelijk bij de 'Paletmanifestatie' in 1954.
Landelijk werden 150 kunstenaars van enige naam en faam
uitgenodigd om op het thema 'Vlaardingen zoals het was,
zoals het is; zoals het werkt' schilderijen te vervaardigen,
met geldprijzen en een aankoopbudget als vette worst.
Het bracht Oepts vanuit Frankrijk even naar Vlaardingen
en mogelijk werkte hij in 1968 één van de hier veertien
jaar eerder gemaakte schetsen uit. Zijn ingezonden 'Op
de Walkant' won tijdens de manifestatie in De Harmonie
overigens geen prijs.