JENEVER
STEDEN
Met de
annexatie,
in 1868 van
de landelijke
gemeente
Mathenesse,
kreeg Schie
dam er een
uitgestrekt
poldergebied
bij.
Vierhaven en
Merwehavens
Toekomstvisies
7 Musis
vesting met dit
gebied is de
oorspronkelijk
voor beter
gesitueerden
bedoelde
Grensflat met
de aansluitende
bebouwing
aan de Rotter-
damsedijk en
achterliggende
straten. Nadruk
kelijk kozen de
architecten Spruijt Den Butter voor
hedendaagse monumentaliteit. Ook in
het gebouw achter de Grensflat waar
Coca Cola, de eerste Colabottelarij
buiten de Verenigde Staten vestigde.
Tot de grootste aantrekkelijk-heden
van het wonen in de Grensflat
behoorde het fenomenale uitzicht
over de Merwe- en Keilehavens tussen
Schiedam en Delfshaven. Hier was
een woud van kranen dag en nacht
in de weer om stukgoederen uit alle
delen van de wereld over te slaan
naar de vloot binnenschepen in de
havens en de duizenden wagons op
het grote rangeerterrein langs de
Rotterdamsedijk.
Rotterdam kocht in 1922 iets meer
dan de helft van de voormalige
ambachtsheerlijkheid van Schiedam
in ruil voor de 'eeuwigdurende'
leverantie van gratis drinkwater
aan Schiedam. Hiervoor werd de
majestueuze watertoren afgebroken
en vervangen door het inmiddels ook
al monumentale Pompstation aan de
Rotterdamsedijk dat moest zorgen
voor voldoende waterdruk op het
Schiedamse drinkwaternet. Voor de
ontwikkeling van het gebied waren
vele plannen in de maak. Reeds
enkele jaren na het gereedkomen
van de door de directeur van
Gemeentewerken Gerrit Johannes
de Jongh ontworpen Parkhaven, St.
Jobshaven, Rijnhaven, Maashaven
en Waalhaven, werd duidelijk dat
de ontwikkeling van Rotterdam om
méér kadelengte vroeg dan de stad
beschikbaar had. De Waalhaven
voldeed daarbij niet helemaal aan de
gestelde verwachtingen. Weliswaar
was het havenbekken het grootste
dat Rotterdam ter beschikking
had, de treinverbindingen lieten
te wensen over, juist in een tijd
dat het goederenvervoer per spoor
een geweldige vlucht nam. Daarom
werd na 1922 op de noordoever een
aanvang gemaakt met het graven van
de Keile- en Merwehavens die een
directe aansluiting zouden hebben op
het gehele spoorwegnet van Duitsland
en de daarachter liggende landen. Ook
op het gebied van de volkshuisvesting
had Rotterdam vooruitstrevende
plannen. In de uiterste oostelijke
hoek, in de oksel van de
Rotterdamsedijk en de spoordijk naar
het havengebied ontwierp J.P. Oud
een idyllisch, maar geïsoleerd gelegen
dorpje van kleine, witgeschilderde
woningen voor achterstandsgezinnen.
Het Witte Dorp was gedacht als
noodvoorziening maar zou het
uiteindelijk uithouden tot de sloop in
1985. Direct daarachter projecteerde
Rotterdam een doordrachte
arbeiderswijk in verschillende
welstandslagen in een daarvoor
herkenbare uitvoering en planologie.
De plannen voor toekomstige
ontwikkeling van het gebied
zijn minstens zo ambitieus als
in de jaren 1920. Op 26 maart
ondertekende wethouder Nathalie
Gouweleeuw namens Schiedam
het contract voor deelname aan de
internationale prijsvraag Europan 12.
Binnen dit kader ontwerpen jonge
stedenbouwkundigen en architecten
oplossingen voor specifieke
problemen van Europese steden.
Dit jaar stellen 51 steden uit 16
landen locaties beschikbaar waarmee
de jonge ontwerpers aan de slag
kunnen. Schiedam behoorde tijdens
de presentatie van Europan 12 in het
Nederlands Architectuurinstituut
tot de top tien. Voor Schiedam is
dit van grote betekenis om tot een
duurzaam ontwikkelingsperspectief
te komen voor de gecompliceerde
verbinding van Nieuw Mathenesse
met de Schiedamse binnenstad.
Deze verbinding kan van cruciale
betekenis zijn in de herontwikkeling
van Nieuw Mathenesse tot
hoogwaardig bedrijvenpark, dat
aantrekkingkracht moet hebben op
jonge creatieve ondernemers. Behalve
Schiedam nemen in Nederland
ook Groningen en Assen deel aan
de prijsvraag. Een internationale
jury zal de inzendingen dit najaar
beoordelen waarna de resultaten in
december worden bekendgemaakt. De
ontwikkelingsplannen van Rotterdam
voor het Merwehavengebied zijn
momenteel in volle beweging.
In de visie van Rotterdam
ontwikkelt dit gebied zich tot
internationale proeftuin voor
innovatieve energievoorziening en
watermanagement. Aanjager wordt
de Climate Campus rondom de
bestaande energiecentrale Keileweg.
Hier kunnen wetenschappers,
adviseurs en ingenieursbureaus hun
kennis en kunde samenbrengen.
De verwachting is dat de ruimte
om te experimenteren met nieuwe
concepten andere pioniers, zoals
kunstenaars en ondernemers in de
maakindustrie zich aangetrokken
voelen door het inspirerende
klimaat van de Merwehaven. Deze
beweging is al enige jaren geleden
in gang gezet. In voormalige
vemen en opslagplaatsen hebben
tal van ateliers en werkplaatsen
een onderkomen gevonden. Het
is een ontwikkeling zoals ook in
Londen, New York, Parijs, Hamburg,
Antwerpen en Madrid met vrucht
op gang is gebracht op voormalige
industriewijken en haventerreinen.
Een nieuwe functie in het gebied is
rustig stedelijk wonen, met een groot
aantal drijvende waterwoningen
in de voormalige stulcgoedhavens.
Deze woningen zullen, precies zoals
de woningen op de Müllerpier
en verder langs de Nieuwe Maas
en de Kop van Zuid, vooral
aantrekkingskracht hebben op een
kapitaalkrachtig publiek. Vanaf 2015
zullen woonfuncties gaandeweg
worden gerealiseerd. Tot dat moment
zullen vooral experimenten een kans
krijgen en de aanzet geven tot de
metamorfose van dit havengebied
dat direct uitstraalt naar Delfshaven
en Schiedam en mede van invloed
kan zijn op de revitaliseringsplannen
voor Nieuw Mathenesse. Op die
manier wordt de 'tussenstad' in Oud
en Nieuw Mathenesse opnieuw de
schakel tussen het oude Delfshaven en
Schiedam.
Schiedam mocht
zich dan in de loop
van de achttiende
eeuw een reputatie
hebben verworven
als jeneverstad, het
veel kleinere Delfhaven deed er
getalsmatig niet of nauwelijks voor
onder. Hoewel in 1397 door Aelbrecht