Zwitserland - land van kastelen
Herwig
tuinplanten-
encyclopedie
Chio Rotterdam
trekt wereldtop
Godenhand in de
Oosterse keuken
PAGINA 11
VMrdfrlkkMrif*
25juni1980
Een uniek nederlands tuinboek
met 1500 plantbeschrfjvingen en
honderden kleurenfoto's.
De Herwig Tuinplanten-encyclo-
pedie geeft u alle elementen in
handen om uw tuin naar eigen
smaak en inzicht te kunnen op-
bouwen en verfraaien. Een van
deze elementen, het tuinplanten-
assortiment, is nog in geen enkel
Nederlands Tuinboek zo uitvoerig
en spectaculair behandeld.
Bekijkt u maar eens het alfabetisch
gedeelte! Daarin zijn niet minder
dan 1500 planten beschreven,
compleet met cultuuraanwijzi-
gingen. U vindt daarbij honderden
schitterende kleurenfoto's van al-
lerlei tuingewassen: een- en twee-
jarige planten, vaste planten, bol-
en knolgewassen, heesters, bomen
enz. Alleen al dit stuk informatie
maakt de Herwig Tuinplanten-
encyclopedie tot een voor de tuin-
amateur uiterst waardevol werk.
Maar ook het rijk-geYllustreerde
gedeelte over de vormgeving en
architectuur van de tuin, waarmee
het boek opent, biedt veel nieuws
en interessants; er staan uitne-
mende suggesties in.
Het daarop volgende gedeelte, op
bruin papier gedrukt, is geheel
gewijd aan het tuinwerk in de
breedste zin van het woord, inclu-
sief het onderhoud van de tuin.
Zoals bekend hebben de meeste
landen afgezien van het uitzenden
van ruiters naar de Olympische
Spelen te Moskou. Een vijftal
hippische federaties (W.-Duits-
land, Frankrijk, Engeland, Zwit-
serland en Nederland) hebben naar
aanleiding daarvan het initiatief
genomen om drie compenserende
evenementen te organiseren, ten-
einde amazones en ruiters in 1980
toch een aantal evenementen op
hoog niveau te bieden, nu er dit
jaar geen wereld- of continentale
kampioenschappen zijn. De Fede
ration Equestre Internationale
(FEI) heeft haar goedkeuring ge-
geven voor deze evenementen, on-
der de voorwaarde dat de drie
onderdelen (springen, dressuur en
military) niet in een evenement
zullen worden gecombineerd. Be-
sloten is nu de compenserende
wedstrijden te houden op drie
verschillende plaatsen, en wel van 7
t/m 10 augustus in Goodwood
(dressuur), van 13 t/m 17 augustus
in Rotterdam (springen) en van 21
t/m 24 augustus in Fontainebleau
(military). Teneinde het onderling
verband tussen de drie evene
menten te benadrukken, hebben de
initiatiefnemers de volgende af-
spraken gemaakt:
- de wedstrijden worden verreden
onder de naam International
Festival 1980". Het evenement in
Rotterdam heet derhalve Inter
national Springruiter Festival 1980
CHIO Rotterdam".
- de drie evenementen zijn open
voor alle, volgens de FEI-regels
daarvoor in aanmerking komende,
landen. Derhalve zullen ook Oost-
Europese landen worden uitge-
nodigd.
- de evenementen staan open voor
zowel amateurs als professionals.
- de uit te reiken gouden, zilveren
en bronzen medailles zullen voor
alle drie de evenementen van gelijk
ontwerp zijn.
Aduan en Zonnegiorie
Op de vijfde dag van de vijfde maand
werd als vanouds op de Yangzijiang
het feest gevierd van de drakenboten
met pracht van goud, bonte kleuren en
zijden vlagen. De staart van de draak
stak hoog boven het water uit en sleep-
te een vlot waarop jonge acrobaten
kunsten maakten. Aduan was de onbe-
twiste meester totdat hij, 16 jaar oud,
uitgleed en verdronk. Ontroostbaar
was het verdriet van zijn moeder, de
weduwe Dsiang.
Hier doet u kennis op over de
bodem en de ontwikkeling van de
plant, leert u hoe u moet spitten,
wieden, bemesten, planten, be-
sproeien en gieten, en hoe u een
compost-container, paden, een ter
ras, een pergola, een vijver en nog
veel meer zelf kunt maken. Belang-
rijk zijn verder de aanwijzigingen
voor het gazononderhoud, de ver-
meerdering van planten en de
bestrijding van ziekten en plagen.
In dit doe-gedeelte bij uitstek gaan
de instructies hand in hand met
duidelijke tekeningen. Na behan-
deling van het tuinplanten assorti-
ment vindt u op bruin papier,
handige tabellen met een indeling
van de planten naar kleur, hoogte,
bloeitijd, standplaats enz. en een
uitvoerig register van zowel Neder-
landse als wetenschappelijke plan-
tenamen.
Aduan wist niet dat hij was verdronken.
Want in peilloze diepte zag hij de
golven recht omhoog staan als muren
van graniet. Daarbinnen lag het paleis
van de Drakenvorst die de lenige jon-
gen verheugd bezag. ,,Jij zult de beste
danser van mijn rijen worden", zei hij
en liet Aduan huisvesten in de oost-
vleugel bij een school jonge dansers.
Daar kreeg hij onderricht van de oude
meesteres Hie Yeh. Hij leerde er de
dansen op muziek vliegende donder,
van zachte bries, van zingend water.
Hie Yeh berichtte met vreugde aan
haar Heer: ,,Hij doet niet onder voor
de ster uit onze westervleugel, danseres
Zonnegiorie".
Bij het eerste optreden van Aduan met
de vele jongens- en meisjesrijen, werd
de vorst diep getroffen door zijn kunst
en schonk hem vijfkleurige gewaden
met sieraden van robijn. De liefelijke
Zonnegiorie kon haar ogen niet van
hem afhouden - en Aduans blik bleef
aan haar schoonheid gekluisterd. Maar
na het dansen begaf ieder zich naar de
eigen vleugel; zij zouden elkaar niet
weerzien v66r het volgend dansfeest.
Terstond werd Aduan ziek van verlan-
gen. Hie Yeh verzorgde hem. Zij legde
verkoelend wier op zijn voorhoofd, gaf
hem geneeskrachtige thee, zij liet zelfs
door zeeschildpadden het gerecht uit de
mensenwereld stelen waarmee Aduans
moeder hem zo kon verwennen. Maar
de jongen at niet. Hie Yeh was zeer
bekommerd.
In de schemering van een avond vroeg
Aduans naaste metgezel: ,,Ben je ziek
van Zonnegiorie?" De kwijnende jon
gen schrok: ,,Waarom vraag je dat?"
De ander zei troostend: Omdat zij er
even slecht aantoe is".
Nu sprak Aduan zich uit. De metgezel
toonde een ware vriend te zijn en
bracht de jongen die zozeer leed aan
liefdesverdriet naar de zuidelijke hof.
Vandaar leidde een geheime deur naar
een hemelswijd veld vol lotusbloemen,
hoog en breed als parasols. De vriend
legde hem neer op de zachte bodem
Zie, daar weken de bloemen uiteen.
Zonnegiorie knielde naast hem neer.
Zij opende hun harten en werden op
slaggezond.
Vele avonden toefden zij samen in het
Lotusveld. Totdat de vorst aan Zonne
giorie opdroeg in zijn slot te komen
wonen om in zijn aanwezigheid nieuwe
danseressen haar gratie aan te leren.
Intussen danste zij niet meer mee in de
rijen, zodat de gelieven elkander niet
meer zagen. En Aduan verviel in diepe
droefenis.
Toen kwam de dag waarop Hie Yeh
hem moest zeggen:Zonnegiorie is van
verdriet in het water gesprongen." Nu
scheurde Aduan zijn gewaden en vlucht-
te weg om zijn geliefde te volgen in de
dood. Maar buiten het paleis stond hij
voor de golven die hard als graniet om
hoog rezen. Een boom groeide binnen
de muur een boom van koraal, onaf-
zienbaar hoog. Hij klom erin en bereik-
te de bewegende golven. Maar hij zonk
niet, zij droegen hem op hun toppen
in eindeloze deining aan land.
Eerst nu dacht Aduan weer aan zijn
moeder en keerde terug naar huis. Nog
v66r de deur hoorde hij een meisjes-
stem zeggen: ,,Uw zoon is weerge-
keerd". De stem van Zonnegiorie!
Voor de vreugde van het weerzien be-
staan geen woorden.
Ook Aduans geliefde had in wanhoop
het water gezocht, ook zij was door de
golven aan land gebracht bij het huis
van de weduwe Dsiang. Toen al wist zij
een kind van Aduan te verwachten.
W41 had de moeder haar zoon nu terug,
toch was zij bezorgd: brengen geesten
van afgestorvenen dan kinderen voort?
Ja, want niet lang daarna hield zij een
kleinzoon in de armen.
Maar het jongetje, hoe mooi en gaaf
ook, was anders, meer dan een sterfe-
lijk mens. Evenals bij zijn vader en
moeder, wierp de gestalte van het kind
geen schaduw.
Aline Mac Gillavry
Het gerecht waarmee de weduwe Dsiang
haar zoon zo kon verwennen en dat
door de schildpadden uit de boven-
wereld werd gestolen: Bahmi. Voor wie
het ook wil proberen hierbij het recept.
Ingredienten
500 gram Mie, 100 gram Sajoeran Ke-
ring (Bahmi groenten van Conimex),
350 gram gaar varkensvlees (of kip),
mespuntje knoflookpoeder, zout, 3 eet-
lepels olie, ketjap.
Bereiding
Mie koken zoals op de verpakking
staat aangegeven. Onderhand de Sa
joeran Kering wellen zoals op het zakje
staat.
Olie in een braadpan doen, knoflook
poeder toevoegen, goed mengen en
daarna pas de olie verhitten. Hierin de
gewelde Sajoeran Kering fruiten. Het
reeds gaargemaakte vlees toevoegen en
even meebakken.
Mie, zout en Ketjap toevoegen en het
geheel onder voortdurend roeren plm.
10 minuten doorbakken. Serveren met
gebakken ei, Atjar Tjampoer, kroe-
poek en/of Mango Chutney.
Wilt u het wait pittiger maken, kunt
u er wat Samba! Oelek bij serveren.
De heroike geschiedenis van de
stichting van de Zwitserse Staten-
bond begint met de plundering en
vernietiging van alle kastelen in het
gebied rond het Vierwoudsteden-
meer, waar landvoogden woonden:
Zwing Uri, Landenberg bij Sach-
seln Schwanau, de zogenaamde
Gesslerburg bij Kiissnacht; hun
vuurgloed vormt de apotheose aan
het eind van Schillers ,,Wilhelm
Tell". Nog in het revolutiejaar 1798
waren in verschillende delen van
het land de onderdanen er niet
vanaf te brengen allereerst in de
de kastelen van de landvoogden te
verwoesten, van die van de Heren
van Bazel en Solothurn b.v., die in
middeleeuwse, in barok verander-
de kastelen resideerden.
Met de romantiek deed in Zwitser
land, evenals in alle andere Euro-
pese landen, een sentimentele dwe-
perij voor kastelen haar intrede,
slechts een of twee generaties,
nadat men op vele plaatsen deze
vermeende ,,getuigen der tyrannie"
geplunderd of in brand had ge-
stoken. Ondanks deze vroegere
historische vijandschap van het
volk jegens dergelijke residenties, is
Zwitserland een bijna klassiek
land van kastelen. De grote ver-
scheidenheid van bodemgesteld-
heid, bergen, rotsen, meren, laag-
vlakten - en de territoriale verhou-
dingen- machtige feodale heren en
kleine ridders - leidde ertoe dat
men in Zwitserland alle soorten
van kastelen vindt, van de primi-
tieve, op hoge strategische punten
gebouwde kasten in Graubilnden
en het Tessin tot de waterkastelen,
van de in de loop der tijden telkens
uitgebreide en daardoor onregel-
matige bouwwerken tot de sym-
metrische, door hoektorens be-
schermde, rechthoekige en vier-
kante volgens het voorbeeld van
Savoye.
We vinden in Zwitserland typische
stadskastelen, die hoog boven de
ommuurde nederzettingen van de
burgers uitsteken en waarin meest-
al de plaatselijk dynastie&n resi
deerden, zoals b.v. Rapperswil,
Thun, Neuchatel en Burgdorf. Als
ware kenmerken van een stad kan
men ook de kastelen van Romont,
Lenzburg, Gruyfere beschouwen,
waarin machtige gravengeslachten
woonden. In Sion staat de oude
kathedraal, waarin in het koor een
tinnen krans te vinden is - zoals
,,Les Saintes Maries" in de Pro
vence - midden in het kasteelcom-
plex van Valeria. Maar ook dwerg-
stadjes als Sargans, Werdenberg,
Nyon en Rue, Aarberg en Regens-
berg hebben hun alles overheer-
sende kasteel of kasteeltje. In Chur
staat nog heden het bisschoppelijke
slot op het hoogste punt van het
Romeinse Castrum, terwijl men op
de Akropolis van Lausanne het
kasteel op het ene einde van het
plateau en de kathedraal op het
andere vindt.
Eenzaam staan enkele door hun
geschiedenis of door hun bouw-
vorm bijzonder opvallende kastelen
aan het Meer van Genfeve het
ongemeen schilderachtige Chillon,
in welks gewelven eens Bonivar
zuchtte, in Argau de Habsburg, de
wieg van het keizershuis, in de
streek van Zurich de Kyburg, in de
kapel waarvan zelfs de staats-
kleinodien worden bewaard, zoals
de keizerskroon, het kronings-
zwaard en de keizerlijke kronings-
gewaden. Alleen al in het kanton
Vaud telt men 107 kastelen en
rui'nes.
Geen eigenlijke kastelen, maar
daarmede wel verwant, zijn de
afsluitingsbouwwerken van de
dalen (Letzinen) en de vestings-
bouwwerken der steden. De mach-
tigste afsluiting van een dal, een
soort ,,Westwall" uit de middel-
eeuwen, is die van Bellinzona met
haar drie kastelen, een fortificatie,
die naar beide zijden gebruikt kon
worden, tegen de Eedgenoten en
tegen de Milanezen. Verder
noemen we van de middeleeuwse
stadsversterkingswerken vooral die
van Estavayer en Murten.
Het eigenlijke paradijs voor lief-
hebbers van
kastelen is Graubunden, met voor
al machtige bouwwerken als de
kastelen van Misox, Tarasp en
Or-
tenstein in het Domleschg. Overal
treffen we Italiaanse en Germaanse
elementen, terwijl men voor de
kastelen van Bellinzona zelfs een
Florentijnse vestingsingenieur heeft
aangetrokken.