(HSp?X./m
BURGERLIJKE STAND.
falen. jEof tv'1*'
Ilarab.
Handelsberichten.
ONDERZOEK omtrent de maatschappe
lijke toestanden der arbeidersom
trent de verhoudingen tusschen werk
gevers en arbeiders in de verschil
lende bedt ij ven en om Ir en t di 'u toestand
van fabrieken en werknla itsenmet
het oog op de veiligheid en de ge-
zondheid der werkt eden, ingesteld
door de Staatscommissie, benoemd
krachtens de wet van 19 -Januari
1890 (Staatsblad n°. 1).
Vergadering van Donderdag 18
Augustus 1892.
Bdiin.[E°gge: Nov-)T,
I Spirit. Nov.
137.50
138.25
31.20
32.60
17.75
15.10
48.25
48.60
14.—
14.10
22.25
22.50
0.511/J 0.51 V4
VERKOCHTE ONROERENDE GOEDEREN.
New-York. Maïs
Wisselkoersen te Rotterdam.
Tegenwoordig de heerenKolkman, voorzit»
terG. Emants J. C. TL. Heyligers, secreta
ris der Staatscommissie (bij een gedeelte der
verhooren)S. M. van Wijck, lid der Eerste
Afdeeling.
Verhoor van Wilhelmus Duijmel, ond57jaar,
meesterknecht in eene branderij van B. A. J.
Wittkampf, firma J.F. Wittkampf, te Schiedam.
De voorzitter De firma heeft meerdere bran
derijen, niet waar
A. Ja. 9, waarvan 4 dubbele.
V. Hoeveel knechts zijn er in een branderij
A. In eene branderij, waar men nog zooge
naamde Hollandsche gist maakt, zijn een
meesterknecht, een onderknecht en een pomper.
V. Wat zijn de fuuctiën van deze drie per
sonen
A. De meesterknecht brengt het vuur onder
de ketels, die zijn opgeladen door den pomper
en den onderknecht. Het ledigen en boenen
vereischt de grootste zorg, omdat van de zin
delijkheid alles afhangt.
V. Op den meesterknecht rust de geheele
verantwoordelijkheid, niet alleen tegenover den
patroon, maar ook voor de belasting tegenover
den fiscus
A. Ja, hoewel de meesterknecht niet altijd
verantwoordelijk kan gesteld worden, bijv. wan
neer hij boven is, kan hij niet zien wat hene
den gebeurt. Het is mij laatst nog overko
men, dat ik, beneden komende, drank vond,
die de knechts stilletjes hadden uitgeschept.
Ik heb de daders natuurlijk onmiddellijk weg
gezonden.
V. Gebeurt dat altijd in zoodanig geval
A. Ja, die dat doen, gaan de laan uit.
V. Over het algemeen is het mindere per
soneel in een branderij nogal wisselvallig, niet
waar
A. Het is net een duiventil, waar de duiven
in- en uitvliegen.
V. Kunnen de menschen, die bij den een
wc*den weggejaagd, onmiddellijk bij den ander
weder een plaats vinden
A. Nu uiet meer, omdat er overvloed van
volk is, maar vroeger was dat wel zoo. Als
iemand bij den een was weggejaagd, stonden
er dadelijk anderen gereed om hem op te
nemen.
V. Is er dan nu meer volk gekomen, of zijn
de zaken achteruitgegaan
A. Vroeger waren er 400 branderijen, thans
zijn er nog maar 230.
V. En er wordt evenveel gedronken als
vroeger
A. Ja, eten en drinken gaat altijd door.
V. Zijt gij al lang aan de fabriek
A. Ik kan u hier een gouden horloge toonen,
met inscriptie, dat ik wegens 25-jarige trouwe
plichtsbetrachting ontvangen heb. Thans ben
ik al 30 jaren als meesterknecht aan de fa-
•briek werkzaam.
V. Hoe is uw werktijd geregeld?
A. Ik werk van 's morgens 3 tot 's avonds
S a 6 uur, dus 14 4 15 uren per dag. Schaft
eden zijn er niet, de boterham moet, tussahen het
werk door, uit de hand gegeten worden. Om
naar huis te gaan eten, daar is geen kijken
naar.
V. Wordt ten 5 ure de fabriek gesloten tot
den volgenden morgen?
A. Ja.
V. Worden de vuren aangehouden?
A. Ja, maar zij worden gedekt met natte
kolen, eu dan gaat er een schuif op, zoodat er
geen brand kan komen.
V. Heeft niemand in de fabriek een schaftuur
A. Neen, want als men maar met zijn drieën
is, kan er niemand gemist worden, dan heeft
de een den ander te veel noodig. Er is hoog
stens drie kwartier om te rusten eu te eten.
Was er meer volk, dan kon men wisselen, maar
nu heeft men het personeel noodig.
V. Is er geen enkele fabriek, net zoo groot
als de uwe, waar meer volk is?
A. Wij zijn met ons vijven, omdat er bij
'ons Weener gist geproduceerd wordt, waarvoor
meer tijd en volk noodig is. Met Hollandsche
;gist is de zaak in l'|2 a 2 uren afgeloopen,
maar wanneer men aan de Weener gist's mor
gens om 4 uur begint, is men om 10 uur klaar.
Wanneer men dan Roomscli-katholiek is, lost
inen elkander om de beurt af om naar de kerk
te gaan.
Aan die gist heeft men 6 uren werk, aan
de Hollandsche veel minder.
V. Gij werkt dus nu met 5 man?
A. Ja.
V. .Zij werken allen ook tusschen 3 uur
's morgens en 5 uur 's middags en kunnen niet
gaan eten in dien tusschentijd?
A. Neen.
V. Als er nu 7 waren in plaats van 5, zou
er dan mogelijkheid zijn om hetzelfde werk te
Moen en dan naar huis te gaan.
A. Ja.
V. Doch dit gebeurt in geen enkele fabriek
A. Neen,
Y. Wat verdient gjj?
A. f 16.50, en de anderen Lebben f 12.50,
f 10.50, f9 en f7.50.
V. Wat doen die laatste drie?
A. De meesterknecht is om te beslaan, de
drie volgende knechts om het heete water te
dragen en de 5e persoon schept de gist en
perst ze droog. Hij heeft minder zwaar werk.
V. Heeten die drie pompers?
A. In een Hollandsche branderij; in een
andere hebben zij geen naam.
V. Hebt gij nooit overwerk
A. Neen.
V. En 's Zondags?
A. Dan werken wij circa 6 uren.
V. Is dat noodig?
A. Ja. Met den Zondag schieten wij ook
beter op.
V. Wordt dat extra betaald?
A. Neen.
V. Zijn de loonen, bjj den heer Wittkampf
betaald, ongeveer de gewone?
A. Ja. Enkelen hebben meer, anderen minder.
V. Die man, die f7.50 heeft, zal het niet
breed hebben, niet waar?
A. Ja, maar er zijn jongens, die nog minder
hebben.
V. Hoe oud is de jongste bij U?
A. 26 jaren.
V. Zijn er op andere branderijen nog jongens
A. Ja. Die ziju een jaar of 17.
V. Dus geen jongens die in de termen van
de wet vallen?
A. Neen. Daarnaar wordt door den agent
van politie of den stadsbode vernomen.
V. Er is in Schiedam een stoomfabriek met
ruim 30 menschen, waar gij gewerkt hebt.
Bestaat die fabriek nog?
A. Neen, zij is verleden jaar afgebrand en
niet weder opgebouwd.
V. Is dit „de Kraton"?
A. Ja.
Y. Zijt gy daar met de werkzaamheden
bekend
A. Ja, ik ben er 9 jaar geweest.
V. Hoeveel menschen verken er?
A. Ongeveer 38. Zij werkten ook dag en
nacht.
V. Gaat het met dag- en nachtploegen?
A. Jazij werken van 66 uur, dus 12 uren
daags.
V, Wanneer wisselen zij?
A. Wie 's Zondagsmorgens komt, vertrekt
's Maandagsmorgens.
V. Dus er werd dan 24 uren aan éen stuk
gewerkt
A. Ja.
V. Is dat iu de stoomfabriek van den heer
Melchers ook het geval?
A. Ja.
V. Die menschen in de stoomfabriek hebben
bet behoudens liet nachtwerk, dat gij voor
een deel toch ook hebt, gemakkelijker, want
zij werken 2 4 3 aren minder, niet waar
A. Ja, en zjj werken met stoom.
V. Verdienen zij evenveel?
A. Ja, in de stoomfabriek had ik ook men
schen onder mij van f12— f18.
Y. Werken de menschen bij de heer Mel
chers ook 's Zondags
A. Ja, want daar is het drukker dan bij den
heer Jansen, die ook eene stoomfabriek heeft.
V. Gij zeidet's Zondags doen wij hetzelfde
werk als in de week, doch het gistscheppen
doen wij vlugger, wat is daarvan?
A. Dat komt omdat de gist altijd blijft aan
groeien, en dan laten wij die 's Zondags niet
zoo uitwerken.
V. Hoe laat zijt gij dan op Zondag klaar?
A. Om 10 uur, halfelf, en dan kom ik weder
's nachts om 3 uur op.
V. Er is dus zeker meer liefhebberij om in
de stoomfabrieken te werken, aangezien de
verdiensten er niet en het werk wèl minder
is dan in de gewone werkplaatsen
A. Ja wel, maar hoe gaat het? Men klimt
op, als men er lang is, on al komt er dan
ergens anders plaats, dan heeft men geen lust
om daar weder als de minste te beginnen.
De beer Emants: Worden fabrieken zooals
waar gij zijt langzamerhand in stoomfabrieken
veranderd
A. Meestal niet. Dat was alleen het geval
iu de fabriek, waar ik geweest ben, en in die
van T. P. Jansen. Die van Melchers is dadelijk
als stoomfabriek opgezet geworden.
De voorzitterHoe gaat het als gij ziek zijt
A. Dan krijg ik mijn volle weekgeld tot
ik beter of dood ben. De patroon betaalt dat
uit zijn zak, want een fonds is er niet. De
knechts krijgen echter nietswant die komen
en gaan ais duiven op een til. De meeste
drinken veel en zijn dan onverschillig en loopen
om niets weg.
V. Hoe stellen zulke menschen het hij ziekte
A. Dan moet de ziekenbus bijleggen, maar
dat geeft niet veel, hoogstens f3 gedurende
3 maanden in 't jaar.
V. Hebt gij het al bijgewoond, dat er een
meesterknecht oud geworden is iu dienst van
de firma
A. Ja, ik ben nu de oudste, ik ben 57 jaar,
maar de alleroudste, een man vau 67 jaar,
die 44 jaar bij de firma was geweest, is met
f6 's weeks gepensioneerd.
V. Wordt er in de werkplaats, waar gij zijt,
nogal veel jeuever gedronken
A. Ja, er zjju er, die net zoolang drinken
als men ze maar drank gaf en niet eerder
zouden ophouden, dan wanneer ze er bij neer
vielen, maar de gewoonte daar is 12 borrels
daags.
V. Worden de lui daar niet dronken van
A. Neen, als die menschen de ketels moeten
schoonmaken, waar dikwijls nog vuur ouder
zit, zoodat ze nog warm blijven, al spoelt
men ze elk oogenblik met koud water, dau
worden ze zoodanig door de hitte bevangen,
dat ze er af en toe uit moeten, en dan knapt
een borrel ze op.
V. Hoe heet is bet in zoo'n ketel wel
A. Nu, als men op zijn knieën moet liggen,
zoekt men al gauw een blokje op, anders kan
men de warmte aan zijn knieën niet velen ik
denk dus 80, 90 graden, misschien wel meer.
V. Zitten ze daar lang achtereen in
A. Ze komen er telkens even uit om den
ketel weer koud te spoelen.
V. Nu, als dat werk dan afgeloopen is, krij
gen ze een borrel. Dat is er een van de
12. Die andere 11 worden dus uit zuivere
liefhebberij gebruikt
A. Die krijgen ze, als ze een warmen rug
hebben gehaald met een bak leeg te pompen
of zoo, en als men ze hun niet gaf, zouden ze
hun kans wel schoon zien, om er toch aan te
komen. Daarom geef ik liever dan dat zij zelf
nemen.
V. Hebt gij nooit last met hen, als zij zoo
veel borrels gedronken hebben, of kunnen zij
er wel tegen
A. Zeker, men heeft meesterknechts, die de
kast laten openstaan, en die zijn oorzaak, dat
er te veel gebruikt wordt. Ik geef in den re
gel om de 1' uur een borrel.
V. Zijn er ook werklieden, die niets van
sterken drank weten willen
A. Die zijn er ook, onder anderen de onder
meesterknecht, die bij mij is.
De heer Van Wijck En gebruikt gij zelf
sterken drank
A. Ik maak er gebruik en geen misbruik van
liet bewijs heb ik u laten zien.
De voorzitter Is de regeling bij alle bran
derijen dezelfde
A. Ja, dat is zoowat alles gelijk.
V. Wanneer wordt liet loon uitbetaald
A. Bij ous 's Zaterdagsavonds bij anderen
ook wel 's Zaterdagsmorgens om 11 uur.
De heer EmantsGij hebt ons medegedeeld,
dat er tegenwoordig een andere soort gist ge
produceerd wordtwaarom geschiedt dit
A. Omdat men van de nieuwe soort meer
gist uit het graan verkrijgt.
V. Zijn de loonen bij de invoering van de
nieuwe gist, die meer arbeid schijnt te vorde
ren, ook verhoogd
A. Die zijn dezelfde gebleven, alleen is er
een persoon bijgekomen.
V. Wanneer beeft die verandering plaats ge
grepen
A. Een jaar of 7 geleden.
V. Dus een jaar of 7 geleden is, terwijl er
een man bijgekomen is en de loonen gelijk zijn
gebleven, de arbeid veel drukker geworden?
A. Juist.
De voorzitter: Hebt gij ons nog iets mede te
deelen
A. Op de lijst vau vraagpunten komt ook voor
Zondagsrust- Over het algemeen wordt er des
Zondags 6 uren gearbeid, maar het wordt ook
wel eens langer. Wanneer ik bijv.'s Zaterdags
avonds, bij het sluiten van de branderij, denk,
dat ik den volgenden morgen om 4 uur wel
aan den gang zal kunnen gaan met gist schep
pen, maar de gist nog niet vaardig om te schep
pen is dan wordt het wel eens later, zoodat ik
dan ook later op den dag klaar ben.
Wat de gezondheid betreft zijn er velen die,
zelf hunne gezondheid benadeelen door op den
grond te gaan liggen of op den tocht te gaan
staan, wanneer ze bezweet zijn. Wanneer men
zijne nachtrust niet neemt, kan men niet ge
zond blijven.
De lieer EmantsZijn de werklieden uitge
put, wanneer ze 14 of 15 uren hebben gewerkt?
A. Nggii.
De lieer Van Wijck: Gij stelt er prijs op de
verklaring af te leggen, dat het de schuld van
den werkman zelf is, wanneer lijj niet gezond
is
A. Ja. De jeueverfahrieken zijn niet ongezond.
De voorzitter! Gij zegt: „er zyn er, die zelf
hunne gezondheid benadeelen", zpn er dan zoo
veel zieken in de branderij
A. Neen. De een is een beetje ijveriger dan
de ander en minder spoedig ziek. De liefdadig
heid maakt veel luie menschen.
Y. Bijzonder groot is dus het aantal zieken
niet
A. Neen. over het algemeen zjjn de werklui
gezond. Er zijn menschen van 50 jaar, die nog
zwaar werk op hun gemak doen.
j Nov./Dec.
April/Mei
Meell2Merk.l.md.
12 Dec.
Rogge, loop. md.
Dec.
12 Nov. 1/4 No
Dec./Jan.
137.75
138.75
31.30
32.70
17.75
15.10
48.30
48.75
14.—
14.30
22.25
22.50i
11 Nov.
12 Nov.
Op Zaterdag 12 November.
Door de notarissen W. J. A. Roldanus
to Schiedam en Sehadee en Lambert
te Rotterdam.
25 Woningen met Loods, Bleekveld,
Open Grond en Erven, afzonderlijk ge
veild, zijn een groot gedeelte van het Doe
lenhofje nabij liet Land van Belofte met uit
gang naar de Broerseestin veiling f 4o0,
150, 190, 170, 180, 180,200,260,280,
300, 370, 160, 120, 120,140,130,150,
150, 230, 150, 220, 220,240,260,270.
Gecombineerd verkocht voor 15790.
BEURS TE SCHIEDAM, 14Nov. 1892.
Moutwijn, f 8.50.
VerhandeldfV/a a 8.
Stemming: onveranderd.
Jenever f14.
Amst. proef f 15.25.
Spoeling. Vereeniging fl.50.
'21
- 2
Amsterdam.
12 Nov. Rogge op lev. onver.per
Maart f129, 128, 127, 128.
14 Nov. Rogge op levering flauw;
per Maart f128, 127, 126.
Keulen Rijnhoogte ('s morg. 11 uur)
12 Nov. 2.36 M. 14 Nov. 2.19 M.
Per telegraaf.
Londen kort f 12.07 Disconto 3 pCt.
Parijs - 48.
Antwerp. -47.90
VEEMARKT TE ROTTERDAM.
8 November.
Op de veemarkt waren heden aange
voerd paarden, 0 veulens, ezels,
140 vette runderen, magere dito,
106 vette kalveren,nuchterekal-
veren, 1323 schapen of lammeren ,440var
kens, biggen, hok.
De prijzen waren als volgtrunderen
lste qual. 72 a c., 2de qual. 64 c.,
3do qual. 50 a 58 c., kalveren lste qual.
97V2 c., 2de qual. 80 a 871/2 c. per kilo.
schapen lste qual. 50 c., 2de qual. 45 c.,
alles per kilo varkens lste qual. 25
c., 2de qual. 24 a c. 3de qual.
23 a c., licht soort 23 a 2i c. per
V2 kilo.
Zeeuwsche eieren f 5,40 a 5,50, Over-
maassche dito f 5,60 a 5,80 de 100 stuks.
Schepkaas per 50 kilo f a
Aanvoer partijtje. Zoetemelksche
kaas f 25,50 a 27,50 per 50 kilo. Aan
voer 8 partijtjes. Handel willig.
Aardappelen. Westlandselie klei-f 0.-
a 0. dito zand- f0.a 0.dito
muisjes fa hlauwpitten f2.25
a2.50,0vermaasschejammen 12.a 2.50,
Geldersclie blauwe f 1.70 adito
kralen f 1,70 a 1,75. Zeeuwsche jammen
f 1.90 a 2.—.
VEEMARKT TE LONDEN.
14 November,
Er werden aangevoerd 2200 runderen,
11.000 Schapen, 10 Kalveren en 99
Varkens. Men noteert: Runderen 2/4
a 5/0, Schapen 3 4 a 5/4, Kalverem
2 6 a 4/9 en Var kens 2/9 5/0 per steen.
ROTTERDAM, 14 November Bui-
tenlandsche Granen lager, doch op de
verlaagde prijzen meer gevraagd.
Tarwe per'2400 kilo: N. Redwinter
II f 195: jar. Odessa f167 t\ f173;
Donau f 164, en hij groote partijen lager
naar kwaliteit.
Rogge per 2100 kilo: Donau (puike)
f 145Nieolajefl' f 141 v. a. h. hij partij
Kustendje f 13°.
Gerst per 2000 kiloZwarte Zee f102.
Mais per 2000 kilo Amerik. Mixed
f126 a f128, dito dito f123 v. a. b.
langs stoomboot: dito dito (stoomend)
f122 a f 123dito dito afwijkende
f123: Foxauian f122 a f123. dito
(ladende) f 115 Pito f 122 Novorossisk
f120 a f121 enCinquantin f 132 a 133.
GEBOREN 11 Nov. Johanna, doch
ter van P. de Bruin en G. van Pelt,
Broers vest. 13. Andries, zoon van
L. van Oosten en A. Zwaan, Korte
Groenweegje. Petronella Jannetje,
dochter van L. Hemmes en A. Visser,
Hoofdstraat. 14. Mattheus Lam-
hertus Josephus, zoon van M. C. van
Pinxteren en A. G. Lerou, Hoogstraat.
12. Maria Johanna, dochter E. van
Loenen en A. M. van der Schalk,
Lange Achterweg.
OVERLEDEN: 13 Nov. Johanna
van Bree, oud 22jaar,Laan Onsgenoegen
