Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
EERSTE BLAD.
Schiedamsche toestanden.
16de Jaarg.
Zondag 19 November 1893.
No. 4743.
^Bureau Jöoog^traai 317.
Een Luchtreis.
Feuilleton.
PRIJS VAN DIT BLAD:
PRIJS DER ADVERTENTIÉN
NIEUWE SCHIEDANISCHE COURANT
Voor Schiedam per 3 maanden
Franco per post door geheel Nederland
Afzonderlijke Nommers
t' 1.50
- 2.--
- 0.05
Het auteursrecht van den inhoud dezer courant is verzekerd
volgens de Wet van 28 Juni 1881 (Stsbl.) No. 124.
H'imiiiiHiiiiiiimii mi
Van 1 6 regelsf 0.60
Elke gewone regel meer-0.10
Voor herhaalde plaatsing worden billijke overeen
komsten aangegaan.
II.
Welk oordeel zal het nageslacht in
loop der volgende eeuw vallen over
*>aar voorgangster? Ziedaar dunkt ons,
#eu vraag, die reeds menig ontwikkeld
j^n zich in de laatste jaren zal gesteld
^shben, zoo menigmaal hij de geechiede-
dezer eeuw naging. Wij durven het
^gen, dat oordeel vooruit te loopen,
j^schien komt die kleine stoute voor-
arigheid den bescheiden kring, waarin
ons bewegen, onder enkel opzicht
eh goede. Reeds vroeger schreven wij
•t) dat er tusschen den eeuwkring,
^aarin wij leven, en dien der zestiende
e«uw een opmerkingswaardig en leer
zaam verband bestaat. Opmerkingswaar-
omdat beide aëra tijden van groote
hervormingen medevoerden; leerzaam,
°hidat met do gesohiedenis der 16de
e»Uw voer oogen, wij ons wachten moeten
e vallen in dezelfde strik, waarin al
groote hervormingszucht de volkeren
,ler tijden verstrikte tot groot ongeluk
ör maatschappij in het algemeen en
Van ontelbare individuen in het bijzonder,
z°owe] onder geloovjg als sociaal oog-
Phnt. Wij bedoelen hiermede allerminst
?eh vage onbewezen beschuldiging der
örvorming.De hervorming der 16» eeuw,
lQezeer ook in goeden zin gewensoht
°°r de Roomscho Kerk zelve, mits zij
°%ens hare voorsehriften en wijze raad-
^lngen zich had willen laten leiden,
h®tuige de bemoeiingen en bepalingen der
srkv«rgadering van Trente; de her-
°rming der 16de eeuw, zooals zij haar
erloop had en alles vernietigend zonder
•gouwen te werk ging, is en zal door
i'hsr rechtgeaard katholiek veroordeeld
'Jven, al betreurt deze ook den afval
,!ln zoo menigen hem dierbaren broeder,
le evenals hij het merk des Verlossers
«haduw, door den ballon op de naburi-
Penfle en geworpen, verklaart deze aangrjj-
ïegenV verscli ijning-om het ontstaan van den
Veï»ch"n°® verklaren, die haar omgeeft, zijn
Waa» gissingen gemaakt. De meest
De J"!'Jke is deze:
laat K0t' waarvan de ballon vervaardigd is
Vernjg" s' ondanks de kwaliteit van stof en
Veflie» &as door. Een voortdurend gas-
den i, dus plaats en daardoor wordt om
bet z aj:°n een vochtige kring gevormd. Als
^anrdc> ^00r dezen krans schijnt, ontstaat
neerv ?.r oen regenboog, evenals dat bij de
het jT ,de fyne druppels van een fontein
dichtatv-1 - is' en onl ^et schaduwbeell op de
bon». P^ljnde wolken spiegelt deze regen-
zien af.
in zjjne ziel ronddraagt en toch ver
wijderd in geloof, zoo menigmaal, helaas!
ook vervuld van godsdiensthaat in den
gemeenschappelijken kring der samen
leving met hem voortleeft.
Was de 16de eeuw de muw der her
vorming op godsdienstig gebied, de 19e
draagt eenzelfde karakter op politiek
en eociaal of maatschappelijk terrein
Toen de revolutie in 1789 het eerst het
hoofd opstak, toen zij later geheel
Europa deed dreunen op zijne grond vesten,
toen een alles verslindenden oorlog nog
de eenige redder bleek van een alge-
heelen ondergang der maatschappij, toen
eindelijk de staleD vuist van den over
weldiger die hijdra in hare holen te
rugjoeg, toen bleek het maar al te goed,
dat nieuwe hervormingen beproefd en
met forsche hand doorgezet moesten
worden, wilden niet andermaal de stor
men ontketend en de geheele beschaafde
wereld der vernietiging prijs gegeven
worden. De eeuw der conetitutiën was
aangebroken. Maar daarin lag niet
het heelmiddel. Het volk eischte, de
kroon gaf, het volk dwong meer af,
de kroon bleef toegeven. Met welk ge
volg? Dat het gezag in stede van in
vroegeren luister hersteld, steeds meer
in het oog der volkeren daalde. Nog
meer. Zelfbehoud dwong de kroondra-
genden zich te verbinden. En hadden
zij zich nu geschaard rondom den
troon, die opgericht is op den onwrik-
baren steenrots, met de belofte des Ver
lossers als waarborg zijner onverganke
lijkheid, rondom den troon, die destor-
men der eeuwen trotseerde en daardoor
reeds van zijne hechtheid getuigde, neen,
het woord van den koninklijken zanger
vervulde zich. De koningen dezer aarde
heffen het hoofd op en komen te samen
tegen den Heer en zijn Gezalfde. Wat
zullen nu verdere hervormingen baten
Wat baten kieswetten, schoolwetten,
militaire wetten, wetten en voorschrif
ten van volksveredeling, waar de eerste
wet vertreden wordt, de wet van Gods-
Nu wjj hooger stijgen, verlaat deze spook-
ballon ons spoedigwij zien hem onder ons
drjjven op de wolkenzee. Het zonlicht toont
ons hem heel ver weg, al onze bewegingen
volgend, gelijkend op een kinderbal, die viel en
thans wegrolt over de woeste sneeuwbergen.
Hoe hooger wy komen des te grooter wordt
de warmte en de terugkaatsing van het licht
op den onmeteljjken spiegel wordt onhoudbaar.
De thermometer wyst 26 gr. terwijl hij be
neden op aarde slechts 13 gr. aanwees. De
ballon laat een stroom gas ontsnappen, die
zich als een rookwolk in de lucht verspreidt.
Wy zyn nu op een hoogte van tweeduizend
meter, ongeveer vijftienhonderd meter dus boven
de wolken, en om ons heen zien wij niets anders
dan den eindeloozen lichtstroom onder het hel
dere blauwe azuur vau den hemel. Iu de ver
te violette plekken, afgronden, waarvan de
bodem onzichtbaar is. Men zou meenen, dat
een gletscher gebarsten is, tusschen twee ijs
bergen een reusachtige scheur openlatend.
Langzaam, voortgedreven door een windje,
dat wij niet voelen, naderen wij zulk een
schenr. Ik neem den kijker om den blauwigen
ondergrond te beschouwen en zie een stuk
weiland, twee wegen en een groot dorp. Wel
dra zijn wjj er boven. Daar zijn schapen op
een veld, koeien, rijtuigen. Wat is dat alles
ver weg, klein, onbeteekenend Maar de wolken
onder ons sluiten zich plotseling en benemen
ons bet gezicht op de aarde.
dienst en rechtvaardigheid. Het «chreit
ten hemel, als wij met de geschiedenis
dezer eeuw voor oogen, nagaan, hoe zij,
wier mond vol is van vrijheid, ge
lijkheid en brosderschap, als ware
handlangers des duivels, onder den in
vloed der secte, waaraan zjj door ieder
gebonden zijn, nists anders beoogen dan
het rijk van dsn Christus te vernieti
gen om op de puinhoopen der Christe
lijke beschaving, Eet vaandel van dsn
hellevorst te planten. En toch is en
blijft onze eeuw, sen eeuw van hervor
ming. Men heeft beproefd op allerlei
wijzen het evenwicht in de maatschappij
tusschen de versshillende standen te
herstellen, maar niets mocht baten,
omdat de weg waarlangs men dis her
vorming beproefde, lijnrscht zich be
weegt tegenover dien men bewandelen
moest ter bereiking van rust en vrede.
Toch teekenen zich aan den horizon der
toekomst zachte lichtverschijnselen af,
Het „Lumen in coelo" „licht aan den
hemel" schijnt niet vruchteloos als de>
vies aangenomen door Hem, die sedert
zoovele jaren zetelt op Petrus Stoel.
Den adelaar gelijk schijnt na zijn troons
bestijging zijne jeugd hernieuwd. Met
scherpen blik overschouwt hy de ge
heele wereld. Zijn woord weerklonk,
geheel de Christelijke beschaving luis
terde. Met forschen streek heeft hij de
lijnen getrokken der meest noodzakelijke
hervormingen. Als een monument, de
verwoesting der eeuwen trotseerend, zal
zijn encycliek over socialisme voor im
mer de bewondering van het nageslacht,
afdwingen. Het hoofd der Evangelische
kerk, de machtige Duitsche Keizer, ge
voelde zoo diep de kracht van dat vor
stelijk en tevens hoogpriesterlijk woord,
dat hij een innige dankbetuiging niet
kon weerhouden aan hem, die door dat
woord zoo juist den waren weg der
hervorming had aangewezen.
Een der eerste en voornaamste midde
len aangegeven om verbetering te bren
gen in den algemeenen toestand vinden
Mynheer Malles roept nu ieder oogenblik
„Werp ballast uit
De ballon lichter door gasverlies en onder
den invloed der naderende avondkoelte, valt
als een steen.
Blaadjes cigaretten-papier, door ons uit den
mand geworpen om het stijgen na te gaan,
fladderen als witte vlinders om ons. Dat is
het beste middel, om de beweging ran den
ballon waar te nemen. Stijgt hy dan schijnt
het papier naar beneden te vallen, daalt hy,
dan is het, of het papier naar boven vliegt.
„Werp nog maar meer hallast nit 1"
Wy ledigen met. handenvol de zakken zand
als een blonde regen, die door de zon verguld
wordt, dwarrelt het zand rondom ons. De Hor-
la daalt maar altoos door. Wy zien plotseling
naast ons den spookballon met zijn aureool,
die ons te gemoet komt, alsof hij ons niet
heeft kunnen volgen. Wij dalen door de wol
kenzee, en het schijnt dat ons mandje drijft op
het schuim der golven, die om ons wegijlen.
Weder zien wij de aards, een kasteel, een
oude kerk, wegen en groene velden.
Door nog meer ballast uit te werpen, zjjn
wij erin geslaagd het dalen te doen eindigen
maar de slappe ballon maakt den indruk van
een grooten gelen zak, die] zichtbaar leeger
wordt door den»kouden mist, die het gas snel
condenseert.
En wederom zijn wy in de wolken, drijven
wij in den nevelstroom.
wij in de aansporing des Pausen
„Vereanigt U". Waar de vijand zijne
krachten bijeentrekt om met vereenigd
geweld voor goed den invloed der Chris
telijke beschaving te fnuikeD, waar één
zelfde wachtwoord zijn handlangers over
de geheele wereld bindt om met onder
drukking van alle rechtvaarheid al wat
nog godsdienst heet van de aarde te
doen verdwijnen, daar roept de grijze
gevangene van het Vaticaan „Yeree-
nigt U."
Christus' plaatsbekleeder bedoelt daar
mede i.iet alleen de innigste vereeniging
in zake des geloofs, wat hij vooral op
het oog had en nog steeds heeft is, de
vereeniging der standen en de verschil
lende klassen der maatschappij. Onder
dat opzicht moet de geest der midden
eeuwen herleven, opdat elke klasse tot
waarde en recht kome. En als in dien
bond der verschillende standen de geest
des geloofs heerscht, als geloof en zede-
leer volgens de wet der natuur en open
baring daaraan ten grondslag ligt, dan
kan het niet uitblij ven, de maatscnappij
zal goed wezen en de twintigste eeuw
zal in vollen luister doen schijnen het
reine licht van godsdienst en vrede,
waarvan de eerste stralen het laatste
tjjdptrk harer voorgangster als de blijde
bode van een hoopvollen dageraad ver
kwikken. Men volge echter stipt en
nauwgezet den aangegeven weg. Men
dwale niet af, noch ter rechter- noch tor
linkerzijde. De vijand waakt.Want hij, die
den Christus een eeuwigen haat zwoer,
hij is listig. Zijn vergift zal hij siffelend
den jonggeborene inspuiten. Doet hij het
reeds? Wij willen het zien in een vol
gend artikel, meer aan onze eigenaardige
toestanden gewijd. Het laatste vierde
onzer eeuw draagt het kenmerk dier
onderscheidene bonden. Ongetwijfeld,
al hadde de Opperpriester ons het niet
verklaard, de natuur der zaak zou het
ons zeggendaar schuilt kraoht in die
onderlinge vereeniging. Men zij echter
op zijn hoede. Daar schuilt ook gevaar
De geluiden van de aarde komen duidelij
ker tot ons, schreeuwen van kinderen, blaffen
van honden, ratelen van rijtuigen, knallen van
zweepen.
Daar is de aarde, de groote kaart, die wjj
een halve minnut gezien hebbenby de opstij
ging. Wy zijn nauwelijks zeshonderd meters
boven haar, wy onderscheiden weder de klein
ste details.
Kippen in een grooten hoenderhof fladderen
verschrikt weg bij onze naderingzy houden
ons zeker voor een monster-sperwer die op
hen afkomt.
Wat is dat voor een vreemsoortig dier, dat
door het veld rent Is het een witte kalkoen,
een schaap of een gans Neenhet is een
kleine jongen, in onderbroek ea hemd, die ons
gezien heeft en op zijn weg is gevallen zoo
dat wy zjjn menschelijke vormen niet konden
waarnemen.
Schelle hoornstooten kondigen den aardbe
woners onze komst aan. De mannen antwoor
den door roepen en loopen dwars door de vel
den met den ballon mede. Zy verlaten huis
en werkde karren voerders laten hun wagens
op den weg staantusschen de groene landen
zien wy een menigte roepende, wuivende en
hardloopende menschen,
De halion daalt aldoor. Het eene touw raakt
de hoornen, het andere sleept langs den grond,
nu komen wy aan een spoorweglyn; de daar
langs gespannen telegraaflijnen zullen ons te-
