Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
eerste blad.
HERIMEmGEÏSr.
19de Jaarg.
Zondag 1 November 1896.
No. 5633.
bureau ^ofersfraaf 50.
ARMAND,
Feuill e ton.
PRIJS YAN DIT BLAD:
Voor Schiedam per 3 maanden
Franco per post door geheel Nederland
Afzonderlijks Nommers
- 0.05
PRIJS DER adyerte;nti;ëN:
Van 16 regelsf 0.60
Elke gewone regel meer- 0.10
Voor herhaalde plaatsing worden billijke overeenkomsten
aangegaan.
f het onder dezen titel behandelde, wel
er belangstelling wekken zal, durf ik niet
6 beslissen. Het zijn herinneringen uit
®en tijd van vèr verleden, herinneringen die
aarona voor Schiedam's ingezetenen te min-
er Waarde hebben, omdat ze doen geden-
en aan een land dat bij velen haast niet
8ebend, minstens toch onverschillig is.
"et zijn herinneringen uit den tijd, dat
e Hervorming hier te lande zijn intreê deed,
lerinneringen dus uit dien tijd, door Nuyens
J00 terecht genoemd dien der »Nederlandsche
J eroerten". Het zijn daarenboven herinne-
1 lngen uit Zeeland, het land der Hervorming
"P 't oogenblik bij uitnemendheid. Toch,
Vertrouwend op den gezonden historischen
2111 onzer lezers, waagden wij het, ook over
eze gebeurtenissen eenige regelen neer te
tehrijven, overtuigd, dat de historie, die de
spiegel
is van het verleden, maar ook de
tering voor de toekomst, immer gretige
°°ren en harten zal vinden.
Ju het land van Zuid-Beveland, lag en
Hgt nog de achtbare stad Goes. Wanneer
teen heden ten dage het stadje Goes biri-
nenkomt en vraagt naar de Roomsche kerk,
dan wordt men verwezen naar een soort
Van schuur, gedekt met een pannendak, die
een flinke boerderij geen oneer zou doen,
teaar toch voor een kerk wel wat primitief
tebijnt. Daar is echter in datzelfde Goes
ten kerk, die nog heden de bewondering
ftearide maakt van den vreemdeling. Het
ïs de Sint-Magdelena,- of meer genoemd,
de Groote Kerk.
Hie Groote Kerk is een der belangrijkste
bouwwerken uit ons landze is van
verre een navolging der St. Bavo te
DE WELDADIGHEID.
2)
II.
17,9P een Zondagavond zat mevrouw de
"illeraye alleen en treurig bij het haard-
^nur. Zij las nieteen boek, dat zij beproefd
bad te doorluopen, lag dichtgeslagen op den
lessenaarhare blikken dwaalden treurig
en verward door die kamer, waar zij vroe
ger op hetzelfde uur, op denzelfden dag,
"ooit alleen was. Alles sprak rondom haar
Van het verledene. Dat prachtig meubelstuk,
tesschen de vensters geplaatst, was haar
bruidsgeschenkzij had het met een hart
V°1 hoop ontvangen, die niet bedrogen was
Soworden in die bibliotheek, bevonden zich
tenige geschiedkundige en dichtwerken, die
baar echtgenoot gaarne rondom zich zag
Haarlem, die op het oogenblik met Rijks
subsidie wordt gerestaureerd. Hoe het nu
kwam, dat deze schoone kerk uit handen
der Roomsch-Katholieken overging in die
der Hervormden, wilde ik in het kort
verhalen.
Het was in 1566 toen een gereformeerd
predikant, Valerius Geneffius, van Arnemui-
den kwam en het plan had zich, over Goes,
naar Holland te begeven, Edoch, in de boot
die hem over het »SIoe" bracht, zooals het
water tusscben de eilanden Walcheren en
Zuid-Beveland is geheeten, bevond zich een
pasbekeerde vrouw, die den Dominé wist
over te halen, in Goes het nieuwe geloof
te gaan verkondigen. Nu, daar had de ex-
scboolmeester van Hoorn, zooals hij was,
niet veel ooren naarGoes stond nog ha
kend ais een stad die van den gerefor
meerden eeredienst niet veel wilde weten.
Op de markt gekomen, mompelde hy nog
in zichzelven»wil ick, derf ick, sal ick,
neen ick.maar toch, hij ging, en van
de pui van het stadhuis richtte hij eenige
woorden tot de menigte, die er verzameld was.
Met slecht gevolg evenwel voor den leeraar
men dreef hem de stad uit en vanwege
den Magistraat werd hem aangezegd, dat
hem en zijns gelijken voortaan het prediken
ontzegd was.
Evenwel, de Hervormden kwamen terug.
Den 27sten September van hetzelfde jaar
kwamen er, zes personen in Goes, die »voor-
gaven, bet woord Gods »in Goes te komen
prediken, op uitnoodiging van vele per
sonen, ingezetenen der stad Goes". Maar
het was niet noodigtwee dagen daarna
werd hun de prediking eveneens verboden.
Twaalf jaren bleef daarna de rust bewaard,
maar in Juni van het jaar 1578, terwijl de
predikant Happart reeds in stilte negen a
daar op die kast, stonden voorwerpen, die
hij van eene reis uit Italië had medege
bracht aan een dier hoeken van de kast
was een geel geworden en verdord eerelover
opgehangenhet was de eerste belooning,
die Armand verdiend had met welke vreug
de had zij niet dit kinderlijk kleinood op
de bruine lokken van haar kind zien zetten
Een portret van Armand, toen hij vijfjaren
oud was, trok haren blik tot zich, maar nog
meermalen zag zij naar een schoon minia
tuur-portret, dat hem, in de strenge uniform
der politechnische school gekleed, voorstelde.
Die twee portretten geleken weinig op el
kander het kind was van eene denkbeel
dige schoonheidde jongeling bezat eene
ernstige schoonheid, die vooral veroorzaakt
werd door de regelmatige trekken van zijn
gelaat, en de standvastige en ernstige uit
drukking zijner groote zwarte oogen. De
bleekheid en magerheid van dat jeugdige
gelaat getuigden van de aanhoudende stu
diën der school. Mevrouw de Villeraye be
schouwde het portret met liefde zij stortte
tranen, terwijl de beeltenis haars zoon haar
scheen toe te lachen.
De pendule, die tien uren sloeg, wekte
haar uit hare mijmering.
tien menschen onder zijn gehoor had ver
zameld, kwam Hendrik Brandt, een ultra-
hervormd, anti-paapsch predikant, in de stad.
Hij had het plan gevormd, koste wat wil,
de Roomsche religie te niet te doen in het
land van Goes, en met ijzeren wil trad hij
op, om dat voorgenomen werk te volbrengen.
Nauwelijks drie maanden in de stad, haalde
hij zich van wege den Magistraat het ver
bod op den hals, eenig woord meer tot het
volk te richten. Doch onze predikant was
niet vervaardhij eischte, in plaats van
eenigszms zich neêr te leggen bij het verbod
van Burgemeesters en schepenen, dadelijk
eene kerk voor zich, teneinde, zooals hij
beweerde, sniet genoodzaakt te zijn, de
schare te doen samenkomen in particuliere
huizingen." Een tractement van f 400.
zou hem eveneens toegestaan moeten worden.
Nu wist het stedelijk bestuur niet meer,
hoe het eigenlijk wasde partij, die men
meende de zwakste te zijn, stelde eischen,
eischer, zoo ongehoord mogelijk en evenals
in de Hollandsche steden, gesuggereerd door
dat optreden, bood men aan in onderhan
deling te treden met de partij, die de
stedelijke bestuurders zóó impressioneerde.
Van toen af was, evenals waar het in
Holland zóó ging, het spel voor den Magistraat
verloren. Men onderhandelde, bood de Kerk
van het Zustershuis aan, doch de Hervormden
weigerden. Men moest meer hebben, men
eischte de kerk der Kruisbroeders. En het
gemeentelijk bestuur, zwak genoeg, gaf toe.
Maar ternauwernood had het volk, dat ver
gaderd stond voor het Raadhuis, en op de
beslissing wachtte, de goedkeuring verno
men, of in plaats van op te trekken
naar de kerk der Kruisbroeders, ging men
regelrecht naar de Groote Kerk. Dr. Pie
cardt, onze zegsman, predikant der Hervormde
Kerk, verontschuldigt het gepeupel met de
woorden»ze wisten niet, wat ze deden
De Groote Kerk was in een oogwenk
geplunderd en beroofd, en acht dagen later,
den Ssten October 1578, predikte men van
Sophia komt laat, zeide zij bij zich
zelve. Op hetzelfde oogenblik werd de deur
geopend, en Sophia, de oude kamenier, trad
binnen.
Ik vraag u om vergeving, mevrouw
zeide zij aanstondsik heb mij een weinig
bij mijne nicht opgehouden, en ik dacht niet
dat het reeds zoo iaat was.
Mevrouw de Villeraye antwoordde niets,
en begon zich te ontkleeden. Na verloop
van eenige oogenblikken zeide zij ipet
zachtheid
Er is uwe nicht toch niets kwaads
overkomen, Sophia?
Neen, mevrouw 1 God dankniets
kwaads, ten minste wat de gezondheid be
treft maar in de zaken zijn er altijd ver
drietelijkheden.
En terwijl Sophia de kleederen van me
vrouw Villeraye opvouwde, en de kamer
in orde schikte, ging zij met levendigheid
voort
Mevrouw weet, dat mijne nicht
eenen winkel in speelgoed heeft Nieuw
jaar nadert, en zij had eene menigte
kleine kleedingstukken voor de poppen aan
eene harer naaisters, eene zeer eerlijke en
brave vrouw, besteld maar er werd niets
dien Roomschen kansel den Hervormden
eeredienst, ofschoon de waardigheden van
Diakenen en Ouderlingen in dien tijd niet
konden worden begeven en dit zelfs
dertig jaar later nog moeielijkheid ople
verde de geschikte personen ertoe ont
braken
Zóó kwam de schoone kerk van Goes in
de handen, waarin ze nog heden ten dage is.
S. S.
ALGEMEEN OVERZICHT.
31 October '96,
De toestand in Turkije schijnt in de
laatste dagen hoogst critiek te zijn. Volgens
een bericht van den correspondent der Daily
News wekt de toestand te Constantinopel in
de diplomatieke kringen aldaar groote on
gerustheid. Men overweegt weer het denk
beeld om den Sultan af te zetten, als het
eenige middel om een algemeenen Christen-
moord, die heet te dreigen, te voorkomen.
De gezanten der groote mogendheden te
Constantinopel hebben, zegt men, aan hunne
regeeringen een dringende waarschuwing
gezonden en aan haar speciale instructies
gevraagd.
Sultan Abdul-Hamid schijnt plan te hebben
om de hoofdstad van zijn rijk te ontvluchten.
De Weener correspondent van de Daily
Mail heeft vernomen, dat een der keizer
lijke jachten reeds sedert weken tegenover
Bettiktache voor anker ligt, en dat de onder-
aardsche gang van het paleis naar het strand
voortdurend is verlicht en streng wordt be
waakt.
De hertog van Argyle, een der voor
naamste Schotsche pairs, schrijft in de limes
over de Oostersche kwestie, dat hij die
zou willen oplossen door Turkije verder te
verdeelen, een stuk aan dezen, een stuk
aan genen te geven, en dan den Bosporus
en de Dardanellen onzijdig te verklaren
Rusland moet met zijn vloot vrijelijk de
Zwarte Zee uit kunnen, gelijk de vloot van
gedaan, en niets afgemaakt. Daar mijne
nicht ongerust en verbolgen was, is zij naar
de naaister gegaan.Maar, mevrouw wat
een tooneelde vrouw en de man lagen
ziek aan de typhuskoortsde man had de
ziekte overgeërfd, door zijne vrouw te ver
zorgen twee kinderen weenden van honger
het oudste had zijn werk moeten staken,
om zijne ouders op te passen en zijn broe
der en zijne zuster te bewaken. Het huis
was geheel uitgeplunderd, want die arme
lieden hadden alles verkocht, om te blijven
leven en niet van honger te stervenmaar
er was niets meer over gebleven om te
verkoopen of te verpanden, en zij waren
daar, zonder vuur, zonder voedsel en ziek.
Zulke brave liedenMijne nicht heeft hare
bestelling teruggenomen, maar zij heeft toch
eene kleinigheid achtergelatende goede
vrouw is niet rijk, maar zij bezit een goed
hart.
Mevrouw de Villeraye hoorde dit gesnap
met aandacht aan.
Wordt vervolgd
NIEUWE SCHIEDAMSGHE COURANT
OF
De bijzonderheden van deze schets zijn voor een
goed deel getrokken uit „Bijzonderheden uit de ge
schiedenis der stad „Goes, door R. Piecardt, predikant
en theol. Dr." benevens nit de archieven van eenige
kerken op het eiland Zuid-Beveland.
