Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
eers te blad.
23ste Jaar°;.
Zondag 11 Februari 1900.
No. 6620.
bureau "gfroierst 50.
De Drie berkenhof.
"RUS TiS DIT BLAD:
*oor Schiedam per 3 maanden
rrancc per posi door geheei Nederianri
•Afzonrieriiike Nummers
1.50
PRIJS DER ADYEBTEXTIÈN:
Van 16 rsgeisf0.60
Elke gewone regei meer-0.10
Voor hernaaide plaatsing worden billijke overeenkomsten
aanaeeaan.
JgFICIEELE BERICHTEN.
Kennisgeving.
Schiedam,
Gezien de circulaire van den heer Mi-
ster van Binnenlandsche Zaken dd. 4
i prober 1899 No. 2644 M.P., opgenomen
het prov. blad no. 68 van het vorige
04^'' ^aarbij er o.a. op wordt gewezen,
bij pet voorkomen van epidemische
te be smetstot lichtelijk door ongedierte
w«rdt voortgebracht
Gezien het schrijven der gezondheids-
^otnmissie dd. 31 Januari j.l. no. 59, waarin
e aandacht gevestigd wordt op de aanwezig-
eJd hier ter stede van ontelbare ratten
jNoodigen de ingezetenen uit, in het
,.?'ang der volksgezondheid zooveel moge-
'Jk mede te werken aan de uitroeiing van
<tat ongedierte.
Schiedam, 10 Februari 1900.
urgcnieester en Wethouders voornoemd,
VERSTEEG.
De Secretaris
v. LUIK L. S.
Over Kerkelijke Muziek.
(Ingezonden.)
III.
^U zijn dus, wat betreft de polyphone
Muziek, gekomen aan een keerpunt1. De
componisten der 17e eeuw hebben zich los
bemaakt van het strenge contrapunctde
jhelodie begint op den voprgrond te treden.
6 ouden verwaarloosden de melodie ge-
eel en al; onder den invloed van den tijd
°mt ze reeds bij Palestrina, meer nog bij
assus en zijn leerlingen, (ik noem slechts
tc linger en den grooten Allegri tot voor-
e d) wat meer op den voorgrond doch
burner is ze ondergeschikt aan den vorm
g6 lustige, streng logische methode der
c olastici gelijkt sprekend op de onberispe-
feuiiieton.
Naar het Duitsch.
48)
en^!,11 'n grachten verzonken staan
v00r e be handen tot een stil gebed
haar 60 Termoorbe en voor den moorde-
od hot6^ej k' 'hgevolge het pieus verzoek
gedenkteeken, dat aldus luidde
«Wat my is geschied,
Kan u ook geschieden
Den vader wellicht,
De zonen misschien
aarom volg het gebruik,
&ta een oogenblik stil
Kniel even ter neder,
En bid voor mij
En wie mij vermoordde,
Urj wandelaar vroom
Ik denk ook aan u
Hier Boven bij God I"
lijk gevormde, wijd-uitgeplozen figuren der
contrapunctische meesters, even klaar en
machtig in eenvoud, even vasthoudend en
eenvormig tevens.
Reeds in een vorig opstel heb ik korte
lings het verschil tusschen de oudere en
de nieuwere richting pogen wêer te geven
ik zal er niet meer op terugkomen. Eén
verbreid misverstand wil ik echter trachten
uit den weg te ruimen.
Het was de tijd der Renaissance. Alles
wat op geestesgebied meende invloed te
hebben en naam, werd bewogen door
den storm die er opstak uit het Oosten,
na den ondergang van het Byzantijnsche
Rijk, en die bracht den vloed van Romeir.-
sche en Grieksche beschaving en ver
fijning. Het was de herleving der antieke
Muze en een ongehoorde verbreiding der
klassieke kunst en letteren, 't Nieuwe
heidendom deed zijn intrede. -• Nu
is het niet zelden voorgesteld, of aan
dezen heidenschen geest, die Europa
kwam bezielen, ook de ommekeer moest
geweten worden in de kunst der mu
ziek, die na Palestrina valt waar te
nemen. Naar mijne meening is niets
minder waar. Wat toch is het geval In
plaats juist van een terugkeer naar de oude,
klassieke muziek, voor zoover men die zou
hebben kunnen bereiken, keerde men zich
integendeel op dit tijdstip geheel af van
den klassieken of quasi-klassieken bodem,
die toch, zij 't dan ook tant soit peu, de
grond was van de aloude, op discantus en
contrapunct gebouwde muziek, en die het
diatonisch klankgeslacht der oude Romeinen
en Grieken tot basis had, en men zocht in
de plaats daarvan een geheel nieuw, tot
dusver onbekend gebleven veld, dat der
melodische compositie.
Te zeggen, dat deze door logischen voort
bouw is opgetrokken op den ouden kerk
zang, zou zijn haar wezen en karakter te
miskennen het raelodisch-polyphoon gezang
stamt niet regelrecht uit het contrapunct.
En zoo bad dan Eva met gebogen hootd
onder de schaduw eener beuk. Naast haar
stond, slank opge!choten,eene glanzend-witte
berk, waarop de koekkoek zijn eentonig
geroep het donker-sombere woud inriep.
Nu ging de jonge vrouw peinzend, zonder
op de richting acht te slaan, het woud in,
steeds doelloos verder dwalend.
Ook de tweede zoon was ongemerkt aan
het dwalen geraakt, in geheel andere rich
ting dan zijne stiefmoeder.
De vader en de oudste zoon stonden bij
het gedenkteeken der misdaad.
Als brits zich zoo in diepe eenzaamheid met
zijnen vader alleen zag, kwam het helsche
denkbeeld bij hem op niet om den ouden
man te vermoorden, maar een onzalig vuur
in zijnen boezem te ontsteken, een vuur
dat brandt tot het menschelijk hart ver
koeld is. Hij had hetzelfde vuur nog in zijn
binnenste, het vuur der ijverzucht.
Hij begon van zijnen broeder en van den
Tyroler, en wierp er alles uit wat hij maar
kon verzinnen.
«Watje daar zegt, is schande voor jou
sprak de vader, bij wien de door Frits ver
wachte uitwerking zich niet openbaarde.
«Dat de arme Tyroler te laat is gekomen,
Maar niet minder als dit laatste heeft
het zijne schoonheid. De namen der vorsten
op dit gebied der kerkelijke toonkunst zijn
niet minder beroemd dan die hunner voor
gangers, laat ik alleen volstaan met te
noemen een Monteverde, een Ludovico Via-
dana, een Gregorius Aichinger. Men sla
slechts de lijst op der kapelmeesters van
den Sint Pieter te Rome, of van San Marco,
de Dogenkerk van Venetië. En de Kerk,
in hare al-omvattende vrijheid, in hare
hooge éénheid die verscheidenheid van
middelen toelaat, heeft aan al deze groote
musici een even hooge plaats toegekend
als aan de oudere meesters, en hunne
compusitiën eerden God en verhoogden den
luister der Kerk, niet minder als de vroeger
gebruikte, toen de kunst der muziek op
anderen grondslag stond.
Dan, hier is een ongelukkig toeval. Ter
zelfder tijde, dat de melodische muziek de
contrapunctische overwon in de Kerk, en
spoedig hoogen roem verwierf, ontstond de
scheuring, die als de «Reformatie" een
einde maakte aan de tot nog toe alge-
meene heerschappij der Kerk over de maat
schappij. Het wereldlijk lied dat tot dien
tijd op muzikaal terrein ondergeschikt was
geweest aan bet geestelijke, begon ook
terzelfder tijde meer en meer te bloeien,
en nam van toen af een meer zelfstandigen
vorm aan, vorm welke natuurlijk gegrond
was op de toen bestaande muziek, de melo
dische toonkunst.
En ziehier nu op éénzelfden bodem twee
verschillende planten, die in hun groei zich
hoe langer zoo meer van elkander verwij
deren. Want terwijl de wereldsche toon
kunst zich toelegt op muzikale schildering
van hartstocht en gevoel, en daarin ook
heden ten dage op een kolossale hoogte
staat (men denke aan de «muzikale poëmen"
van Saint-Saens of Straussis het de taak
der kerkelijke toonkunst, te stemmen tot
devotie, te bidden, te danken, te jubelen
ter eere van den Almachtige, den Vader
is iets, want mij zelf kan spijten. Jij bent
intusschen een hoosaardige verklikker en
kwaadspreker, en je toont, dat de kwade
geest zijnen intocht in je ziel heeft gedaan
met ai zijn booze gezellen 1"
Het gelaat van den zoon werd vaalbleek,
De verdiende terechtwijzing maakte hem
nog te meer verbitterd en hij sprak op
groven toon
«Dan mag ik zeker zwijgen, als men de
kleine zonden zóo lachend vergeeft en het
daarbij nog betreurt, dat niet een ander
de schuwe vogel gevangen heeft, waarom
heen zoo ernstig gelokt is
«Fritsl" bruiste de oude hofboer op, uw
vader staat voor je, denk daar wel aan, of het
kon bittere vruchten voor je afwerpen En
omdat wij nu toch even alleen zijn, wil ik
je ook nog mededeelen, dat het mijnjvaste
plan is, dat je trouwen zult. Er moet eene
boerin op den hof zijn en dat moet uwe
vrouw worden ik ga uit de beslommeringen,
want ik verlang naar een rustigen ouden
dag en je stiefmoeder is het daarmee
eens."
«Ei, hoe liet, hoe goed!" spotte de zoon.
«Dus ik moet maar trouwen met de eerste
de beste? Je hebt er misschien al een op
van alle kunst. En nu kom ik tot wat ik
met deze schetsen wilde bewijzenhet
verschilpunt tusschen de kerkelijke en de
profane toonkunst ligt niet in het systeem
der compositieleer, dit kan zijn ten hoogste
een kwestie van smaak, van mooi-vinden
doch het verschilpunt ligt alleen in de wijze
waarop het een óf het andere systeem
wordt ontwikkeld, waarop de eene of
andere school of richting zijne compositiën
uitwerkt.
En dat dit ook immer het standpunt der
H. Kerk is geweest, blijkt hieruit, dat de
Kerk nooit regelen gaf volgens welke er
gecomponeerd moest worden, of zich ont
trok aan de, op een of ander tijdstip heer-
schende school, voor hare kerkmuziek.
Zoowel de groote meesters van het Discant
en het Contrapunct, als die van de melodie
en van de Venetiaansch-Florentijnsche
school hebben den dirigeerstaf gezwaaid in de
kerken van Rome. Maar wel heeft de Kerk,
immer waakzaam, steeds de lichtzinnigheid
verbannen uit hare muziek, steeds gewaar
schuwd tegen misbruik, tegen overdrijving
tegen ontheiliging van het heilige. Hoewel,
door het eigenaardige wezen der contrapunc
tische leer, van een eigenlijk gezegd karak
ter daar bijna niet kon worden gesproken,
werd het toch door de geestelijke overheid
nimmer gansch en al gebillijkt, dat de com
ponisten hun notengroep voor de bewerking
hunner toonstukken, namen uit een we-
reidsch- of volkslied. En zoo ook waakte de
Kerk bij de latere school voortdurend, dat
niet, met voorbijgang der beteekenis van den
text, het wereldlijk element en de instru
mentatie alleen op den voorgrond trad.
Maar nogmaals zij het gezegd: nooit is
het geweest het streven der kerk, om de
Toonkunst, dienstbaar gemaakt aan de
het oog voor mij Weet je wel, vader, dat
je mij het liefste op aarde ontstolen hebt
Ontstolen, zeg ik, want zij was voor mij
bestemd en zou mij niet ontgaan zijn, als
jij haar het slagnet niet onverhoeds over het
hoofd had geworpen Ik heb haar lief ge
had met een lange, warme, gloeiende liefde
Ik zou mijn hartebloed voor haar hebben
gegevenik zou moord en doodslag om
haar bezit hebben kunnen plegenEn gij
hebt haar mij ontstolen, zoodat mijn hart
verscheurd is en ik ellendig ben en blijven
zal tot het gedaan is met mij of met
uJa, ontstolen, zeg ik nog eenmaal, je
hebt gedaent mij nu te zullen breken als
een dor stukje hout of te buigen als een
jonge berkentwijg? Jawel, duwen kun je,
maar breken nietJa, ik ga wel trouwen
maar ik wil wachten tot voor u het graf
is gereed gemaakt, en dat zal zoo lang niet
meer duren
De oogen van den woesten boerenzoon
waren met bloed beloopen, zijn geheele
lichaam beefde.
Wordt vervolgd.)
NIEUWE SCHIE
E COURANT
O
- 0.05
ÜORGEMKESTER EN WETHOUDERS VAN
Dat een bespreking over instrumentale bege
leiding etc. buiten het kader dezer schetsen valt, be
hoef ik niet te zeggen. Alleen mag ik aanstippen, dat
het gebruik van instrumenten of zichzelvc allerminst
strijdt tegen den geest der H. Kerk en de bedoeling harer
ceremoniën.