Binnenland.
Stads- en Gewestelijk Nieuws.
Gemengd Nieuws.
Bij de artikelen dier afdeeling beloofde de
Minister den heer IJzerman, zoo noodig,
uitbreiding van personeel voor het in kaart
brengen der buitenbezittingen.
Bij de algemeene beschouwingen over de afdee
ling Marine verklaarde de heer Jansen (den
Haag), zich te verheugen over de meening van
den minister, dat de uitgaven voor de zeemacht
in Indië niet moeten worden uitgebreid. Spr. zou
willen bezuinigen o.a. door opheffing van het
Marine-departement in Ned.-Indië en bracht nog
ter sprake het ongeluk met de Hertog Hendrik
het loopen op een rif waarover z.i. dooi
den minister te vergoeilijkend wordt geoordeeld,
met name ten-aanzien van de personen, die schuld
droegen aan het gebeurde.
Nadat de minister van Koloniën ver
klaard had, te zullen overwegen opheffing of
reorganisatie van het Marine-departement in Indië
deelde hij mee, dat thans door de Indische regee
ring voor een kazerne voor het personeel een
terrein in de residentie Passoeroean is voorge
steld. De oprichtingskosten zullen f 80.000, de
jaarlijks terugkeerende kosten f17.000 bedragen.
Toen de minister van Marine had ver
klaard, dat het ongeval met de Hertog Hendrik
het gevolg was van het paatsen van bakens in
het vaarwater van Boni, nadat de zeekaarten
waren vastgesteld, hetgeen meer is voorgekomen,
werden de debatten over de afdeeling Marine
gesloten.
Bij het verder debat verklaarde de Minister
in antwoord aan den heer van Deventer, zich
voor een geleidelijke doorvoering van de decen
tralisatie. Het berekenen van 25 pCt. boven den
kostprijs aan gemeenten bij overneming van gou
vernementsgoederen, mede door den heer van
Deventer bestreden, werd door den minister ver
dedigd, met een beroep op de groote zelfstandig
heid der gemeenten, die in dit verband gelijk
gesteld moeten worden met particulieren.
Bij het hoofdstuk Middelen in Indfë verklaarde
de heer Tak zich voor het verhoogd uitvoerrecht
op Deli-babak, dat hij, in verhouding tot de
zware belastingen, den inlanders opgelegd, nog
hooger wenschte.
De progressieve belasting op dividenden van
naamlooze vennootschappen, welk voornemen de
Regeering koestert, noemde de heer P i e r s o n
een absurditeit.
Hij beval d«n minister aan, zwaar te treffen,
de inkomsten, die hier verteerd worden, maar
voortkomen uit winsten uit Indische onderne
mingen.
Ook de heer Bos bestreed het progressief
maken der patentbelasting als onbillijk.
Anders de heer de Waal M a 1 e f (j t, die de
voorgestelde heffingen billijk en gerechtvaardigd
achtte, meer speciaal de suikerbelasting, omdat
die industrie ook in het verleden naar gelang van
de uitkomsten al dan niet werden belast. Nu die
uitkomsten thans gunstig zijn, mag men die
industrie ook treffen.
De minister van Koloniën verdedigde
zijn belastingvoorstellen tegenover de kritiek van
de heeren Pierson en Bos als volkomen gerecht
vaardigd. Binnen 2 jaren dacht de minister gereed
te zijn met de in uitzicht gestelde progressieve
inkomstenbelasting. Indien deze belasting het
volgend jaar nog niet gereed is, zal de minister
tijdelijke petroleumbelasting voorstellen.
B(j het verder debat bestreed de heer van
Deventer de voorgestelde heffing van een
hoofdgeld per Atjeher.
De minister verzekerde dat èn de gouverneur
van Atjeh èn de Gouverneur-Generaal niet alleen
verklaard hebben dat aan deze geen bezwaar
verbonden is, maar deze heffing zelfs gewenscht is.
De heer van Kol bestreed met nadruk het
zwaarder drukken van den Atjeher.
De heer de Waal Malefijt wenschte de
kwestie op te lossen door aan den minister de
verklaring te ontlokken dat hij niet dan nk een
nader grondig onderzoek, tot de verhooging van
het hoofdgeld zal overgaan.
De minister beloofde dit, maar deze belofte
was den heer van Kol niet voldoende hjj wenschte
evenals de heer van Deventer, stemming over dezen
betrekkelijken begrootingspost.
De heer Bos adviseerde den minister den post
terug te nemen.
Dit advies werd door den minister aanvaard
en werd derhalve de post tydelqk door lffem terug
genomen.
De Indische begrooting werd aangenomen.
Zaterdag 10 uur behandeling der Drankwet-
wijziging.
Avondzitting van Donderdag 30 November.
Aan de orde is de behandeling van het
wetsontwerp voor bijdrage aan
het weduwen en weezenfonds van
burgerlijke ambtenaren in Neder-
landsch Indië.
Dit wordt zonder beraadslaging of stemming
goedgekeurd.
Daarna wordt behandeld het Tractaat met
Portugal omtrent de grensregeling op Timor.
De heer Van Kol herinnert, hoe indertijd zijn
plan tot kolonie-inkrimping met verontwaardiging
werd van de hand gewezen. En wat doen wij bij
dit verdrag? We verkwanselen drie landschappen
met duizenden inlanders. De sociaal-democraten
mogen er niet tegen stemmen. Dat zijn nu eenmaal
van die boosaards die kwanselen met volken en
landen.
De minister van Koloniën hoopt dat
de heer Van Kol nog eens zal willen erkennen,
dat dit tractaat geen argument is voor diens
ideeën over verkoopingen van een deel onzer
koloniën. Het betreft hier niets dan een grensre
geling.
De heer Van Kol handhaaft zijn denkbeelden
en blijft volhouden, dat de getrokken grens een
denkbeeldige is.
De Minister antwoordt nader dat afstaan
iets anders is dan ruilen.
Het wetsontwerp wordt b(j acclamatie aange
nomen.
Begrooting van Suriname.
De algemeene beschouwingen over de begrooting
van Suriname worden heropend.
D e heer Van Kol betreurt het, dat de heer
Lely, de afgetreden gouverneur, niet aanwezig is
om te trachten spr. een sprank van hoop te
geven voor de toekomst der kolonie. Een onder
zoek naar delfstoffen zal worden ingesteld, en dat
is het eenige licht voor de toekomst. Willen we
Suriname niet afstaan, dan moeten we zware offers
brengen.
De heer Van Doorn is het grootendeels met
fen. heer Van Kol eens. De middelen tot onmid
dellijk herstel zijn niet aan te geven. Het is
noodig om te komen tot eene betere financieele
regeling. Immigranten dienen getrokken te worden
uit ons eigen Indië.
Daarna behandelt spr. nog de landbouwstatistiek
over Suriname, waar aan verschillende fouten
kleven. Kan er niet meer gedaan worden om de
aandacht te vestigen op het hout, een der hoofd
producten van Suriname
De Minister zegt, dat alleen de strikt nood
zakelijke uitgaven voor Suriname zullen worden
toegestaan. Omtrent de irrigatie staat de Minister
geheel aan de zijde van den heer Van Doorn. Men
moet niet te veel aandringen op statistieken. Dat
zou weer uitbreiding van personeel medebrengen.
De regeering zal de houtkwestie niet voorbijzien.
De heer Van Doorn repliceert en wordt nader
beantwoord.
De algemeene beschouwingen worden beantwoord.
Bjj de tweede afdeeling (Justitie en Politie) be
pleit de heer Van Kol wijziging van art. 277
Strafwetboek om onzedelijke handelingen met kin
deren strafbaar te kunnen stellen en maatregelen
tegen vergiftiging door z. g. stoovenaars" door het
in leven roepen van een geheime politie.
De Minister zal de aandacht van den
gouverneur vestigen op de feiten waarvan de heer
Van Kol sprak. Hjj twijfelt niet of wanneer de
noodzaak blijkt, zal het Surinaamsch wetboek
worden gewijzigd en tot uitbreiding van politie
overgegaan.
Bq art. 24 wil de heer Van Kol nog eens een
lans breken voor de gevluchte gestraften uit
Fransch Guyana. Waar wij krachtens geen enkele
overeenkomst tot uitlevering gedwongen zijn, moet
men op hen meer humane maatregelen toepassen.
De Minister acht het ongemotiveerd te
eischen, dat de regeering voor al die gevluchten
zal gaan zorgen. Intusschen zal hij de opmerkingen
onder de aandacht van den landvoogd brengen.
De heer Van VI ij men bespreekt bij art. 96
de maatregelen ter bestrijding van de lepra. In de
ontwerp-verordening van gouverneur Lely komen
veel draconische maatregelen voor. Spr. vestigt
de aandacht op de wijzen van bestrijding in andere
rijken.
De M i n i s t e r zegt, dat de ontwerp verordening
nog in de Koloniale Staten moet worden behan
deld. Intusschen zal op de wenken van den heer
Van Vlijmen worden gelet.
Bij art. 126 bespreekt de heer Van Karne-
beek de exploratie in het Lawa-gebied. Voor
het bedenkelijk plan om buiten het Lawa-gebied
een goudwasscherij te beproeven, wordt f35000
uitgetrokken, een veel te hooge som, gezien onze
financiën.
De heer Bos kan zich met deze zienswijze
niet geheel vereenigen. Het geldt hier wel
degelijk een onderdeel van de exploratie in het
Lawa-gebied.
De Minister sluit zich hierbij aan. De proef
neming kan nu eenmaal niet in het Lawa-gebied
plaats hebben.
De heer Van Karnebeek, zijne bezwaren
handhavend, stelt voor in art. 126 een zinsnede
te schrappen waardoor de proefexploratie zal ko
men te vervallen.
De heer Van Kol sluit zich aan bij den
heer Bos.
De Minister bestrijdt het amendement
Van Karnebeek, dat door den voorsteller nader
wordt verdedigd.
Namens de Commissie van Rapporteurs ont
raadt de heer Bos het amendement.
Het amendementVan Karnebeek wordt ver
worpen met 52 tegen 7 stemmen.
Voor de heeren Van Nispen, Van Karnebeek,
Van den Heuvel, Van Sasse van IJselt, Duijnstee,
De Beaufort en Van Vuuren.
art. 4 bespreekt de heer Van Doorn de
opbrengst der successierechten in Indië, die zeer
gedaald zijn.
^De Minister zal een onderzoek instellen.
De begrooting wordt bij acclamatie aangenomen.
Heden-ochtend 11 ure voortzetting.
Offieleele berichten.
B(j Kon. Besl. is dr. J. P. Hofman, gemeente
geneesheer te Breda, benoemd tot ridder in de
orde van Oranje-Nassau.
Noorsche kolonie.
Bij de heeren H. J. B. Geelmuyden en E. C.Kleven-
berg te Rotterdam is op het telegram, dat zij uit
naam der Noordsche kolonie aan den Koning en
de Koningin van Noorwegen hebben gezonden, het
antwoord ingekomen
»De innige groet heeft de koningin en mq diep
getroffen. Onze hartelijkste dank. Haakon."
Nederlandache Ingenieurs.
Naar aan het Hdlb. wordt gemeld, hebben
B. en W. van Rotterdam een verlof van drie
maanden verleend aan den heer H. A. Van Yssel-
steyn, adjunct-directeur van gemeente-werken, ten
einde hem gelegenheid te geven om voor een Ne-
derlandsche combinatie, welke voornemens is om
mee te dingen naar de uitvoering der werken van
de haven van Valparaiso, een onderzoek naar de
plaatselijke gesteldheid aldaar in te stellen. De
ontwerpen voor die havenverbetering, waarmee een
bedrag van 30 millioen is gemoeid, werden
gelijk bekend eveneens door Nederlandsche inge
nieurs vervaardigd onder leiding van den toenmaligen
Delftschen hoogleeraar prof. J. Kraus, thans
minister van Waterstaat.
Aanstelling van bijzondere Onderwijzers.
De Nederlander bespreekt, in een reeds elders
besproken artikel, de voorgeschreven akten van,
benoeming voor bijzondere onderwijzers en wijst
erop, <lat daarin niets kan gewijzigd worden zon
der toestemming Van den onderwijzer. De school
besturen mopten dus wel toezien.
ID© bepaling in sommige akten, dat de onder
wijzer zich heeft te onderwerpen aan de be
palingen, die het hopfd meent te moeten maken
lin verband, mejt dei d(0|Or het bestuur vast te
6tfcejien verordening, acht het blad geen bezwaar:
De onderwerping aan de Schoolverordening ge
schiedt neet krachtens e èn bepaalde belofte, maar
krachtens de betrekking zelVe, die de onderwijzer
bekleedt.. De verordening gaat upt van het bestuur,
dat de algemeene leiding heeft der school. Ver
langt het bestuur, dat één (Onderwijzer, als hoofd,
de bepalingen vaststelt© voor den gang van het
onderwijs enz., dan is diit ©en deel der School
verordening, die a'llen voortdurend, ook zonder
hun uitdrukkelijke instemming of goedkeuring,
hindit. Slechts moet den onderwijzer steeds de
vrijheid gelaten worden zijn ontslag te nemen,
a'lis de Verordening hem niet bevalt.
Schied. Tramweg-Maatschappij.
De Schiedamsche Tramweg-maatschappij ver
voerde gedurende de maand November 21477
passagiers.
r - 1J M
Gevonden voorwerpen.
Gevonden voorwerpen in de tramrijtuigen welke
terug te bekomen zijn, bureau Hoofdstraat 30
tusschen 9—12 uur.
Een paar glacé handschoenen, een kleedje, twee
damesparapluies, een rol papier (gekleurd), een
wandelstokje, idem met metaal knopje.
Rijkspostspaarbank.
Aan het postkantoor Schiedam en de daaron
der ressorteerende, hulpkantoren werd gedurende
de maand November 1905, ingelegd f 17.765,19
terugbetaald f 14333,12s.
Het laatste, door dat kantoor uitgegeven, boekje
draagt het nummer 5514.
Tewe's bioscope geeft in de S. O. V.
een reeks voorstellingen. Er is een zeer gevarieerd
programma, dat tal van interessante nieuwe
kiekjes bevat.
Zaterdag om 5 uur is er kinder- en familie
voorstelling.
Wij kunnen onzen lezers ten zeerste aanbevelen
er eens een kjjkje te gaan nemen.
Iemand heelt aan de politie ken
nis gegeven, dat hij een bankbiljet van f 10 heeft
gevonden.
Goudse h e p ij p e n. Uit Gouda schrijft men
aan helt N. v. d. D.
Den 4en December a.,s. zal de firma P. van
dér Want Gz. hét 275-jarig bestaan herdenken;
vjan de jopiricjh'ting harer bekende pijpenfabriek
„De gekroonde jW|. S."
De iGpjujdsCbe pijp is schier pvéral békend, maai
slechts wéinigen weten iets omtrent de ge-
slchiedeniis em den (oorsprong dézer oude Goud
sche joidusltrie.
Waanneer de leehsite pijpon gemaakt zijn, valt
miieit mét (zékeihfecd. te zeggen. Men meent, dat
zekere Wflslslkts hét eerst pijpen igéfabrioeerd heeft
van pijpaarde, |of hoogstwaarschqn 1 ijk van pot
tenbakkers aarde
Jn het fbbgtiin der 16e eeuw dienden, Volgens
Pfujde geschriften, een aantal Gouwenaars op on
ze vlooit, en mm gelooft, diat die deze Indu
strie van jEnjgéfeclhe matrozen hebben overgeno-
mten, en yérséhillendie vaktermen wijzen eenigs-
riirns in die richting. Het fatsoeneeren van de
pijpen wordt „trommen" genoemd, waarschijn
lijk afgeleid van heit Engelisch© woord „to trim"
een andere bewerking heelt „kasten", van „to
cas,t"; een s tuk gereedschap van ijzerdraad van
„<wejer", yan „wire"- enz.
Volgens dé overlevering moeiten de eerste pij
pen in ih|0|ulten Vormen gemaakt zijndieze waren
zeer ]|omp en diik yah islteel, de kop evenwel
weer zeer klein en die lengte er vain was pi. pi.
61 EngéHséhe duimen. Do Vervaardiger maakte
ze jn zijn hpjiisl en droogde ze in de lucht op
zijn ppthuis, waarna ze in pottenbakkersovens
werdén gebakken. Dat men daajr Wen reeds ver
schalende fabrieken van geglazuurde potten had,
belwijst het .aangebakken glazuur, dat men op
opde pijpen vindt, in verschillende kleuren, doch
meéstal groen pf geel.
De tqensito Gopdisdhe pijpen waren niet yan
meiken Voorziendeze werden gemaakt in het
bejgiin der 16e eeujw. Vah dien tijd tot 1630
had het pijpeumaken een zóó groote vlucht ge-
nloimen, dat men reed» ter onderscheiding tee
kenis op dé hielen der pijpen ging zétten. Zekeré
Willem Stevens de Jonjge, in de Kuipersteeg te
Gjo|ujda begon dan ook in 1630 met op zijne
pijpen een meok te zetten, en wel zijne voorlet
ters W'. S.;fi i
Oorspronkelijk was in dit hjujs een melkhandel
„De Vaarkjoé-"-
Ditzelfde mérk Wi. S. Wiordt tot op heden, zon
der opit vlan standplaats veranderd te zijn, nog
op dezelfde plaats gezet, én zonderling is het,
dat deze pijpenfabriek altijd m©t afwisseling in
de mannelijke en v noiuiwel ijk© linie ié gebleven.
IZij is de pujdste der thans nog bestaande pij-
penfabrieken.
De merken maakten indertijd zulk een opgang,
dat de familie Clinq, wa,axvran een der leden,
burgemeester Van Gouda wlas, eene pijpenfa
briek oprichtte, waarop haar familiewapen prijk
te. Deze pijpen werden „Cdnqmespijperi' genoemd.
IDp pij pon-industrie nam steeds in bloei toe,
zioodlat allengs ongevieer 300 fabrieken ontston
den, waaraan 4000 menschen werkten. Hierbij
moet men in aapmerking neme», dat het ver
vaardigen van pijpén groiotendeelis huisarbeid was.
Ju die Dagen werd ook het p ij p makers-gild ej
opgericht, dat nog heden pp dezelfde wijze be
staat a'l is het aantal leden aanzienlijk verminderd,
wijl er jjipg slechts 7 fabrieken bestaan, die aan
250 menschen brood Verschaffen.
iDe houten pijp heeft de Goudsche pijp wel
gedeeltelijk 'verdrongen, omdat zij sterker is, maai
de échtte looker Verkiest nog altijd de meer po
reuze Goudsche pijp.
De vlonn der pijpen dis. in dien tijd veel veran
derd; maar de fabricage geschiedt, behoudens
enkel© Verbeteringen, nog steeds op dezelfde
wijzen. - 1 1
De fabriek „De gekroonde W. S." heeft de
eeuwen .getrotseerd. In 1889 werd zij grooten
deels door brand Verwoest, maar zij herrees schoo
ner hit (h]are asteche. Na dien tijd is zij ver
bouwd geworden; zij munt in de industrie ook
uait-door hare praétósche en hygiënische inrich
ting.
Do o r het drankmisbruik. In een tij
delijk onbewoond huis aan het Plantsoen te Lei-
dten, waarbinnen eencgte herstellingen werden Ver
richt, weid gisteren tegen den avond door een
paar werklieden in zittende houding in een kel
derkast aangetroffen het lijk van een man, 't
welk bij onderzoek door de politie bleek te zijn
zekere E., oud ruim 40 jaar, die een zwervend
leVen leidde en veel misbruik maakte van spiri
tualiën. Het lijk wasi reeds tot ontbinding over
gegaan. i
Waarschijnlijk heeft de ongelukkige een schuil
plaats gezocht tegen koude, is door d© gebroken
ruiten in het slousterrein binnengeslopen en is
vervolgens door gebrek en koude, of onder den
invloed van sterken drank, omgekomen.
R e n a r d-t r e i n e n. Er bestaan ook op Tessel
plannen om het vervoer tusschen de dorpen te
verbeteren, door middel van Renard-treinen.
De miishandjelLinig te Bathmen.
Mej. Fenémia, die rich in arrest te Zutpben bevindt,
isl lijdende aan ontsteking aan den blinden darm.
Ze heeft vjoor hét door haar opgesloten en mis
handeld© meisj© door buren kleeren dojeh koo-
pen. t s J r j 1 j y!
Men meldt nader:
D© indruk bij de autoriteiten te Zutphgn schijnt
zich te Vestigen, dlat mej. F. ontoerekenbaar
is. Haar- toestand is oVerigens niet levensgevaar
lijk.
Een inbreker. Gister is de dader van den
diefstal in de pastorie der St. Walburgskerk te
Arnhem, H. J. B., naar Zutphen overgebracht, om
gehoord te worden inzake de door hem volgens
zqne bekentenis te Apeldoorn gepleegde inbraak
en diefstallen.
lEen rat in den trein Een dame stapte
gisteravond te Eindhoven in den' trein naar Bre
da. Z© 'tr/of hét: heciemaaJ (alléén in een da
mescoupé. En het was er lekker warm, zoodat
zij behaaglijk haar rug in de kussens drukte,
het. hoofd achterover neeg en al met de oogen
begon te knipperen.
Maar wat kwam daar geslopen uit dien lin
kerhoek? Een beest? De dame wreef zich de
oogen: twee gitjesl in een spats grauwkleurig kop
je gluurde haar anglstig aan. En de mensche-
Iqk© (blik antwoordde niet minder angstig.
Wip, daar zat het béést op de bank. Het
krabde met zijn ptootjeis op bet kussen en de
lange staart veegde been en wéér over het flu-
wéel. Jawel, h|et was een rat. Een heusch© rat,
wiaarvan je weet, dat ze huizen op donkere zol
ders jof in krachtige riolen, doch waarvan je
nooit pen exemplaar zoo vlakbij ziet. Hu, wat
'n griezelig gedierte. Ai, daar wipte het over
naar d© andere bank, de bank waarop de dame
Kat, heelemaal alleen. Ze trok haar schouders
omhoog yan angsit, en haar handen groef ze
diep in haar mof. Gelukkig, dat hij weer gauw
naar die andere bank sprong.Doch daar was
hij alweer terug. En weer weg naar den over
kant. En weer terug, 't Was1 of het beest een
pOloef wilde geven van zijne akrobatische behen
digheid.
Eindelqk werd hij moe van 't springen. En
vlak bij jd(© eeoiigfe passagier yan den dames-
coup© bleef hij fcitten, zijn lenige hals gerekt,
zijn git-pogjes scbeop ondierzoekend zijn mede-
reizEgsiter. Och, 't scheen hem een goedige da
me. Zij yérroeird© geen vin; bleef maar roer
loos ritten staren naar het net aan den over
kant. Wel waren d© gelaatstrekken 'n beetje ver-
tipkken, fiiloiséfeerdé onze rat verder, maar boos-
hejjd «prak er niet uit. Hij kwam nog een stapjé
nader. Hè, wat 'n mooi© tont had ze om. En
'walt hingén daar dikke staarten aan. Neen, maar
da,t moest het ratje nader onderzoeken. En het
béösltj© stapte parmantig op de menschelqke knie
en aaiiidte met zijn kopje langs.' het mollig-warm©
bont, en knabbelde eraan, alsof het zijn eigen
dom wast Van tijd tot tijd keek hy op naar
het inenscholijk gelaat, doch dat s taaide maar
steeds naar het netwerk en geen dei- ledematen
véiToerde zich.
Ze had nog nooit zoo'n angst doorstaan, Ver
haalde ze latea-.
Eai de cpnducteur keek erg vterbaasd, toen hy
in Bokste] het portier opende, een gil hoorde
en een beest Langjs zich heen Voelde sluipen-
as
i j
