Binnenland.
Stads- en Gewestelijk Nieuws.
•weigering, zal spr, zijn beleid niet kritiseeren.
Ook daarom niet, nu de Burgemeester naar
spr. gebleken is van plan is er in den vervolge
iets op te vinden, om den optocht te kunnen
toestaan. Maar wèl komt spr. er tegen op, dat
de minister de meening is toegedaan, dat hij de
burgemeesters niet tot verantwoording zou kunnen
roepen.
De houding van den burgemeester van Horssen
vond gelijk by den heer Schaper ook
afkeuring bij den heer Heemsk erk.
De minister belooft den heer Ketelaar
omtrent de door dezen besproken instructie, een
nauwkeurig onderzoek. Over de toelage aan
gemeente-veldwachters zal de minister met zijn
ambtgenoot van Justitie in overleg treden. Spr.
meent verder, dat de burgemeesters boven de
partyen moeten staan. Doen zij dat niet, dan ver
dienen zij afkeuring, die de burgemeester van
Horssen bv. dan ook onlangs heeft gekregen.
Over den burgemeester van den Haag spreekt
de minister niet, nu de heer Schaper zichzelf van
kritiek onthield.
Na nog enkele opmerkingen van de heeren
Roodhuyzen en Troelstra over de bekende ver-
kiezings-vergadering te Etten (de minister
beloofde alsnog een nader onderzoek naar dat
gebeurde) wordt het algemeen debat gesloten.
By het verder debat schrijft de heer B o r g e-
s i u s de aanvankelijk slechte werking van de
Woningwet voornamelijk toe aan het gebrek aan
sociaal besef bij de gemeentebesturen. Daarom zal
het er toe moeten komen den gemeenten de ver
plichting op te leggen, gelden uit de gemeente
kas beschikbaar te stellen voor woningverbetering.
Voor dien dwang zou spr. desnoods niet terug
deinzen. Maar aan den anderen kant moet de
Regeering, binnen de grenzen der wet, de oprich
ting van bouwvereenigingen bevorderen. Thans legt
het Kon. besluit die oprichting tal van bezwaren in
den weg, o. a. ditdat de bouwvereenigingen
alleen mogen verhuren tegen marktprijs.
Deze belemmering moet de minister wegeemen.
De heer Borgesius zou desnoods nog eens
den termyn willen verlengen, waarbij de bouw
verordeningen moeten zijn vastgesteld, om een
einde te maken aan de onzekerheid, of vele der
eerst onlangs tot stand gekomen verordeningen
wel geldig zijn. Eindelijk bepleitte hij de wensche-
lijkheid, om den termijn van terugbetaling van
het door den Staat te geven voorschot, te brengen
van 50 op 70 jaren.
Niet slechts de bedoeling van de Woningwet
is niet tot haar recht gekomen, meent de heer
T r e u b, maar de woningtoestanden zijn zelfs nog
slechter geworden.
Als ernstig bezwaar tegen het betreffend kon.
besluit noemt spr., dat 't toelating van alle coöp.
vereenigingen uitsluit.
Rectitstreeksche verstrekking van gelden door
den Staat, en terugbetaling niet binnen de 50,
maar binnen de 80 jaren, wordt door den heer
T a k noodig geacht, die verder krachtige bestrij
ding van het saccharinegebruik wil samen doen
gaan met verlaging van den suikeraccjjns.
De vertraging in de uitvoering van de Woning
wei schrijft de heer P i e r s o n toe aan de weinige
opgewektheid in deze bij de gemeentebesturen, en
aan de omstandigheid dat de Regeering te veel
adviseerende lichamen tot haar beschikking heeft.
Hy treedt voorts in een verdediging van het
aangevallen kon. besluit.
Den gemeentebesturen kan men toch niet
overreden om tegen minder dan den kostprys en
den marktprijs, zelfgebouwde woningen te verhuren,
waar de financieele nood juist in de gemeenten
zoo hoog gestegen is. Te lage huren scheppen
i.ieis anders dan een lange lijst van liefhebbers
voor die woningen. Zy verschaffen een voorrecht
voor de beweners, maar oefenen geen invloed op
den marktprijs van andere woningen. Vereenigingen,
<ue tegen te lage prijzen verhuren, zullen dan ook
tot de oplossing van het woningvraagstuk niet
bydragen.
In tegenstelling met mr. Treub acht spreker een
altiuistisch doel vereischte voor toelating van
en bijdragen voor vereenigingen niet aanwezig
bij coöperatieve vereenigingen. Hy wenscht wets
wijziging ten opzichte van artikel 30 der Woning
wet, om onduidelijkheid weg te nemen, maar
tevens vast te stellen, dat coöperatieve vereeni
gingen niet voor een bijdrage in aanmerking komen.
De heer J a n n i n k dringt aan op vergoeding
voor hen, die uit hun woning zyn verwijderd, te
betalen door de gemeenten, maar terug te geven
door het Rjjk.
Avondzitting van Dondardag i4 December,
's avonds 8 uur.
Marinebegrooting.
Het algemeen debat werd geopend door den heer
Duymaer van Twist, die er over klaagde,
dat 's ministers plannen nog geheel in het duister
liggen, niettegenstaande de Kamer toch recht
heeft om 's ministers plannen met betrekking tot
den aanbouw te kennen. Spreker oordeelde, dat
de minister het blykbaar allen naar den zin wil
maken. Daarom was spreker's ongerustheid over
het beleid van den minister toegenomen. Hier is
geen varen in vasten koers, maar schikken en
plooiengeheel in tegenstelling met zijn ambts
voorganger, die zoo krachtig positie nam. Spreker
meende, dat de minister een verkeerde zuinigheid
betracht. Spreker en zyn geestverwanten willen
den minister geld voor aanbouw geven, maar
vooraf eischen zij een werkplan.
Ook de heer Brum meikamp betoogde, tot
zyn leedwezen by den minister weifeling te hebben
ontdekt, want over de hoegrootheid en hoeveelheid
der schepen, die voor onze defensie ter zee noodig
zijn, verkeert men nog volkomen in het duister.
Spreker hoopte, dat de minister zich beslister zou
uitspreken, dan kon hij rekenen op de rechterzyde,
die in 's lands belang geen oppositie quand mèmé
zal voeren.
De heer Jansen ('s-Gravenhage) wees op
's ministers eervolle loopbaan, maar betwijfelde
of de minister wel voldoende vasten wil zal toonen,
iets dat juist zoo noodig is voor de hand, die
thans het roer moet sturen. Spreker oordeelde
's ministers antwoord niet bemoedigend, want hij
had een meening over de organisatie kunnen hebben.
Wel zegt de minister, dat hij geen plan heeft,
omdat hij geen overleg heeft gepleegd met den
minister van Oorlog. Maar, vroeg spr., heeft dat
overleg over een plan dan niet plaats gehad vóór
de aanvaarding der portefeuille Spreker meende,
dat er ook niet voldoende wordt bezuinigd. Niet
enkele schepen, maar de geheele oude rommel
moet worden 'opgeruimd. Het arsenaal te Helle-
yoetsluis kan zoo niet opgeheven, dan toch worden
ingekrompen, evenals de werf te Amsterdam.
De heer van G ij n oordeelde gunstiger over den
minister, die z. i. eerst eens de kat uit den boom
wil zien. Spreker vond dit een prijzenswaardige
voorzichtigheid. Hoewel eenigszins ongerust naar
aanleiding van het feit, dat de minister, die
steeds voorstander was van grooter schepen, het
in aanbouw zijnde schip verdedigt, verklaarde spr.
toch een afwachtende houding aan te nemen. Met
betrekking tot het rapport van de commissie van
samenwerking vroeg spr. nog of er nu ook werkelijk
een plan, een bondgenootschap is tusschen Marine
en Oorlog.
De heer Thomson bespreekt het gebeurde
met de Evertsen, z. i. een ernstig' feit, dat be
trekking heeft op het beleid van onze geheele
zeemacht. Spreker vroeg dienaangaande nadere
inlichtingen. Onder meer vroeg hij, waarom de
commandant op de zeer gevaarlijke plaats was
gebleven.
De heer V e r h e y had ook vanjdezen minister
over zijn plannen meer licht verwacht. Met den
heer Van Gijn wenscht spr. een bond genootschap
tusschen Marine en Oorlog.
Een vast plan van samenwerking is noodig, ook
in verband met de wenscheljjkheid van maat
regelen tot handhaving onzer neutraliteit en niet
minder voor de verdediging van onze overzeesche
bezittingen.
Spr. betoogde, dat de minister zich den werk
kring onzer marine vooral niet te groot moet
voorstellen. Ook spreker is voor behoorlijke ver
dediging van ons land, maar in overeenstemming
met onze financieele kracht en onze staatsrech
terlijke positie. In verband hiermede drong hij op
bezuiging aan.
De heer Hugenholtz meende te kunnen
constateeren, dat ten aanzien van deze begrooting
is te zeggen, dat zij staat, wat het materieel
betreft, in het teeken van het »blanco". Spreker
oordeelde ook, de zuinigheid er by den minister
niet diep inzit. Wat een uitvinding bijv. om sche
pen van 7000 ton te kunnen aanvragen. Waar
gaan we heen Minister Ellis had althans een
plan, merkte spreker op.
Voorts kwam spreker op tegen het dwaze mili
tairisme, omdat wij toch niet tegen de groote
mogendheden op kunnen. Een amendement om
het in aanbouw zijnde schip niet verder af te
bouwen, zullen de soc.-democraten niet voorstellen,
omdat dit een hopelooze poging zou zijn, nu de
rechterzyde door dik en dun met dit kluifje van
den paganitischen maaltijd zal meegaan.
De heer Roodhuizen bepleitte samenvoe
ging van de werven van Hellevoetsluis en Amster-
en wenschte de werf dan geplaatst te zien in
eerstgenoemde plaats.
De minister van marine sprak er zyn
leedwezen over uit, dat zyn mededeelingen over
zijn plannen teleurstelling hebben gewekt. Hij
meende, dat zijn standpunt juist is. Zoolang hy
geen geld voor een schip aanvraagt, kan hy geen
plannen overleggen. Met het oog op de koloniën
is het voor een Nederlandsch minister van Marine
moeilijk, een werkplan te ontwerpen. De minister
herinnerde er aan, dat hij toch gezegd heeft, dat
hij een krachtige torpedovloot wil, met enkele
goede schepen. Hoeveel kon hij niet zeggen. De
strydwaarde der drie schepen type-»Kortenaer"
zal verhoogd worden door toevoeging van het in
aanbouw zynde schip van 5000 ton. Op de vraag
of er meer van die schepen noodig zyn behield de
minister zich zijn antwoord voor tot aan zyn
algemeen werkplan. De minister was zich niet
bewust, een weifelende houding te hebben aange
nomen. Aan samenwerking tusschen Oorlog en
Marine mankeert niets. Maar zoo kort na hun
optreden kunnen de ministers niet zoo vergevor
derd zyn, dat zjj reeds nu plannen kunnen over
leggen.. De minister ontkende, dat het gemis aan
samenwerking tot stelsellooze uitgaven in het verle
den heeft geleid. De samenwerking bestaat; men
is 't volkomen eens over het gebruik der weer
middelen. Vóór er uitgaven voor de kustdefensie
gedaan worden, zal de Kamer toelichting ontvan
gen, ook ontleend aan het rapport der commissie
voor de samenwerking. In 's lands belang kan
dit rapport niet in zijn geheel aan de Kamer
worden overgelegd.
Meer oud materieel te verkoopen, kwam den
minister ondoelmatig voor. De werf te Hellevoet-
sluis moet behouden bljjven. Opheffing van de
werf te Amsterdam zal worden overwegen. Aan
verplaatsing naar Hellevoetsluis zyn bezwaren
verbonden. De signalen van de kust moeten ver
beterd worden. Het gebeurde met de Evertsen
heeft zulks geleerd. Ten onrechte is door dit
gebeurde het beleid in de zeemanschap onzer
marine in twijfel getrokken. De gastvrijheid brengt
mede, dat by bezoeken van vloten de vreemde
vloot verder van de kust ligt, dan de schepen van
het land, dat het bezoek krijgt. Zo» was 't ook
met de Evertsen. De ankerplaats was wel vastge
steld, maar in tijd van gevaar kon de commandant
van de instructie afwyken. Dat hy 't niet deed,
was zeker niet te wyten aan schroom by den
commandant. De minister verzekerde des heeren
Verhey's wenken ten aanzien van het ni«t te ver
uitstrekken van de vlootplannen te zullen ter harte
nemen.
By de replieken verklaarde o.a. de heer Van
G y n, dat de minister niet op zijn steun en dien
van anderen zal kunnen blyven rekenen, wanneer
voor de kustverdedigieg geen gemeenschappelijk
plan wordt overgelegd.
Het algemeen debat wordt gesloten.
Een portret ran H. M. de Koningin.
Uit een ar takel jm d© Lw. Ct. over den Frie-
stehen schilder J. H. Jitrres, die d© opdracht kreeg
oen portret van de Koningin te schilderen voor
de Raadzaal te Leeuwarden, als geschenk van
het bestuur van het St. Anthojny-gasthuis, blijkt,
dat het een copie zal worden van een, reeds
bestaand portret. H. M. wenscht© niet te po
seeren, en zoo verviel het plan vah een uien-
we origineel© afbeelding.
Indië.
Bij het departement van Koloniën is' ontvan
gen het volgende telegram van den' Gouyerneur-
generaal van Ned.-Indië:
„Te Rap pang meldden jzich de gelwezen radja
en de kroonprins ylajni Sidenring, en te Loewo©
twee zoons en drio kleinzoons y^n den radja
van Boni. In West-Soppeng is de bevolking te
ruggekeerd."
(De kroonprins was de ziel van 't verzet.
Red.) i
Luitenant-Generaal Froger. -{•
Te VGravenhaige Overleed jgister (le gepensi-
pnueerde IpitenajntHgeneraal der artillerie Froger,
die laatstelijk ais igeneraal-majoor, commandant,
der bereden artillerie, oud-kolonehcommandant
vAn het le petgimont Vefld-artillerie te Utrecht
zijn officiersdiensttijd vervuilde. Hij was grooten
deels bij den jgencralen (staf werkzaam.
Een machtig Kamerlid.
Men meldt uit Haarlem:
Of het werkelijk de heer Hugenholtz is ge
weest, die het heeft gedaan gekregen, dat de
trein, die do 4.14 (uit Den Haag vertrekt, nu
ook te Haarlem stopt [tot het ,uitlaten Van rei
zigers, hebben we niet piet stelligheid kunnen
Vernemen.
Zij die het weten moeten, zijn van meening
dat het Verzoek is uitgegaan van de vijf Kamer
leden die te, Haarlem wonen.
Hoej (dit ook zijn moge, een feit is het, dat
Verleden jaar bijna 80 handelsreizigers te de-
azter stede een verzoek richtten tot de Spoor
wegmaatschappij om den trein van 4.14 uit den
Haag! hier te laten stoppen, doch (dat zij toen
een weigerend antwoord ontvingen.
Staking geëindigd.
De Staking aan de Holland-Arrierika-lijn te Am
sterdam is geëindigd. De stakers zijn gister aan
hun werk gegaan, zonder inwilliging van hun
edseh Üe verkrijgen.
De onderwijzersquaestie te Amsterdam.
Men meldt ,uit Amsterdam:
Naar wij vernemen, bestaat bij het hoofd- en
het afdeelinjgshtestuur van den Bond van fied.
Onderwijzers het plan Gedeputeerde Staten van
Noord-Heiland te verzoeken hun goedkeuring te
willen onthouden aan het genomen raadsbesluit,
waarbij de onderwijzers Edelman en Traanberg
zijn ontslagen.
Sparen.
Door d(e gecombineerde neutrale yakVereeni-
gingea te Vhssingefn, is Dinsdagavond elene pro-
tesltvergadering gehouden tegen de door de di
rectie der koninklijke maatschappij De Schelde
aan hare werklieden en geëmployeerden uitgc
reikte circulaire tot aanmoediging van sparen,
waartegen verschillend©; grieven aan, die aan de
directie zal worden gezonden.
De christelijke werklieden- ©n vakvereenigin
gen, behaarend tot het PI. Clhr. Arbeddssecreta
riaat aldaar, besloten in een adres de directie)
der koninklijke maatschappij ,De Schelde danl
te zeggen voor het beschikbaar stellen van
f 10.000 tot aanmoediging vvan sparen, doch de
directie jtje verzoeken pan deze sbm eene an
dere bestemming te, geven. Tevens werd beslo
ten (hunne wenschen betreffende het aangenomen
werk en betere; verhouding tusischen patroon©
en arbeiders, daarbij kenbaar te maken.
Ongelukken.
Twee I werklieden van het landbouwkan.toor
Noprd-Holland te Alkhiaar, hadden per schuit
kunstmest vervoerd naar Koegras. Op de terug
reis hes-loten zij in de schuit te overnachten,,
toen zij tot Schagerbrug genaderd waren. De
kachel werd nog een weinig met een, stuk bri
ket oipglesfookt, het luik gesloten en ©Heen het
gat, waardoor anders de kachelpijp uitsteekt, open
gelaten. De brugwachter zO|U hen 's morgens fe
vjer uur wekken. .Waarschijnlijk door den zwa-
ren m! s,t wa;s er .weinig trekking ©n bleef de
kolendamp in het Vooronder. Om Vier ,uur wek-
be de brugwachter. Een der werklieden ont
waakte en zou het fuik openen, doch zakte in,-
een. De brugwachter, die gehoord had, dat er
op zijn wekken geantwoord was, vtertrok. Om
zeVen uur was echter d© schuit nog niet ver
trokken. Opnieuw werd er door hem gewekt,
en thans gehikte het den werkman,, die ineen
gezakt was, het luik te openen ©n met veel
moeite op delk te komen. Toen men hem vroeg
waar zijn kameraad was', gaf hij Versuft ten ant
woord, dat hij hem niet wakker kon krijgen.
Bij onderzoek bleek, dat de andere, een jonge
man Van ruim twintig jareji, door de kolen
damp was' gestikt.
In de zinkwitfahriek nabij Maastricht is
eergisteren de chef-monteur doodgebleven. De ge
neesheer constateerde verstikking door kolen
damp. j
Te Maastricht heeft ©en kind vian twee jaar,
door heit Vlamvatten van zijrt kleedje zoodanige
brandwonden gekregen, dat het ©an de gevol
gen isi oVerleden.
Katholieke Sociale Aetie.
Van wege het plaatselijk comité voor de katho
lieke sociale actie werd gister-avond in de zaal der
Schied. Officieren-Vereeniging eene vergadering
gehouden, waarin de zeereerw. zeergel. pater dr.
Vullings als spreker optrad.
Toevallig op het houden dier vergadering attent
gemaakt, zyn wy nog in staat daarvan het volgende
verslag te geven
De voorzitter, de heer T. H. J. Mouwens, de
vergadering openend, meende dat uit een circu
laire dezer dagen rondgezonden, het houden dezer
vergadering bekend was geworden, wier doel was
de samenstelling err de strekking der katholieke
actie in het licht te stellen. Zeer spijtig vond
voorzitter het dat de zaal zoo slecht gevuld was»
lo. voor dr. Vullings, die van zoover was gekomen,
2o. voor het Centraal Bureau, dat ons den spreker
bezorgd had, 3o. voor het belang van de goede
zaak, die hier is tot stand gekomen spr. heeft zich
van enkele zijden in het oor hooren fluisteren, dat
bedoelde circulaire niet overal bezorgd is.
Verder betoogt voorz. dat het niet zijn taak is
bet doel der kath. soc. actie uiteen te zetten,
maar dit aan den spreker van dezen avond is
voorbehouden de macht van het gesproken woord
is toch zooveel grooter dan het geschreven woord.
Slechts dit wil hij zeggen, dat dit doel vooral is
het leger te wapenen, de verschillende takken van
dienst en alle krachten tot een harmonisch geheel
samen te voegen de katholieke actie is als de
staf die het geheel overziet, die bedoelt in tijd van
gevaar het geheele leger mobiel te maken. Daarom
temeer is het te betreuren, dat er zoovelen zijn
weggebleven. Naar het woord van den H. Grego-
rius moet toch ieder naarmate de gaven die hem
gegeven zyn, tot het goede doel medewerken.
Voorz. hoopt dat de heldere uiteenzetting van
den spreker van dezen avond dit nog meer in het
licht zal stellen.
Dr. Vullings, daaraa den katheder bestijgend,
dankte den voorzitter voor het vriendelijk verwel
komend woord tot h»m g»sprokentoch is hij
niet zoo mistroostig als voorz., al begrypt hy, dat
een grootere opkomst meer gewenscht was. Daar
na komend tot het onderwerp zyner rede herin
nert spr. er aan, dat 1-4 jaar geleden de actie
van Rome is uitgegaantoen het machtig woord
weerklonk van hem die sprak uit naam van den
Christus bogen talloozen het hoofd en luisterden
duizenden anderen met eerbiedig ontzag. De ency
cliek Rerurn Novarum bracht orde in den chaos,
toonde aan dat de oplossing langs den verkeerden
weg gezocht werd en wees met vaste hand en
niet te weerleggen logica den eenigen waren en
zekeren weg ter oplossing van de brandende kwestie.
De Kerk moet hier door te wyzen op rechten en
plichtende Staat door hare regeerende en dwin
gende kracht ingrijpen.
De groote fout school hierin, dat de samenleving
zoo weinig christelijk was. Daarin is gelukkig ver
betering gekomen, nadat Rome had gesproken,de
ware oorzaken der kwaal en het rechte middel
ter verbetering had aangewezen. Allengs heeft
men toen het vereenigingsleven zien opbloeien en
velen die aanvankelijk het machtig woord des
Pausen niet begrepen of den noodigen moed mis
ten, heeft men den rechten weg zien opgaan,
nadat Rome's heilsherauten of apostelen waren
rondgegaan. Ook in Nederland is de man opge
staan, die er op uit was alle krachten te veree
nigen, allen te brengen tot het éene middenpunt,
waardoor de kath. soc. actie sterk is geworden.
Wanneer naar het woord van den Paus alle Katho
lieken zich vereenigen, kan de volle kracht ont
wikkeld worden. Door alle beschikbare krachten
te vereenigen in een zelfde richting en te bren
gen op een en dezelfde lijn, kan het beoogde eind-
succes bereikt worden.
Met waardeering getuigde spr., dat ook Schiedam
voor het groote maatschappelyk werk wakker
was geworden. Voor dat voor 15 jaren een mach
tige stem ons tot dat groote werk opriep, hebben we
lang geslapen, verkeerden we in gevaarlijke rust
we waren zoozeer met de zelfzuchtige theoriën
der liberalen opgegroeid dat we voor dat werk
niets gevoelden. Katholiek in merg en been en
bereid hand en beurs te openen als ons iets ge
vraagd werd, bevroeden we niet de eischen van
het groote maatschappelyk leven, gingen er van
ons geen daden uit, kwam het niet tot opvoedende
kracht.
Zoo kwam het lot de sociale ontwrichting,
hoopten zich van den eenen kant de kapitalen op,
terwyl aan de andere zyde de arbeiders genoopt
waren hun arbeidskracht tot luttelen prijs te
verkoopen, geraakte ook de middenstand in het
gedrang, steeg de bitterheid vooral in de groote
steden ten top en ontstond de strijd waarvan
nog dagelijks de kolommen der couranten gewagen.
Die strijd heeft ons voor enkele jaren ook in ons
land wakker geschrikt en toen wy onze beurs
en onze positie bedreigd zagen, zagen wy de
noodzakelijkheid in der christelyke sociale actie
en vloeide het geld by stroomen.
Toen zagen we dat waarvan de onschatbare
wysheid van mgr. von Ketteler reeds getuigde en
dat de profetische blik van dr. Schaepman voorzag
en we gingen den juisten weg op met het machtig
woord der katholieke actie. We begrepen dat we
veel hadden goed te maken uit christelijk katho
liek oogpunt, dat we ons moesten ontwarren aan
de strikken waarin het liberalisme ons zoo lang
gekneld had, de wetten van christelijke recht
vaardigheid en christelyke liefde ook op sociaal
gebied toepassing moesten vinden. We zagen in
dat waar het fundement ontbreekt, het gebouw
moet ineenstorten. Ons doel werd dus de christe
lijke grondslagen der maatschappij te schragen
onder het wankelend gebouw. Dit is het groote
doel der katholieke sociale actie.
In het vervolg zijner rede zette spr. dit verhe
ven doel der kath. soc. actie nog nader uiteen.
Haar doel is kennis te verspreiden, overtuiging te
geven door liefde en stuwende kracht allen in de
goede richting te doen bewegen. Terecht richtte
zy zich het eerst tot de werkliedenimmers zy
