Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
If 29ste Jaargang.
Dinsdag 27 November 1906.
No. 8669
Oflicieele Berichten.
Kennisgeving.
Verkiezing van een lid
Buitenlandsch Nieuws.
FEUILLETON.
Het uur der bekoring.
ABONNEMENTSPRIJS!
Dit blad verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voor Schiedam per 3 maanden ƒ1.35, per maand 45 cent en per
week 10 cent. Franco per post door geheel Nederland ƒ2.per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons BureauBoter-
straat 50 en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
BureauBOTERSTRAAT 50.
PRIJS DER AD.ÏERTENTIëN:
Van 1—6 regels ƒ0.92 met inbegrip van bewijsnummer.
Elke regel daarboven '15 cent.
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voor herhaaldelijk adverteeren worden uiterst
lijke overeenkomsten aangegaan.
b i 1 -
Telefoonnummer 85.
Postbus no. 39.
van den Gemeenteraad
in Kiesdistrict III.
De Büroemeester van Schiedam,
brengt ter openbare kennis, dat de op heden bjj
hem ingeleverde opgaven van candidaten voor het
lidmaatschap van den Gemeenteraad, op de Secre
tarie der gemeente voor een ieder ter inzage zjjn
nedergelegd, in afschrift aan het Raadhuis zjjn
aangeplakt en dat, tegen betaling der kosten,
afschriften daarvan verkrijgbaar zjjn gesteld.
Schiedam, den 27sten November 1906.
De Burgemeester voornoemd,
M. L. HONNERLAGE GRETE, W.B.
ENGELAND.
De zeekrijgsraad te Portsmouth veroordeelde
den stoker Moody tot vijf jaar dwangarbeid in
verband met de opstootjes te Portsmouth op 6
dezer.
DUITSCHLAND.
De Gcrmania verklaart, dat aartsbisschop Sta-
blewski de vertrouwde vriend van wijlen Windt-
horst was, en een waar patriot en een trouw die
naar van zijn vorst geweest is, met wien hij tot
op het laatst in briefwisseling stond. Ook heeft
hij het volle vertrouwen van den Keizer in zijn
persoonlijke trouw genoten.
Bladen van verschillende partijkleur zijn de mee
ning toegedaan, dat voortaan geen aartsbisschop
van Poolsche afkomst tot den bisschopsstoel in
Posen geroepen moet worden. Onder de moge
lijke candidaten wordt op opvallende wijze ook
prins Max van Saksen, de 36-jarige broeder van
den thans regeerenden koning van Saksen, ge
noemd. Prins Max is sedert 1896 priester en
als professor in het kanonieke recht aan de hoo-
geschool van Freiburg werkzaam.
FRANKRIJK.
PARIJSCHE KRONIEK.
(Van onzen Parijschen correspondent.)
Parijs, 2225 November 1906.
Na de rede van den heer Piou had men rede
lijker wjjze kunnen verwachten, dat de Kamer en
de regeering op deze zoo juiste en verzoenende
verklaring der Katholieken niet gedraald zouden
hebben datgene uit de Scheidingswet te nemen
Wat voor hen onaannemelijk is. ,Eene goede bewe
ging van die zjjden en het conflict was op loyale,
verstandige en vooral praktische wjjze opgelost.
In plaats van dit goede werk te verrichten, heeft
de heer Brisson zjjn uitlegging gegeven hoe de
artikels 10 en 11 moeten toegepast worden, zon
der dat iemand er een jota van begrepen heeft.
Daarna komt de heer Puech probeeren, zooals hjj
(Uit het Engelsch.)
8)
Wanneer evenwel bij 't eerste morgenkrieken
de gestalte mjjner moeder verdween en ik die ver
wijtende oogen niet meer zag, dan was ik weer
IQ de macht van den booze en was het eene uit
gemaakte zaak, dat ik de gelegenheid zou waar-
Qemen, mjjn geweten in slaap wiegen en genieten
2ou, wat het leven mjj nog te genieten kon
geven I"
In diepe ontroering was Re be opgestaan en naar
2Üu vriend gekomen.Broederlijk sloeg hij hem den arm
?«i den hals «Arme, beste Frans wat kan
mjj je toestand goed voorstellen," zeide hjj
?QQig. «Reeds als jongen voelde jij veel fijner dan
l»> en ik met mjjn ruweren aard stond over jou
gedachten vaak zonder er iets van te begrjjpen.
nu jÜ ÏQ zoo'n toestandGeen valstrik kon
°°k ooit geraffineerder gelegd zjjn, dan hier
gebeurd is."
De ander keek op «Dus je veracht mjj niet,
Je maakt me niet voor eerloos uit?" stamelde hij
Verwonderd en bleet wantrouwend de gelaatstrek-
«en van zjjn vriend aanstaren.
zou niet weten, waarom," antwoordde Rebe.
zegt, »de twee belangen, dat van den Staat en
ook dat niet minder groot der openbare rust en
vrede, zamen te verbinden". Heeft de minister
er wel aan gedacht, zoo vraagt hjj, dat er behalve
de kerken, welke aan den Staat, aan de departe
menten of gemeenten behooren, er nog 2000 ker
ken zijn, waaronder die van het Sacré-Goeur en
van Lourdes, welke aan de kerkbesturen, als ker
kelijke goederen en de seminariën behooren Dit
zijn goederen gebruikt en toegewezen volgens art.
4 der wet van 1905. Volgens art. 26 van het
decreet zal op deze goederen beslag gelegen wor-
den.JDat is ontegensprekelijk, antwoordt de minister.
»Dus gaat de heer Puech voort, zullen die twee
«kerken de Sacré-Coeur en van Lourdes, onder
«sequester geplaatst worden Dan zal men ver-
»wonderd zjjn te zien dat de kerken door de bjj-
«dragen der geloovigen gesticht, gesloten worden,
«terwijl men de Notre-Dame open zal laten."
Hierop antwoordt de minister, dat de redenee
ring van den heer Puech daarheen zoude leiden
de 2000 kerken te doen sluiten en voegt er bjj
Indien de Kamer zich met mjjn thesis, welke ik
verdedigde, vereenigt, zullen deze 2000 kerken ge
opend bljjven, indien dit in 't belang der Repu
bliek is. De Kamer zal tusschen de twee syste-
mes beslissen.
Hierop verlaat de heer Puech de tribune, ver
klarende dat hjj er niets meer van begrijpt, wat
wel met nog meer leden het geval was.
Den 13n November is de heer Denis Cochin bjj
den aanvang der zitting aan de Kamer komen mede-
deelen, dat hjj zich geheel aan de letter en den
geest der Encycliek onderwerpt. Hij had met
den heer Brunelière en nog eenige anderen het
initiatief genomen, den Paus te raden de Schei
dingswet aan te nemen. »Ik ben katholiek, zoo
«zeide hjj, en als zoodanig erken ik van den eenen
«kant de souvereine macht van den Paus en van
«den anderen de katholieke hiërarchie en daar
«de wet deze hiërarchie niet erkent, mogen wjj
«haar niet aannemen."
De door naijver geplaagde Jaures, kon na het
zoo geforceerde succes van zjjn partjjgenoot Vivi-
ani niet nalaten, als beroemd redenaar, in deze kwes
tie het woord te voeren en hjj deed dit gedurende
drie uren lang De stelling door hem verde
digd, kwam in 't kort hierop neer. Nu de regee
ring, ingevolge den raad van den Raad van State,
de overdracht der kerkelijke goederen een jaar gaat
verschuiven, alvorens ze aan de weldadigheidsin
stellingen of aan de gemeente toe te wjjzen, zal
zjj zich tegenover onoplosbare moeieljjkheden
geplaatst zien.
Indien de eeredienst na 11 December in alle
kerken zal uitgeoefend bljjven onder de garantie
der wet, dan zoude het al treurig weinig aan de
Katholieken gegeven zjjn, met hen de openbare ver
gaderingen, met alle hare dageljjksche en lastige
aanvragen, welke men kent, toe te staan.
Er bestaat mogeljjkheid, niet den geest, doch
de tekst der wet te wijzigen Hjj vraagt kort
weg aan de regeering om de Kamer voor te stel
len, in de Scheidingswet de wijziging te brengen
van aan de Katholieken het algemeene recht op
«Wat heb je dan gedaan Een grove fout tegen
de huisorde in de staatsdrukkerij ik wil ook
wel toegeven een zeker misbruik van het je in
zoo overrjjke mate geschonken vertrouwen van je
superieuren, dat is zoo. Maar anders is er toch
niets gebeurd Je blijft er bjj, dat je geen enkele
van de banknoten in omloop hebt gebracht
«Geen enkele I" betuigde de Lange met de hand
op het hart. «Ik zweer het je bjj de nagedachte
nis mijner moeder."
»Doe nu niet zoo plechtig, je woord is mjj
J immers voldoende," antwoordde Rebe. Welnu
wat verhindert je, den tot heden verzuimden
plicht om de banknoten te verbranden, direkt te
vervullen? Ik geloof, dat dit de eenige verstandige
oplossing is."
«Daar heb ik ook al aangedacht," zei Lange.
«Maar ben ik tegenover mjjne superieuren niet
verplicht, hun mjjn daad bekend te maken Mag
ik na het gebeurde mijn ambt van vertrouwen
nog langer bekleeden, waar ik zelf 't best weet
hoe onwaardig ik beu
De commissaris lachte even Daaraan her
ken ik mjjn ouden Fransch weder 1" zeide hjj.
«Gekheid kameraad. Van een werkelijk misdrijf
kan hier in het geheel geen sprake zijn, te min
der, omdat je oorspronkelijk om aan je verzamel
woede toe te geven tot een zoo ongewone collec
tie bent gekomen. Wat je inwendig hebt geleden,
dat gaat geen mensch, ook mjj niet in 't minste
aan. Je hebt geen daad gepleegd, waarvoor je
kant worden vervolgd en hebt geen sterveling
de vereeniging, en volgens de wet van 1901, toe
te staan. Dat is hun recht. Thans is het de
Katholieken niet mogeljjk vereenigingen te vormen,
die tegelijk canoniek en wettig zijn, omdat de
Paus de wet geweigerd heeft. Hjj verwondert
zich, dat te Bordeaux de kardinaal Lecot, een
groote «association diocésaine", welke het onder
houd van den eeredienst beoogt, gevormd heeft.
Tot verbazing der Kamer roept hierop de minister
Briand «Zij is wettig.
Jaurès en onder welke termen
De Minister Daar zal ik later over spreken.
De kardinaal Lecot heeft eene association cultuelle
gevormd zonder het te weten.
Nu maakt Jaurès een draai naar rechts en
begint op zjjn aanmatigenden toon aan de katho
lieke Kerk voor te schrjjven hoe haar houding
tegenover de democratie zjjn moet. Hjj verwjjt
haar op bitsen toon hare dogmatieke ontoegeve-
ljjkheid. Zij muurt zich zelve, met eigen handen
aan het verleden vast, verbreekt de banden welke
haar aan het moderne leven en aan den nieuwen
geest konden verbinden en veroorzaakt zoo den
godsdienststrijd. Toch verliest hij niet de hoop,
dat zoo men aan de Katholieken het regime van
't algemeene recht aanbiedt, zjj het zonder bijoog
merken zullen aannemen en eindigde aldus zjjn
lange rede
«Nu men den vrede tusschen alle burgers kan
»doen heerschen, met een heldere verklaring be
treffende dit algemeene recht te geven, smeek
«ik de regeering en den Kamer deze weg in te
«slaan".
Briand bestijgt opnieuw de tribune en zijn min-
•der geruste houding verraadt wat er in hem om
gaat, hetgeen zijn eerste woorden duidelijk be
wijzen. „Zullen de verdere uitleggingen zeide hij,
„welke ik aan de Kamer ga geven het geluk
„hebben iedereen te overtuigen Ik betwijfel het.
„Men wenscht te vernemen, hoe het gouverne-
„ment de wet van 9 December 1905 zal toe
passen. Ik dacht dit reeds op de hoofdpunten
„gedaan te hebben doch schijnt niet duidelijk
„genoeg geweest te zijn. Men verlangt meer licht.
«Ik wil dit niet weigeren, maar vrees de twijfel
„en dubbelzinnigheden welke mijn vroegere ver
klaringen niet hebben kunnen wegnemen, dit
«ook thans niet zullen doen."
«Gij zegt, belooft ons de wet na twee of drie
«maanden, wanneer er ,geen associations cultu-
«elles gevormd zijn, te wijzigen. Hoe kan ik U
«deze belofte doen? In de ministrieele verklaring
«is U gezegd dat de wet in haar geheel zal toe-
«gepast worden. Hoe kan men nu op hetzelfde
«oogenblik toestemmen haar te wijzigen?
„Gij zegt verder dat het algemeene recht vol-
„doende is om de moeieljjkheden op te lossen.
„Neen, dat is niet zoo. De Katholieken zouden
„ook het recht hebben het algemeene recht hun
„inde wet van 1867 geschonken, in te roepen
„welke hun zoude toestaan een „trust" van den
„katholieken eeredienst op te richten, zonder de
„minste controle over de enorme sommen welke
„de geloovigen ter beschikking der Kerk zouden
benadeeld. Voor hetgeen er in je hart is omge
gaan ben je slechts God rekenschap verschuldigd
en als ik Hem eenigszins meen te kennen, geloof
ik stellig, dat Hij je door je gewetenswroeging
reeds genoeg bestraft acht."
»Dat weet God I Een helsch leven is 't geweest,
dat ik geleid heb," steunde Lange.
«Welnu, wat verhindert je dan, om van dit uur
at weer de oude te zjjn, weer je te wijden aan je
beroep Je sprak daar straks van een besluit om
je vrjj te maken, vrjj in slechten zin laten we
het ia goeden zin opvatten: In 't vuur met die
papieren en weldra zal je de gewetenskwellingen,
die je zoo ellendig gemaakt hebben, zelf niet meer
begrjjpen."
«In 'tvuur er meel" sprak Lange hem na,
maar het klonk niet overtuigd, niet recht van
harte. «Je hebt gelijk, het is zoo eenvoudig, ik
had het al lang moeten doen."
«Dat meen ik ook, oude jongen, je had me
daarvoor ook in 't geheel niet in je vertrouwen
behoeven te nemen."
De ander knikte werktuigljjk.
«Ja, ja, het is zoo gemakkeljjk, zoo eenvoudig
en daarop wrong hjj weer plotseling de
handen en brak vol vertwjjfeling uit in gesteun.
«Maar ik kan het niet doen, ik kan deze millioe-
nen niet als waardelooze papiersnippers in vlam
men zien opgaan ik kan niet, hoor je Hoe
dikwijls, heb ik 'tal beproefd, maar telkens ont
brak er mjj de kracht voor."
Hjj was op een stoel gaan zitten. Daar zat hjj
„stellen. Gij ziet het gevaar en ik ga niet verder
„daarop in.
Hij deed dit nog minder omdat hij eene sur
prise bewaard had, namenlijk de verrassende en
onverwachte verklaring over de wijze waarop de
Katholieken de wet van 1905 kunnen opvatten
en in praktijk brengen.
„De heer Piou, zegt hjj, heeft ons gisteren
„verweten een schismatieke wet gemaakt te heb-
„ben. Wat wilde hij daarmede zeggen? Was het
„door art. 4, heden door de rechterzijde bestreden,
„doch vroeger door haar aangenomen? Omdat
„art. 4 aan de leeken toestaat zich in de uitoe
fening van den eeredienst te mengen en in de
„directie der goederen op te treden zijn er dan
„alleen parochiale vereenigingen? Er zijn toch
„ook diocesane vereenigingen
En hier tot groote verbazing der tegenstanders
der wet, legt de minister Briand aan de Kamer
uit, hoe, volgens hem de diocesane vereenigingen
behooren te worden opgericht en werken.
„Het staat den Katholieken geheel vrij deze dio
cesane vereenigingen te vormen. Zij kunnen on-
„der het voorzitterschap van den aartsbisschup
„of de bisschoppen geconstitueerd worden en uit-
„sluitend uit geestelijken bestaan. Elke leek k,m
„er uitgesloten van zijn. Ik vraag dus aan den
„heer Piou hoe zulke vereenigingen aan het hiër
archiek gezag der Katholieke Kerk afbruik kun-
„nen doen? Ik vraag waarom de Katholieken
„ze niet zouden vormen indien zij inderdaad ver
zoenend gezind zijn?"
Op dit punt geeft de minister Briand de inlich
tingen, zooals hij aan Jaurès beloofd had, betref
fende de vereeniging te Bordeaux door den kar
dinaal Lecot gevormd.
„Deze vereeniging, verklaart hij, is ongetwijfeld
„overeenstemmig met de wet. De Kardinaal heelt
„het visa er van, bij de wet gevorderd, gevraagd
„zij heeft alleen tot doel onderstand aan de pries
ters te verleenen, doch alle gelijksoortige ver
eenigingen, opgericht met het oog op den eere-
„dienst, zullen evenzoo wettig zijn. Alleen vrees
„ik dat zjj na deze verklaring aan het Vaticaan
„even verdacht zullen worden hoewel de kardi-
„naal Lecot er verlof voor gekregen had.
De heeren de Mun, Piou, Grossau en de abbé
Gayrand protesteeren krachtig, doch Briand went
zich reeds tot Jaurès aan wien hij nogmaals ver
klaart dat de wet niet gewijzigd kan worden.
De associations cultuelles moeten gevormd en
al zijn pogen is daarop gericht. Tot den heer
Gureysse de „compère" van Henri des Houx van
de „Matin," die den ,schoonen droom koestert,
de kerkelijke goederen, door de verdwijning der
kerkbesturen vacant geworden, aan hunne „asso-
siations cultuelles de fantaisie" toegewezen te
zien, zegt de minister rond weg, dat men zooveel
associations cultuelles kan vormen en voor wel
ke eeredienst ook als men wil en niets zal u
beletten kerken te bouwen om uw eeredienst uit
te oefenen, zelfs de katholieke, doch zoo lang
er Katholieken in de gemeente zullen zijn, zult gij
hun niet de goederen ontnemen welke aan de
nu met het gezicht in de handen en weende als
een kind.
«Dan zal ik 'tdoen," zeide de commissaris ver
troostend.
«Ja, jjj moet 'tdoenl" riep Lange dadeljjk en
klemde zich aan den arm vau zjjn vriend vast. «Ik
schaam mij voor je, dat ik zoo laf benIk haat
die biljetten daar, ik zou de ergste ver
vloekingen er over kunnen uitspreken, en
toch, als ik ze verbranden moest, dan zou ik nog
gemakkelijker mjjn eigen hand in 't vuur kunnen
steken."
In de kamer zelf bevond zich geen kachel, even
min als in de andere vertrekken van het huis,
daar de kamers door heete lucht werden verwarmd
maar de commissaris had gezien, dat er een bad-
kacbel in huis was, die uitstekend voor zjjn doel
geschikt was. «Kom mee en zie toe I" zei
vrooljjü. «We zullen gauw klaar zijn. Alle drom
mels, dat is het kostbaarste vuurtje, dat ik ooit
gestookt heb. Met bankbiljetten van duizend mark
heeft zelis Fugger zaliger het bad van Karei V
niet gewarmd 1"
Hjj was onderwjjl begonnen de pakjes met, hun
aostbaren inhoud weer in de lederen portefeuille
te bergen, waarbij Lange met onrustig flikkerende
oogen toekeek; het scheen wel of de eene koorts
huivering na de andere hem overviel. Toen R-be
het laatste bundeltje had ingepakt, kwam er een
zucht van verlichting over Lange's lippen.
Q/lordi vernist
i 1.