Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
Al Dineert 0 05 ie
Nienwe Sclieiamie Con
Biet iratis UelMeeri ZoMatsllail
prijs 10 c. p. weet 0.45 p. Ml f 1.35 p, 3 ri
31ste Jaargang.
Dinsdag 4 Februari 1908,
No. 9026
feuilleton.
Gelouterd.
Officieele berichten.
Stads-Ziekenhuis.
Buitenlandsch Nieuws.
De Koningsmoord in Portugal.
ABONNEMENTSPRIJS:
Dit blad verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voor Schiedam per 3 maanden f 1.35, per maand 45 cent en per
week 10 cent. Franco per post door geheel Nederland f 2.per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: Boter-
straat 50 en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
BureauBOTERSTRAAT 50
PRIJS DER AD VERTENTIëN:
Van 16 regels f 0.92 met inbegrip van bewijsnummer.
Elke regel daarboven 15 cent.
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voor herhaaldelijk adverteeren worden uiterst bil-
lijke overeenkomsten aangegaan.
Telefoonnummer 85. Postbus no. 89.
Allen, die nog iets over 1907 van bet Stads
ziekenhuis te vorderen hebben, worden dringend
verzocht hunne rekeningen vóór '15 dezer aan de
adjunct-directrice in te zenden,
De Commissie van Administratie
M. A. BRANTS, Voorzitter.
W. A. v. DOLDER Dz., Secr. Pennm.
Schiedam, 3 Februari 1908.
Depolitieketoestand.
In alle beschaafde landen is het aangrijpende
nieuws van den afschuwelijken vorstenmoord in
Portugal's hoofdstad met ontzetting ontvangen.
Algemeen geven de bladen hun afkeuring over
de bloedige tafereelen van Zaterdag-namiddag te
kennen en zijn met diep medelijden vervuld voor
de koningin, die als moeder, echtgenoot en vor
stin zoo zwaar is getroffen.
Met de politieke toestanden, die tegenwoordig
in Portugal bestaan, zou men een aanslag tegen
minister-president Franco, die er de dictatuur had
ingevoerd, hebben kunnen begrijpen; de Portu-
geezen zijn licht ontvlambaar en Franco zelf moet
de vrees hebben uitgedrukt, dat vroeg of laat
tegenover hem geweld zou gepleegd worden. Nie
mand waande echter het leven des konings in
gevaar, in een land waar feitelijk de verantwoor.
delijke minister aansprakelijk is voor de gevolgde
politiek. l
Intusschen begrijpt men niet het volslagen ver-
waarloozen van voorzorgsmaatregelen, aangezien
de betoogingen, onlangs tegen de koninklijke fami
lie gericht, de regeering tot groote voorzichtigheid
hadden moeten nopen. f
De toestand was nu eenmaal zoo, dat het ver
zet tegen het koningshuis niet alleen door de
republikeinen werd gevoerd, maar dat ook de
hoofden der monarchale oppositiepartijen alle be
trekkingen met het hof (hadden afgebroken.
Feitelijk werd aldus door velen koning Carlos
verantwoordelijk gesteld voor de politiek van
Franco waarbij dient gezegd te worden dat
misschien de koning al te openlijk voor die poli
tiek in het krijt getreden was. L
Van den anderen kant mag worden aangevoerd
dat een overtreden der grondwet in Portugal niet
dezelfde beteekenis heeft als bij ons, bij voor
beeld. Het eigenlijk grondwettelijk regiem heeft
in Portugal nooit bestaan; voor alle partijen, ook
voor degenen, die nu tegen Franco in het harnas
staan, is de grondwet iets geweest, .vaar men
buiten ging als het noodig was en als de politiek
het vroeg. I i
Verder mag men aanvoeren dat de voornemens
van Franco allerlofwaardigst waren; allen die
Naar het Hoogduitsch van KARL. ED. KLOPFER.
47)
Hjj begreep volstrekt niet, dat de brutale
eisen van den inspecteur zoo woordelijk zou
worden opgevolgd en ontving in den loop van
die vernederende behandeling menigen duw
van de onbeschofte gendarmen. Met gevoel
loze onderwerping liet hij eindelijk alles met
zien geschieden. Men doorzocht zijne zakken;
men rukte hem de das af en ten slotte het
eene kleedingstuk na het andere. Zelfs de
laarzen werden afgenomen, want er mochten
zich tusschen de zolen eens verborgen papieren,
nstructies van een nihilistisch centraal comité
Mnrere §eheime dingen bevinden.
ZwiisenV vlu»heid en een verdacht
schril ver u gendarmen hun werk. De
odmaakte nm aa? tafeltje proces-verbaal
vvachtmeester v i a V00rwerP dat hemde
Tie m oote n V001'leSde> en toonde daarbij
eene gioote onverschilligheid, die duidelijk
genoeg verraadde dat hem dat alles zeer ge
woon was. Olfers begreep, dat hij op geen
enkele vraag antwoord te wachten had en
toch zou hij zoo gaarne willen weten, wat men
hem kennen, noemen hem een verstandig en eer
lijk man. Wat hij verlangde was de invoering
van een zuiver parlementair regiem.
Na het aftreden van de ministers Luciano Cas
tro, hoofd der progressieven, en Hintze Ribeiro,
hoofd der regeneradores of conservatieven, is er
van tjjd tot tjjd in Portugal wel een sprake ge
weest van republikeinsche woelingen, maar sedert
den dood van Latino Coeiho scheen de anti-dynas
tieke partjj sterk aan kracht te verminderen.
Indien de Republikeinsche partij in de twee
laatste jaren luidruchtig kon optreden was het te
danken aan de verdeeldheid in de monarchale
gelederen, veroorzaakt door de politiek van
Franco.
Zooals wij reeds zeiden, was de voor twintig
maanden in Portugal door Franco ingevoerde
dictatuur onvermijdelijk geworden om een
einde te maken aan de schreeuwende misbruiken
in het Poriugeetche bestuur.
Indien koning Carlos èn de progressieven, èn
de regeneradores van het bewind verwijderd hield,
was het omdat hij innig overtuigd was dat geen
van beide oude partijen bij machte was om Por
tugal uit het moeras te halen, waarin het gezakt
was. Om het land op te beuren, om bet den weg
der hervorming te doen inslaan, meende de koning
een man met wilskracht en vasi beradenheid als
Franco noodig te hebben, iemand die met ^ze en
hand kon regeeren.
't Gaat niet aan om thans uitspraak te doen
over het passende of niet passende van hei regiem
der laatste twee jaren; 't is de geschiedenis die
daarover een oordeel zal vellen en wellicht zal zy
aan koning Carlos recht laten wedervaren voor
de krachtdadigheid, waarmee hjj te werk is gegaan-
De nieuwe Koning.
Het staat nü vrijwel vast, dat de misdaad, in
al haar gruwelijkheid, het tegenovergestelde doel
zal bereiken van hetgeen wat de koning-mjorde-
naars zich voorstelden.
De 18-jarige infant Manuel, tweede en' laatste
zoon des konings, zat het voordeel behalen van de
reaciie, die deze gruweldaad zal verwekken en
die de wegdrijvende genegenheid naar het konings
huis leiug zal voeren.
Wjj meenen niet dat de tragedie van Zaterdag
de voorbode was, beter gezegd, bet signaal eener
'revolutionaire beweging, die tot doel had het
koninkrijk omver te werpen. Ware zulks wel het
geval geweest, dan zou deze volksbeweging onmid
dellijk gevolgd zijn en daar blijkt niets van.
De republikeinsche denkwijze heeft overigens
geen diepe wortelen in den Portugeeschen bodem
geschoten en, zoo koning Carlos en de hertog van
Braganza zjjn gedood, de jongste zoon is aan de
slachting ontsnapt en in hem leeft het koninkrijk
voort. Aan zijne zijde vond hij een machtige groep
aanhangers der monarchie, die bem trouw hebben
gezworeD. Leger en vloot hebben eveneens bun
aanhankelijkheid betoond, zoodat van een revolu
tie in den waren zin des woords geen sprake is.
met hem voorhad, en waarvan men hem be
schuldigde. Doch hij had even goed tot ma
chine's of automaten kunnen spreken. Einde
lijk wierp men hem een ouden soldatenmancel
als eenig kleedingstuk om en toen verlieten de
schrijver en de gendarmen het vertrek, tot op
één na, die met het geweer over schouder de
wacht bleef houden. Men liet hem niet eens
eenen stoel, alsot men bang was, dat hij in eene
dolle vlaag daarmede op den gendarme zonde
aanvallen en hij moest op den versleten vloer
gaan liggen, als hij moede werd. Hij hoorde
aan gene zijde van het beschot af en toe de
fluisterende stemmen der politiebeambten, die
met elkaar spraken en de woorwerpen, die men
hem ontnomen had,aan een nauwkeurig onderzoek
onderwierpen Het reizend publiek moest de zaal
reeds lang verlaten hebben. Ja nu verkondigde
het schrille fluiten der locomotief, dat de trein
weder vertrok. Natuurlijk, men wachtte niet
op hem. Olfers zonk steunend tegen den wand
en beet wanhopig op de nagels. Hij overwoog
de mogelijkheid, dat men netn, op een bevel
tot aanhouding van nit Petersburg als den
moordenaar van graafLudeskoy herkend had, hoe
wel hij zich met een valscneapas n i1 willen doen
doorgaan voor een zekeren Koloff. Bovendien
bestond de mogelijkheid, dat in de herberg te
Swensjany de een of audere toevallige luisteraar
de geheele afspraak cusscheu beide jouge min
nen gehoord nad de wand van het dakka
mertje was immers zoo dun als papier en
Terloops willen wij nog opmerken, dat Franco
'n zijn strenge politiek één ding vooral niet over
het hoofd heeft gezien, n.l. te trachten den trouw
van leger en vloot te winnen. Inderdaad blijkt
hjj hierin te zijn geslaagd, door het verhoogen
der vroeger zeer schrale officierstractementen. Daar
bij de landmacht en no? :neer bij de zeemacht veel
aan politiek gedaan wordt, was het winnen van
hun trouw een hoogst belangrijke factor waar
mede rekening moest worden gehouden.
Franco heeft den Koning stellig in nauwere
betrekking tot het leger gebracht, door hem bv.
aan te sporen inspecties en parades bij! ie wo
nen, wat den zwaar]ijvigen Koning echter niet
bijster aanstond. f
De infant Manuel, hertog van Beja, dien het
noodlottig toeval geheel onvoorbereid op den vor.
stentroon roept, is, zooals men weet, eerst acht
tien jaar oud. f i
Van zijn prilste jeugd af leidde de koningin
ook de opvoeding van haar tweeden zoon, even
als ze dat bij den kroonprins deed. Tot zjjn
tiende jaar leidde de moeder uitsluitend het on
derwijs van den knaap, daarna vervingen knappe
professoren haar plaats. Wiskunde behoorde
steeds tot zijin geliefkoosde vakken, doch vóór
alles trok de zee hem aan.
Op zijn veertiende jaar maakte de infant Ma
nuel een reis naar Griekenland, Egypte, Konstan
tinopel en Palestina, die een onvergetelijken in
druk bij hem heeft achtergelaten.
Van den nieuwen Koning vinden wij nog ver
meld, dat hij toch zonder regentschap mag re
geeren. Uit den aard der zaak is te verwachten,
dat grooten invloed op de regeering zal worden
uitgeoefend door zijn moeder, Koningin Amalia
(zij is een zuster van den Hertog van Orleans),
die een fijnbeschaafde vrouw is, en door 's Ko
nings oom, den Hertog van Oporto-.
De moordenaars.
Men seint uit Madrid aan „Daily Telegraph"
Franco was verwittigd geworden dat een mon
sterachtige aanslag tegen de koninklijke familie
werd voorbereid en had talrijke maatregelen ge
nomen. Na den aanslag schoten de politieofficie
ren op de moordenaars. Het hoofd der bende
is een Franschman, met een slecht verleden; 't
was hij die de anderen had aangeworven. Meer
dan 30 man zijn bij den aanslag betrokken. Zij
waren in groepjes verdeeld en de groep die den
koning en zijn zoon doodde, telde 12 man. Zij
waren gewapend emt karabijnen, revolvers en
pistolen. Volgens officieele berichten zou fle po
litie het bewijs bezitten dat de aanslag werd ge
daan op last en op de kosten,van een voornaam
persoon behoorende tot de republikeinsche partij.
Men zegt dat een oud-minister der conservatieve
partij in de zaak is gemengd e-n over de Spaan-
sche grens is gevlucht.
Avonds van den moordaanslag, rond elf ure,
ontstond een vreeselijke paniek in de stad, daar
dat deze verrader alles aan de politie-had aan
gebracht. Dan dacht hij er aan, wat men wel
het eerst met hem zoude aanvangen en hij
verdiepte zich in de meest kwellende gissingen.
Hij luisc-rde naar het minste gedruisch dat hij
hoorde, maar niets was te vernemen wat hem
op de hoogte had kunnen brengen van zijn lot.
De gendarme naast hem stond, als uit hout
gesneden daar, geleund met de handen op het
geweer, waar de lange bajonet dreigend boven
uit stak; in de andere kamer scharrelde hier
of daar een beambte of verzette de stoelen
onder de schrijftafel; van tijd tot tijd klepperde
het telegraaftoestel, maar uit niets kon men
merken dat men aan den gevangene dacht.
Hoordaar klonk buiten de electrische signaal-
klok bimbang, bimbang, bingbamg. Dat kon
digde de aankomst van eenen trein aan. Toen
bemerkte hij eenige beweging en hoopte hij
dat men zich zijner zou herinneren. Waarlijk
daar werd de deur geopendde wachtmeester
trad binnen gevolgd door een gendarme, die
Olfers zijne kleeieren toewierp. Deze waren in
een vreesehjken toestand; overal was de voering
gescheurd en men scheen zelfs de naden losge
tornd te heoben om te zien of daartusschen
niets verdachts te vinden was. Olfers begnep
niets van dat alles en keer den wichtmsester
verbaasd aan, als wist hij niet, wat lij met
dat vernielde gewaad zou beginnen.
„Nu, vooruit, aankieeden snauwde men hem
toe. Denk je soms dat we hier tijd tot wachten
men. allerwege geweerschoten hoorde. Eene ge
wapende aanval op de woning van Franco werd
afgeslagen. r
Heel den nacht hadden schermutselingen plaats
tusschen de troepen en gewapende benden.
Te middernacht ontdekte de politie een maga
zijn van wapens en bommen en een voorraad re
volutionaire proclamaties.
Tusschen de aangehoudenen in den loop van
den nacht in wier bezit men wapens vond, be
vonden zich niet enkel republikeinen, doch ook
bekende personen uit andere partijen.
Het Portugeesche gouvernement richtte tot de
Spaansche overheden lange telegrammen om langs
de grenzen een troepencordon te plaatsen, om
de vlucht der samenzweerders te beletten. In
alle havens zijn maatregelen genomen om het ver.
trek van verdachten te beletten.
Volgens officieele inlichtingen was het doel heel
de koninklijke familie om 't leven te brengen.
Franco te vermoorden en dan de republiek uit te
roepen. De koningin is als bij mirakel gered,
want haar hoed en (haar pels zijn met kogels
doorboord.
*,on dag-avond barstte er op eenige punten te
Lissabon een hevig geweervuur los. Gewapende
mannen, vertelde men, hadden getracht 2 com
pagnieën infanterie mede te sleepen, die hen ech
ter met geweerschoten terugsloegen.
Inlichtingen uit Huelva melden dat Portugeesche
familiën in grooten getalle vluchten naar Spaan
sche grenssteden.
Het nieuwe ministerie.
Het kabinetFranco gaat, zooals Reuter gister
reeds seinde, heen.
Admiraal Ferreira, de man die Franco opvolgt,
heeft volgens een bericht uit Lissabon zijn mi
nisterie al zoo goed als bijieen. Het nieuwe mi
nisterie zal waarschijnlijk als volgt zijn samen
gesteld admiraal Ferreira do Amarol, cerste.mi-
nister zonder portefeuille; Matthias Mines, oor
log; Alpoim, justitie; Texeira de Souza, finan
ciën; Beiras, binnenlandsche zaken; Wenceslai
Lima, buitenlandsche zaken; José Azevedo, open
bare werken; Antonio Arbual, marine.
Het nieuwe kabinet zal echter eerst na de
begrafenis van den vermoorden koning en diens
zoon benoemd worden.
De troonpretendent
De „Neue Freie Presse" verneemt uit de om
geving van Miguel de Braganza, dat deze niet
poogt thans zijn aanspraken op den troon te
doen gelden, daar hij niet de moeilijkheden van
de Koningin en den Koning wil vermeerderen.
Maria Therese, de zuster van den pretendent,
deed aan de Portugeesche legatie haar betuigingen
van deelneming overbrengen, waar de salons voort
durend bezët zijn door voorname personen uit
de politieke en diplomatieke wereld.
hebben, totdat het jou belieft? De onbeschofte
toon van dien man liet Olfers raden, wat nem
te wachten stond. Hij trok zijn kleeren aan.
Toen wachtte hij. dat men hem zijn schoeisel
gaf, maar hij ontving slechts zijnen hoed of
liever enkel het vilt daarvan, want de voering
en het leder ontbraken, ja, de rand was er zelfs
afgetrokken.
„En de laarzen?" waagde hij te vragen.
„Wat laarzen? Die zijn natuurlijk stuk ge
sneden en wij kunnen je geen andere verschaffen.
Je zult barrevoets loopen, jij schoft, en wat
komt er dat ook op aan
„Waarheen riep Olfers, ontsteld en getrof
fen door zulk een onteerende behandeling.
„Dat zal je wel -zien. Maak nu maar voort,
daar is reeds de trein." Inderdaad reed op
hetzelfde oogenblik een trein voor het station.
Olfers had echter geen tijd om uit het raam
te kijken, want zijn aandacht werd door een
ander gedruisch, dan het sissen van de loco
motief gewekthet was het gerinkel vau een
bos sleutels in de nabijheid. Hij keek om, en
zag den wachtmeester, die nu in den zak van
zijn uniformjas greep.
Wordt vertwlpd).
•b S'S?
i
