Staten-Generaal.
Binnenland.
Stads- en Gewestelijk Nieuws.
vende, 15 tot 20 arbeiders werden licht gewond.
De fabriek is geheel verwoest.
TWEEDE KAMER.
Zitting van Woensdag 14 October.
Bevorderingswet voor de zeemacht.
Voortgezet is de behandeling van het wetsont
werp tot wijziging der bevorderingswet voor de
zeemacht 1902.
De minister W e n t h o 11, tegenover den heer
Thomson het ontwerp verdedigend, stelde in het
licht, dat de lorpedobooten van den laatsten tjjd
door hun grooter tonnemaat en grootere snelheid
meer zeemanschap eischen dan vroeger het geval
was. Vandaar dat deze vaartuigen in de vaart een
goede oefenschool zjjn om voor bevordering in
aanmerking te komen. Bovendien zal een comman
dant van een groot schip vooraf wel in de gele
genheid zyn geweest met dergeljjk schip te ma
noeuvreereo. De riviervaartuigen worden geenszins
in dienst gehouden om voor officiersbevordering
ruime gelegenheid te openen. Na de aanneming
van het ontwerp is de Minister voornemens deze
riviervaartuigen niet voor bevordering te laten
medetellen.
De lieer Hugenholtz bestreed het wetsont
werp, aangezien dit een opdrijving der Marine
uitgaven zal tengevolge, hebben, en dit niet, om
het belang der Marine maar alleen om 't belang
der zeeofficieren te bevorderen. Ditzelfde streven
blqkt ook uit 's Ministers plan om den kolonel
der mariniers, die overcompleet is geworden, aan
te stellen als inspecteur. Op dergelijke wijze kweekt
men aller baantjes.
De heer Thomson bestreed nader het ont
werp en 's Ministers stelsel van baantjeskweekerjj
aan wal voor hoofdofficieren. Bij het derde debat
kwamen de heeren Jansen (Den Haag) en de
M i i s t e r op tegen de blaam, door den heer
Hugenholtz op het korps zeeoffi deren gelegd, door
't als een gebrek van vertrouwen aan te merken,
dat commandanten van schepen om een zeegat in
en uit te varen, een loods aan boord nemen.
Verworpen werd met 37 tegen 32 stemmen een
amendementThomson, om niet door den Minister
te laten bepalen, welke schepen behooren tot de
active oorlogsbodems, waarop een bevorderings
brevet kan worden behaald, maar dit in de wet
neer-te-leggen. Het wetsontwerp is daarna onge
wijzigd aangenomen.
Verbreding van straten te Am
sterdam.
Aan de orde is het wetsontwerp tot verklaring
van het algemeen nut der onteigening van eigen
dommen, noodig voor en ten behoeve van de^ver
breeding van een deel„van het Rokin.^jfj
Het ontwerp wordt„zonder stemming aange
nomen.
Wijziging Gemeentewet.
Het ontwerp tot wjjziging van art, 23 der Ge
meentewet wordt eveneens zonder stemming a a n-
genomen.
Interpellatie Troelstra inzake de
werkloosheid.
Aan de orde is de interpellatie van den heer
Troelstra inzake de heerschende werkloosheid.
DeheerTroelstrabegon zijn betoog met aan
haling van courantenberichten, waarin hij betoog
de, dat in vele vakken thans een slapte heerscht,
zooals in jaren niet voorgekomen is en dat wer-
keloosheidjjzich niet alleen in de steden, doch ook
op de dorpen doet gevoelen, En niet alleen in
ons land is de toestand zoo ernstigin het bui
tenland ziet het er nog erger uitde geldcrisis,
uitgebroken op het einde van verleden jaar in
Amerika, toont bet aan, zoodat emigratie van on
ze werkeloozen daarheen niet meer mogelijk is.
Dit noopt ons om nog betere maatregelen tot
werkverschaffing te nemen, want tot heden heb
ben we geen goed stelsel tot werkgeving. Uit het
onderzoek omtrent de werkeloosheid, door spr.
ingesteld, is gebleken, dat alleen bjj de diamant
bewerkers te Amsterdam een kleine verbetering
te constateeren valt, terwjjl overal elders het per
centage der werkloosheid steeds vermeerdert.
Ten slotte hoopte spr. dat minister Heemskerk,
die reeds getoond heeft, dat bjj crisissen op ge
lukkige wjjze weet op te lossen, ook ten gunste
van de werkeloozen iets goeds tot stand zal weten
te breDgen.
De werkloosheid, zeide hjj is een abnormaal iets,
dat door verschillende invloeden van ons kapita
listisch productiestelsel in de hand gewerkt, zelf
veroorzaakt wordt.
De heer Troelstra rekende uit hoeveel elk
jaar uitgegeven wordt voor de oorlogsbegrooting.
Spr. stelde aan het slot zjjner rede de volgende
vragen
Dankt de Regeering maatregelen te nemen ter
bestrijding der heerschende werkloosheid, bijvoor
beeld door aanstelling van werklieden bjj Staats
bedrijven, het laten uitvoeren van werken of' het
verhaasten van de uitvoering van werken, waar
mede reeds een aanvang is gemaakt, vermindering
van den werktjjd van arbeiders in die bedrijven
en bjj die werken, waar deze werktijd een zeker
maxium overtreft en aanstelling van meerdere
arbeiders, of welk andere maatregelenen vaD
actueelen aard zjjn van de Regeering te ver
wachten 1
Denkt de Regeering maatregelen te nemen ter
leniging van den nood, door de thans heerschende
werkloosheid teweeggebracht of is zjj bereid, de
gemeentebesturen, die voor dat doel geld nood'g
hebben, door uitkeering eener extra bjjdragen uit
's Rijks schaikist daartoe in staat, te stellen
In zjjn slotwoord stelt de heer Troelstra nog de
vraag, of, door een andere regeling van den werk
duur bij den bouw van de stallen op Het Loo,
misschien meer arbeiders aan het werk geneld
kunnen worden en of de mjjnen en de andere
Staatsinstellingen ook meer arbeiders gebruikfn
kunnen. Verder meent Spr., dat met droogmaking
der Zuiderzee begonnen kan worden en met ont
ginning van heidegrond. Ook keurt bjj het stelsel
van losse arbeiders in het haveDbedrjjf of en
wenscht dat zjj in vvsten dienst genomen
wordeD.
De Minister van Binnenlandsche
Zaken (de heer Heemskerk) antwoordt:
Indien de regeering aan de werkloosheid een einde
kon maken, zou zjj er onmiddellijk toe moeten
overgaan. De discussie kan niet bedoelen een mid
del tegen de kwaal op te leveren. De klacht over
de voorzorgen op militair gebied gaat spr. voorbjj.
boewei juist als zoodanig de overheid als werk
geefster optreedt, waarvoor echter de heer Troel
?tra groote minachting heef:. Er waren in de rede
van mr. Troelstra sporen van propagandistische
elementen, waarbij de tegenwoordige maatschappij
werd veroordeeld. Ook dit ailes gaat spr. voorbjj.
Hij wil er niet over debatteeren. De heer Troelstra
zou zich dan te veel blootgeven.
De beer Troelstra: Probeert u eens om er
over te debatteeren.
De heer Van Kol: Begin maar met den aan
vang.
De M i n i s t e r Ik doe' het niet. Ik zal nu
spreken over de zaak zelf. De cjjfers van den heer
Troelstra zjjn onbetrouwbaar, ook omdat er zoo
vele soorten van werkloosheid zjjn, door onge
schiktheid, door ouderdom, door luiheid. Spr.
heeft echter van Gedeputeerde Staten inlichtingen
gevraagd, die hem tot de conclusie brachten, dat
er op het platteland geen werkloosheid is, althans
minder dan in andere jaren. Zelfs uit een aantal
steden komen dergeljjke berichten. Er heerscht
echter tameljjk groote werkloosheid in een aantal
groote steden en bepaaldeljjk in de bouwbedrjjven.
De toestand is dus wat ongunstiger dan verleden
jaar, hoewel bjjv. de diamantindustrie te Amster
dam vrjj gunstig is. Nu heeft de interpellant twee
vragen gesteld. Spreker antwoordt dat er van rijks
wege een zeer groot aantal werken onderhanden
zjjn. die hjj opsomt, evenals een aantal andere, die
spoedig in uit uitvoer kunnen worden gebracht.
Aan ieder departement zjjn zeer vele werken onder
banden. Aan vermeering van het aantal werklie
den kan de regering niet denken. Bjj de marine
bestaat echter nog volop gelegenheid om zich door
dienstneming aan de werven te verbinden. Met
verschillende werken zal spoed worden gemaakt.
Aan de werken in de mjjnen zal zoo mogeljjk uit
breiding worden gegeven, evenals aan de ontgin
ningen, indien zich daarvoor werkkrachten aanmel
den. Meer kan de regeering op eigen initiatief niet
doen. Ook den arbeidstjjd van werklieden in rijks
dienst kan de regeering niet verminderen. Al deed
ze dat, dan volgde daaruit nog niet, dat er meer
werklieden kunnen worden aangesteld. Wel is
spreker bereid, zooveel mogeljjk de overuren in te
krimpen. Bjj zijn antwoord op deze vraag geeft
spreker te kennen, dat de werkloozenverzekering
nog zeer weinig te beteekenen heeft. Financieele
steun daaraan is zeer moeiljjk, evenals werkverschaf-
fiing. Dit laatste heeft men in Amsterdam gepro
beerd, maar het is mislukt De Amsterdamsche
commissie voor steun uit de burgerjj heeft inder
tijd besloten geen steun aan de gemeente te vragen,
omdat, zij het anders van de burgerjj niet zou krjj-
gen Spreker verdedigt het parteculier initiatief
tegenover overheidszorg. Als deze laatste ontstaat,
zal de publieke liefdadigheid vervallen, en dat zou
spreker jammer vinden. Hjj acht het niet verne
derend, om van het publiek uitkeering te krjjgen.
Spreker acht bet niet wenscheljjk, dat de werk-
loozen zoodanige uitkeeringen krjjgen dat de Dood
wordt opgeheven, want, waar dat gebeurt, zullen
hoe langer hoe meer werklieden komen en de werk
loosheid vermeerderen. Emigratie zal zeer zeker
niet voldoende kunnen helpen, maar de prikkel
daarvoor moet bljjven bestaan. Er kunnen echter
noodtoestanden ontstaan, waarbjj de regeering moet
zorgen, dat er onmiddellijk maatregelen genomen
worden. Spreker kan thans echter geen toezeggin
gen doen, want dan zou de bron der particuliere
liefdadigheid worden gestopt, en dat mag niet. Een
extra-subsidie aan de gemeenten, die steun verlee-
nen aan vakvereenigingea, is evenzeer onwensche-
Ijjk.
Resumeerend acht spreker, dat het de voorkeur
verdient dat de leniging van den nood geschiedt
door particuliere liefdadigheid.
De huidige toestand is niet zoodanig, dat de
regeering zou moeten ingrjjpen. De verdere beraad
slagingen over de interpellatie worden verdaagd
tot heden 11 uur.
Rijksopvoedingsgestichten.
De minister van Justitie, mr. Nelissen, begaf
zich gisleren, vergezeld van den heer Dresselhuys,
administrateur, chef der IHe atdeeling aan zjjn
Departement, naar Doetinchem, tot het brengen
van een bezoek aan het Rjjksopvoedingsgesticht
de «Kruisberg", terwjjl morgen de minister
het Rjjksopvoedingsgesticht te Avereest zal bezoe
ken.
Sir Henry Howard.
Nadat de Koningin eergistemamiddag ten Pa-
leize Het Loo den terugroepingsbrief van den ge
zant van Groot-Britannië en Ierland in ontvangst
had genomen, werd het Grootkruis der huisorde
van Oranje aan sir Henry Howard verleend.
Kamerverkiezing te Sneek.
Men meldt uit Sneek aan de »L. Ct." dat het had
kunnen gebeuren, dat er voor de Tweede Kamer
verkiezing drie candidatenljjsten bjj den burge
meester waren ingeleverd. Van liberale zjjde en
van de S. D. A. P. n.l zjjn geruimen tjjd een paar
personen op het stadhuis geweest, ieder voorzien
van een canaidatenljjst met de vereischte hand-
teekeningen de eene met de candidatuur van den
heer mr. dr. A. ter Spill te 's-Gravenhage, de andere
met die van den heer W. H. Vliegen te Amsterdam.
Ze schenen elkander te controleeren. Leverde de
een zjjn ljjst in, dan deed de andere het ook
deed de eerste het niet, dan liet de andere het ook
na. Ten slotte gebeurde het laatste, zoodat alleen
de candidatenljjst van dr. Kuyper inkwam en deze
daardoor was gekozen.
Nederlaud en Venezuela.
Een 'telegram! aan de New-York Herald" (Pia
rijsche Editie) mieldf het volgende:
Majoor Oarmielo Castro, broeder van den presi
dent van Venezuela, arriveerde hier heden, ko
mende van La Guayra, met het planj gedurende
een maand in New-York te verblijven en dan
verder den winter in; Frankrijk door te brengen.
Ook hgt het in zijne bedoeling in het voorjaar
het Verre Oosten te bezoeken. Zijn,e broeder
Castro, heeft volgens zjjn beweren, het plan opge
vat voor verscheiden maanden, naar de Vereenigde
Staten te komen, zoodra de tijd van zjjn presi
dentschap geëindigd zal zijn;
Majoor Castro verklaarde dal zijn uitstapje
niets te maken beeft met eenjg internationaal
geschil. i I
Vrouweukiesrechtcongres.
Door het financieele comité uit het centraal comité
tot voorbereiding van het congres.van den wereld
bond voor vrouwenkte^recht, is aan het hoofdbe
stuur van de Vereeniging voor vrouwenkiesrecht,
de som van f 4600 als batig saldo afgedragen.
Afscheid H. A van IJsseisteio.
Gister nam de beer H. A. van IJsselstein, adjunct-
directeur van gemeentewerken te Rotterdam, die
als zoodanig aftreedt wegens zjjn benoeming tot
inspecteur van den arbeid met den persoonljjken
titel van directeur-generaal, afscheid van het perso
neel, dat zoovele jaren met en onder hem gewerkt
had.
In een der zalen van bet stadstimmerhuis werd
daartoe gistermiddag 2 uur eeu afscheidsreceptie
gehouden, welke zeer druk bezocht was, terwjjl
men van alle zjjden in den vorm van geschenken den
vertrekkende adj .-directeur bljjken van hoogach
ting en vriendschap aanbood.
R. K. Wijkverpleging.
De R. K. Wijkverpleging te 's-Gravenhage, waar
van de Deken, de hoogeerw. heer Wijtetijburg,
voorzitter is, opende gisteren haar eerste kli
niek in de Van( Mierleveldstraat (parochie II.
Hart) in tegenwoordigheid vanj meerdere genoo-
digden en autoriteiten/, waartoe ook de Burge
meester, baron Sweerts, behoorde.
Deken Wijtenburg hield een; kernachtige toe
spraak wijzend op de parabel van den; Barm-
hartigen Samaritaan en; zéide dat de nieuwe stich
ting, hoewel allereerst voorziend in; de bijzon
dere behoeften der Roomsch-Katholieken, toch
zooveel mogeljjk allen zonder onderscheid van
geloof of richting hulp zou brengen). Na de inze
gening las de Deken) een brief voor van Z. D. Hw.
den Bisschop van Haarlepl, zijnp ingenomehheid
met de nieuwe stichting te keilen gevehd.
Be Burgemeester sprak zijn waardeering uit
voor den arbeid der instelling. Het gemeente
bestuur is dankbaar te, mogen helpen; en zal
dit doen met gereede hand.
Be inrichting is gevestigd in; een benedenhuis,
waar doktoren geregelde zittingsuren; zullen hou
den, geassisteerd door Zusters van den: II. Ca-
rolus Boromeus (uit 'het gesticht op de Prinse
gracht), welke religieuzen ook gaan verplegen,
de ziektegevallen, waarvan de noodzakelijkheid
daartoe ter kliniek blijkt.
Haarlems financieele toestand
liet gaat Haariem al precies als anderen groo-
ten gemeenten, het zit in financieelen nood 1
De verhooging van de uitgaven moet gevonden
order, in de verhooging van het percentage der
plaatselijke inkomstenbelasting, dat voor 1908 al
414 o/o geworden is en waarvan verondersteld
wordt dat het 't volgende jaar nog wel stijgen
zal. Ir j
Bij de behandeling van de begrooting in de
afdeelingen is door een van de léden een voor
stel aangekondigd, dat door hem met anderen
zal worden ingediend tot het brengen van eenige
progressie in de inkomstenbelasting, die thans
niet bestaat. Hij meent, dat door de thans be
staan de belasting de lagere en middelklassen on
evenredig zwaar worden getroffen en dat van
een belasting naar draagkracht in Haarlem geen
sprake is. Al deze klassen dragen toch naar be
hoefte bij in de lasten, die bij wjjze van winst,
de exploitatie drukken van eerste lévensbehoef
ten, licht en water, teilwijl zij ook worden getroffen
door de opcenten op de personeele belasting.
Hetzelfde denkbeeld, namelijk van een progres
sieve regeling, kwam in een andere afd. ter sprake.
Dfter werd eveneens opgemerkt, dat progressie
zeer weinig verbetering geven zou, daar door
den wetgever het minimum zoodanig geregeld is,
dat, wil men het minimum niet verhoogen, het
raaxmum niet voldoende opgevoerd kan wor
den, om een belangrijke vermeerdering aan in
komsten te doen ontstaan.
Monument H. A. ran Reuningen.
He buste van wjjlen den heer H. A. van Beuningen
is eergisteren door den beeldhouwer Toon Dupuis
aan de commissie te Utrecht afgezondenhet
bronzen kunstwerk werd gisteren te Utrecht ont
vangen.
Vermoedeljjk zal het monument medio November
in de Korenbeurs, te Utrecht, worden onthuld
naar wjj vernemen, wordt overwogen, om met toe
stemming van autoriteiten deze buste te plaatsen
aan de rechterzjjde als men de beurs is binnenge
treden en met het oog daarop het bekende Mer-
curiusbeeld, dat thans in het midden prjjkt, te ver
plaatsen naar den linkerkant. (U. D.)
Bond van anti-rev. gemeenteraadsleden.
Naar wjj vernemen, beeft de heer H. van Andel
te Utrecht, die in de op 1 Juli te Utrecht gehouden
vergadering mede tot bestuurslid van bovengenoem-
den bond gekozen is, met het oog op zjjn reeds
zeer drukken werkkring besloten, ondanks den van
verschillende kanten geoefendeu aandrang, toch die
functie niet aan te nemen, van welk besluit ter
jongste bestuursvergadering schrifteljjke mededee
ling van den heer Van Andel is iDgekomeo.
Vergissen we ons niet, dan is door dit besluit
de heer A. H van Lonkhuizen, te Wageningen, op
wien na de andere bestuursleden het grootst aan
tal stemmen was uitgebracht, krachtens een besluit
in dien geest aangewezen om in het bestuur zitting
te nemen, in de plaats van den heer Van Andel.
(SL)_
VEKSLAIj van het onderzoek der Ue-
meente-begrooting voor 1909 in
de afdeelingen van den Gemeente
raad.
Algemeene beschouwingen.
I. E-n der leden wenscht de aandacht te ves
tigen op het groote belang voor Schiedam om
van gemeentewege een electriscbe centrale op te
richten. Voor vele kleine iudustriësn zou deze
een zeer welkome krachtbron zjjn en de oprichting
zou voor elders gevestigde of voor nieuw opgezette
ondernemingen oorzaak kunnen zjjn hunne bedrjj-
ven naar hier over te brengen of deze hier in te
richten. Ongetwjjfeld zou de oprichting van een
electrhche centrale kosten meebreDgen, doch deze
zouden reeds zeer spoedig door de baten worden
goed gemaakt.
Enkele leden bepleiten de noodzakeljjkheid van
het maken van een tweede waterverbinding van
binnenstad en Maas, en wenschen dat Burgemees
ter en Wethouders eens zullen uitvorscbea of
daarvoor niet kan gerekend worden op rjjks- en
provinciale subsidie.
Een der leden had er ernstig bezwaar tegen dat
dat de straat belasting reeds onder de inkomsten
op deze begrooting voorkwam, zonder dat de Raad
deze nog had aangenomen. Dit lid zag de toe
komst der gemeente donker in wanneer de belas
tingen steeds werden vermeerderd, daar deze de
inkomst van gewenschte tributaire gezinnen tegen
houden. Z.i. moeten de aankoopen van meer land
worden gestaakt daar de schuldenlast door die
aankoopen ten zeerste wordt vergroot.
III. Over 't algemeen wordt ce toestand der
gemeente-financiën zorgeljjk geacht; men vraagt
zich afwaar moet het heen de belastingen ver
meerderen en de uitgaven stjjgen tot een beden
kelijke hoogte; ook belangrjjke hoog noodige wer
ken moeten nog verricht worden zonder dat de
middelen aanwezig zjjn.
Een lid geeft in overweging bjj de Regeering
aan te dringen tot beraming van plannen om de
gemeente-financiën ter hulp te komen. Datzelfde
lid vraagt zich af of de aanslagen in de plaat
selijke inkomstenbelasting wel in orde zjjn.
Uitgaven.
Volgnummer 60. Jaarwedden van de Wethou
ders.
I. II, en III. In alle sectiën wordt door één of
meerdere leden aangedrongen op verlaging van
dezen post tot fl. 3000.—, in sectie III in 't bi-
der met het oog op de wjjze waarop verleden
jaar de verhooging tot fl. 4500.— tot stand kwam.
In I wenschen eenige en in II, één lid het aantal
wethouders te zien uitgebreid tot 4 ingeval deze
verlaging tot stand komt. In I verklaren enkele
leden zich tegen de verlaging tot fl. 3000.— ter
wjjl een lid meent dat zoolang één der wethou
ders t niet druk beeft met commissie-vergaderin
gen er geen reden is 't aantal der wethouders
uit te breiden.
Volgn. 63. Presentiegeld aan de leden van den
Raad.
II. De minderheid wenscht schrapping van dezen
post.
Volgn. 64. Jaarwedden van de ambtenaren en
bedienden ter Gemeente-Secretarie, den concierge
en de boden.
I. Een lid vraagt of Burgemeester en Wethou
ders t wenscheljjk achten dat iemand op 54-jari-
gen leeftjjd nog in gemeentedienst komt.
Volgn. <4. Kosten van aanplakken en omroe
pen.
III. Gaarne zon men vernemen de resultaten
van de toegezegde overweging van verpachting van
het recht van aanplakken en omroepen.
Volgn. 90. Hoofdst. II. Kosten van Toezicht en
van invordering der plaatselijke belastingen.
Jaarwedden.
I. AI de leden hebben bezwaar tegen het voor
gestelde hooger salaris van den controleur daar
deze als deurwaarden zeer veel emolumenten heeft.
Men wenscht dezen post te zien teruggebracht
op fl. 900.en de toelichting te zien vervallen.
Hoofdstuk III. Kosten der politie.
I. Enkele leden wenschen is kennis gesteld te
worden met de voorsteilen van den Burgemeester
inzake de reorganisatie der politie. Meerdere le
den klagen over de regeling van den dienst der
polite die h.i. te machinaal is.
(Wordt vervolgdJ
Kostelooze cursus.
Blijkens achterstaande advertentie aaj weer een
kostelooze cursus in eerste hulp bjj ongelukken:
met steun van Rijkswege onder leiding van dr.
Koene in het Volkshuis worden gegeven.
Zij die daaraan willen deelnemen, moeten zich
voor 26 October hjj den concierge van het Volks
huis aanmelden. t
Jubilé.
Heden Jierdenkt C. Nieman, den dag waarop,
hij (gedurende 25 jaar is werkzaam geweest in
de kurkenfabriek der firma N. J. 't Hart, Noord-
molenstraat, pillier. 1 1
De patjroön toonde de lanigdurige trouwe dien
sten van zijn knecht op prijs te stellen, door
hem een stoffelijk huldebljjk in envelop te ver
eeren.
.1
