Staten-Generaal.
Binnenland.
Stads- en Gewestelijk Nieuws.
bij-nacht- Coghian, ©en der Amerikaansche zee-
offivieren, "die ©en groote rol hebben gespeeld bij
de inneming van Manilla ih den Spaansch-Ame-
iiivaanschen oorlog. j
De „Kreuzzeitunig" meldt, dat een oommissie
van dokters van het gerecht dezer dagen, naar
men verzekert geheel onverwachts, een bezoek
op het kasteel Liebenberg heeft gebracht, om
prins Eulenburg te onderzoeken. De dokters moe
ten tot de slotsom zijn gekomen, dat het voor
Eulenburg vooreerst onmogelijk was, in de recht
zaal te verschijnen.
JWEEDE KAH/TRR-
Vergadering van Maandag 7 December.
Begrooting B i n n 1. Zaken.
Voortgezet wordt het algemeen debatLager-
onderwqs-atdeelirrg.
De heer Ketelaar critiseerde de in Rotter
dam in strqd met de Onderwijswet aangenomen
motie, waarbij de gehuwde onderwijzeres wordt
gedwongen tot ontslagnemen. Afkeurende de be
kende in Drente genomen proet met de opleiding
in het openluchtspel door militairen, wenschte
spreker de Zaterdagmiddagcursussen in dat spel
te doen geven door gymnastiekonderwijzers en
onderwijzeressen.
De heer Verhey wenschte niet den Bjjbel
in de school, maar toch ook geen neutraliteit, die
ieder bqbeich verhaal uitsluit. Hij bepleitte voorts
uitbreiding yan den Leerplicht tot het 14e jaar,
verplicht herhalingsonderwjjs en goede afzonder
lijke regeling der lichamelijke opvoeding van de
jeugd.
De heer Van Wijnbergen verdedigde 's Mi
nisters standpunt inzake het onderwijs en ver
klaarde tiet te begrijpen waarom men dezen mi
nister toedicht de heropening van den schoolstrijd
te. willen.
De heer Schokking bepleitte betere oplei
ding van de onderwijzers in het algemeen, betere
inrichting van de normaallessen in het bijzonder.
Hq wilde verbetering van de leerplichtwet, ontkende
dat er sprake is van oneerlijke concurrentie tus-
schen openbaar en bijzonder onderwijs. Spr. vroeg
ten slotte maatregelen tegen de tuchteloosheid der
jeugd.
6* De heer Goeman Borgesius constateerde,
dat de Onderwijswet voorziening eischt, dat de
schoolstrijd geëindigd is, dat het verkeerd is, alle
maatregelen uit te schakelen tot de ineenschake-
lingscommissie gereed is, dat de financieele toe
stand van het land niet zoo is, dat alle hervor
mingen moeten worden uitgesteld, dat de minister
weinig blqk heelt gegeven, dat van hem spoedig
maatregelen zqn te wachten, welke zoowel door
rechts als links gewenscht worden, en dat men
in volslagen onzekerheid verkeert over den weg,
welke zal worden ingeslagen.
- Er moet, vervolgde spr., meer zorg worden
besteed aan de opleiding der onderwijzers. Niet
alleen door woorden, maar ook door daden moeten
zij toonen, dat het belang van het kind voor alles
gaat. Wat het begrip neutraliteit aangaat, dit
moet zoo worden opgevat, dat er op de openbare
school niets geleerd of toegelaten wordt, wat
strijdig is met de eerbiediging van de godsdien
stige beginselen van andersdenkenden. Bq' het
opleiden tot Christelijke deugden, geljjk de wet
dat wil, mag zeer goed de naam van Christus
genoemd wordeo, mogen vergelijkingen uit de
Schrift aangehaald worden, mag Christus genoemd
worden als bet complex van Christelijke deugden.
De heer Tydeman achtte het onbillijk de
linker zyde te willen verwjjien, dat zjj den school
strijd weer wil oprakelen, maar schoolstrijd of geen
schoolstrijd, de linkerzijde zal moeten aandringen
op eene berzieng der wet-Kuyper, als het kan met
medewerking der rechterzijde.
Spr. verklaarde zich tegen het gebruiken der
school als propagandamiddel voor drankbestrijding
enz.
De beer De Waal Malefjjl beval het
verhuren van openbare schoollokalen aan vereeni-
gingen van bijzonder onderwijs wel aan. Ook zou
spreker wenschen, dat s/4 der bouwkosten onder
hypothecair verband voor den bouw van bijzondere
scholen van het rqk kon worden geleend.
Ook spreker erkent, dat het hoogst moeilijk is
een juiste omschrijving te geven van het woord
neutraliteit, maar de overheid behoeft niet met de
roede in de hand te komen om alles van de open
bare school te weren, wat naar godsdienst zweemt,
evenmin echter mag misleiding plaats vinden in
het karakter, dat die school draagt.
De vergadering werd tot 's avonds verdaagd.
Avondvergadering.
De Min. van Binnen 1. Zaken kwam op
tegen het verwijt, dat hq ontwijkende antwoorden
heeft gegeven in zqne memorie van antwoord.
Aan den heer Ketelaar vraagt de minister, wat
deze nu eigenlijk wil. Is de bedoeling, dat de
onderwijzers zullen vormen een republikeinsche
school, of wil hq, dat de schoolhoofden zich wat
meer zullen bemoeien met de onderwijzers. Op
verschillende vragen van den heer Ketelaar heeft
de minister reeds vroeger geantwoord op een
vragendag. Zoo kwam o.a. de vraag van den
beer Ketelaar j 1. Vrijdag, 13 jaar na de vaststel
ling van het bedoelde artikel uit de onderwijswet.
(Daverend gelach.)
Of de schoolstrijd zal heropend worden, hangt
slechts voor een klein dol van den minister at,
want men heeft gezien, dat na afloop van den
strijd om de wet-Kuyper toch in 1905 de school
strijd een groote rol heelt gespeeld. Of de.school-
strqd heropend fal woroei), hangt af van de hee-
ren, die den strjjd zullen voeren. De toestand zal
n oeien bewqzen, of de minister in dien eventu
eelen strqd als arbiter zal optreden. (Gelach.)
Omtrent de neutraliteit is de minister het eens
met de heeren De Waal Malt fijt en Tydeman.
(Daverend gelach.) De minister wil zich aan de
wet houden en zich onthouden van het plaatsen
van een etiket van christelijkheid op de openbare
school. In verband biermede behandelt de mi
nister het voorgevallene ie Groot-Ammers en
betwist, dat daar iets onwettigs is gebeurd.
Als het noodig is, zal de minister eene
aanschrijving richten tot het schooltoezicht, om
het onderwijs meer aan te sturen op ontwikkeling
der christelijke en maatschappelijke deugden. De
minister zal onderzoeken, in hoeverre het Unie
rapport zal kunnen worden verwezenlijkt en gaat
thans op deze kwestie niet verder in.
Zqn zienswijze aangaande het bijzonder onder- j
wijs is voldoende bekend. De vraag, of het Unie-
rapport in de wetgeving moet worden opgenomen
zal voorshands en voorloopig niet bevestigend kun
nen worden beantwoord. Dat de wet-Kuyper eene
wraakneming zoude zijn geweest tegenover de
linkerzijde, is niet waar. Nooit is aan wraak ge
dacht, ook niet door spreker. (Geroep links
Hoho
Het gezegde van den heer Roodhuyzen, dat de
subsidies geen blijvertje zullen zijn, begrijpt de
minister niet. (Gelach.) Hq ontkent, dat er inzake
de toelating op de school deloyale concurrentie
zou zqn tusschen bijzonder en openbaar onderwijs.
Bij eene herziening der leerplichtwet zal men aan
deze zaak aandacht schenken.
Wat het voorbereidend onderwqs aangaat, zegt
de minister niet afkeerig te zqn van eene princi-
pieele regeling, maar hier dreigt weer het gevaar,
dat men te veel van boven al zal regelen. In ieder
geval zal deze zaak in onderoek worden genomen.
Indien het kan, zal de minister gaarne medewer
ken in zake de vermeerdering van leerkrachten op
de kleine scholen. Voor verplicht herhalingsoqder-
wqs gevoelt de minister niet veel. De mogelijk
heid van aansluiting van het herhalingsonderwjjs
bjj het vakonderwijs zal worden nagegaan. Ilet is
niet verboden aan de gemeentebesturen, om school
lokalen aan de bijzondere scholen te verhuren,
mits zulk verhuren niet neerkomt op verkapte
subsidie.
Het vroeger uitbetalen van de subsidie aan de
bqzondere scholen is een moeilijke zaak, die noch
door de wetKuyper, noch door de wet Mackay
is opgelost. De verschillende critieke punten,
thans door den minister besproken, zullen bij de
herziening der onderwijswet te sprake komen. De
minister hoopt thans niet te veel tehebben beloofd.
(Gelach).
De minister zegt, dat het rapport der ineen-
schakelingscommissie voor het einde van 1909
wordt tegemoet gezien. Dit rapport moet worden
afgewacht vóór belangrijke maatregelen tot stand
te brengen. De minister voelt niet veel voor ver
lenging van den leerplicht tot het 14e jaar. Aan
de verbetering der normaallessen wil de minister
zqn kracht wjjden. Voor steun aan geconcen
treerde bqzondere normaallessen voelt de minister
natuurlijk veel, maar ook dit is een zeer moeilijke
zaak. Hij zal onderzoeken of er wat aan te doen
is. De uitvoering van de wet— Rink gaat buiten
den minister om. De klachten over de Botter-
damsche motie (ontslag gehuwde onderwijzeressen)
behooren hier niet thuis. Deze materie zal moeten
leiden tot wettelijke regeling. Oppositie tegen het
geven van onderwijs in openluchtspelen, geijjk dat
in Drente is geregeld, komt den minister vreemd
voor. Het was een poging, om dat onderwijs
beter tot zqn recht te doen komen, hetgeen moest
worden toegejuicht door hen, die een volksleger
wenschen. De minister meent hiermede de voor
naamste punten te hebben beantwoord.
Na de uitvoerige replieken van eenige sprekers
dupliceerde de minister (onder aanwezigheid
van een vqftal Kamerleden).
De algemeene beschouwingen over de afd. Lager
Onderwqs werden gesloten.
De vergadering werd heden-nacht om kwart
voor eenen verdaagd tot heden middag.
Castro's reis.
De Parqsche correspondent van de «N.R.Ct."
schrijft
De «Guadeloupe'', met president Castro aan
boord, begint het vasteland van Europa nader te
komen. Het is mogelqk, dat de boot den achtsten
December 's morgens reeds te Santander aankomt.
Daar zal ze, als gewoonlqk, eenige uren verblijven
om goederen te lossen en dan de reis naar Bor
deaux of juister naar Pauillac, voort zetten. Van
Pauillac gaat de «Guadeloupe" nog naar Havre,
maar niet meer met passagiers.
Hoe zal het Castro in dezen vergaan Men weet,
dat het zqn bedoeling was zich naar Bordeaux te
begeven. Dit plan, waaraan men, in aanmerking
genomen het optreden van Castro tegen Frankrijk,
een groote brutaliteit niet ontzeggen kan, werd
oorspronkelijk gemotiveerd door een spoedeischende
operatie voor een ernstige kwaal. Hoewel onaan
genaam er over verwonderd, dat de heer Castro
Frankrqk tot «operatie-plaats" koos, meende men
aanvankelijk toch, dat het vanwege de reden van
zqn reis, mogelqk maar het beste zou zqn geen
notitie van hem te nemen. Maar eenmaal onder
weg scheen de vermetelheid van den heer Castro
nog toe nemen. Was het de versterkende zeeiucht,
of het bericht, dat men er in Frankrijk toe over
helde hem toe te laten of een andere reden in
allen gevallen, hq ging reeds zoover te verklaren,
dat hij naar Frankrqk kwam om «diplomatieke
zaken te regelen".
Veel meer was er niet noodig, zoowel in poli
tieke kringen als in de pers, om de toegeeflijke
humaniteits-overwegingen terzijde te zetten. Men
zou er ongaarne toe hebben willen overgaan een
zware zieke, die voor een spoedeischende operatie
kwam, de deur uit te zetten. Maar waar de heer
Castro presidentieele pretenties scheen te gaan
maken en zich niet meer als de zware zieke, maar
als staatshoofd of onderhandelend zakenman wilde
gaan aanmelden, vond men, dat de brutaliteit
werkelqk te ver ging. In den zwaar zieken man
Ca-tro had men menscheljjkheidswege mogelqk
den «president" Castro willen vergeten. Maar met
«president" Castro had Frankrqk waarljjk geen reden
iets anders te doen dan hem de deur te wijzen-
Zoo hq kwam om «diplomatieke zaken te regelen"
mocht men aannemen, dat de «spoedeischende
operatie" nog wel één dag langer kon wachten.
Het zou dan nog humaniteitswege zqn, dat men
hem toestond Frankrqk door te reizen. Alvorens
echter een definitieve beslissing te nemen liet het
ministerie van buitenlandsche zaken inlichtingen
inwinnen bq de stoomvaartmaatschappij en ver
nam, dat de «Guadeloupe", alvorens te Pauillac te
komen de Spaansche haven Santander aandeed en
daar koffie en andere waren uitlaadde. Waarom
zou Castro zich niet eenvoudig te Santander
met de koffie uitladen. Was de operatie inder
daad zoo spoedeischend, dan zou hq aldus zeds
nog bqna 24 uren kunnen winnen.
Castro's aan land gaan te Santander wordt hier
dan inderdaad het meest gewenscht geacht en
het schijnt dat men niet zal verztömen hem dit
denkbeeld aat de hand te doen.
De correspondent meent ten slotte te weten
dat er groote mogelijkheid bestaat dat bet thans
uit is met 's heeren C» m.'- dictatuur.
Reuter seint uit Parijs
'Indien presideni Castro, komende van Santander,
zich te Bordeaux wil ontschepen, schijnt, bet zeker,
dat bij geen vergunning zal krijgen in Frankrqk
rond te reizen, maar het land zal worden uitgezet.
Als hq echter verklaard Frankrqk te willen door
reizen om zich in het buitenland te laten behande
len, dan gelooft men, dat de regeering Castro naar
de grens die hq verkiest zal doen geleiden. Als
de operatie in Bordeaux zelf zou plaats hebben,
zou hij onmiddellijk daarna bet land worden uitge
zet, tenzij Castro onmiddellijk alle voor de Fran-
sche onderdanen schadelijke maatregelen herroept.
Officieel© berichten.
Bij Kon. besluit van 2 dezer is J. H. George,
ontvanger der gemeente Renkum, benoemd tot
ridder in de orde van Oranje-Nassau.
Prins Hendrik te Apeldoorn.
Men meldt uit Apeldoorn
Z. K. H. Prins Hendrik kwam, vergezeld van
zqn adjudant jhr. v. Suchtelen v. d. Haaren, met
den trein van 8.18 Zondagavond hier aan. Met
denzelfden trein arriveerden enkele genoodigden
voor de jachtpartijen, deze week te houden.
Gouverneur-Generaal Van Heutsz.
De «Java-Bode" verneemt van betrouwbare zijde
uit Nederland, dat de landvoogd is aangezocht om
nog een jaar aan te blijven. Van Heutsz zou als
opvolger Van Rees hebben aanbevolen.
Procurator te Rome.
De zeereerw. zeergel. heer dr. B. J. Eras, te
Rome, is door HH. DD. HH. den Aartsbisschop
en de Bisschoppen van Nederland officieel aange
steld als procurator der Nederlandsche Bisschop
pen bjj den H. Stoel en de Roomsche congrega
ties.
De instelling dezer gewichtige betrekking is
het gevolg der nieuwe regeling, door den II.
Vader voorgeschreven, tol afdoening van de
kerkelijke zaken tusschen de Nederlandsche Bis
dommen en den H. Stoel of de Roomsche Congre
gaties.
Adviseur van het Pensioenfonds der Staats
spoorweg-Maatschappij.
Naar wjj vernemen, is in de plaats van den
heer prof. dr. A. J. Pesch, aan wien op diens
verzoek eervol ontslag als zoodanig is verleend,
tot adviseur van het Pensioenfonds der Staats
spoorweg-Maatschappij benoemd, de beer dr. J. J.
A. Muller te Zeist.
Partieele besteding van bouwwerken.
De Kamer van Arbeid voor de bouwbedrijven
te Rotterdam besloot een onderzoek in te stel
len naar de voor- en nadeelen en in verband
daarmede de al of niet gewenschtheid der partieele
besteding van bouwwerken, waaronder verstaan
wordt het uitvoeren van werken in dier voege,
dat de verschillende onderdeelen onmiddellijk door
den bouwmeester op afzonderlijk bestek worden
uitbesteed.
Zjj achtte een onderzoek naar deze materie,
welke in den laatsten tijd weder zoozeer de aan
dacht trekt, van groot belang en ook overeenkom
stig haar wettelijke taak, mits slechts bjj haar op
den voorgrond stonden deze beide vragen, voor
eerst, op welke wjjze het algemeen belang van
den arbeid in casu van de bouwbedrijven het best
zou worden gediend, ongeacht en met voorbijzien
van de bijzondere standsbelangen van enkele
groepen, en voorts daarnevens, in hoeverre bq dit
vraagstuk betrokken waren de belangen van
patroons en werklieden in hunne onderlinge samen
werking, welke de Kamer volgens de wet op de
Kamers van Arbeid behoort te bevorderen.
De Kamer wenschte haar onderzoek aan te
vangen met het raadplegen van alle haar bekende
vakvereenigingen van patroons en van werklieden,
welke geacht mogen worden, over deze zaak eene
zienswijze te kunnen uitspreken. Zq formuleerde
daartoe een zevental vragen, die zjj ter overwe
ging en ter beantwoording wenscht aan te bieden.
Na ontvangst der verschillende antwoorden zal
de Kamer overwegen, en zoo ja op welke wjjze
zjj haar onderzoek verder zal moeten voortzetten
en of zq na het bekomen van een gedocumen
teerd inzicht in deze aangelegenheid verdere
stappen zal behooren te doen, dan wel zich zal
moeten bepalen tot het openbaar maken van het
resultaat van haar onderzoek.
De Vincentianen naar Rome.
Onder hooge goedkeuring van den kardinaal-be
schermheer Vine. Yannutelli, beeft de algemeene
raad van de vereeniging van den H. Vincent-us
Paulo te Parijs besloten in de maand April een
bedevaart te houden van Vincentianen naar Rome»
om den H. Vader bq de herdenking van zqn jubel
jaar ais bisschop (1884 -1909) hun gevoelens van
eerbied,kinderlijke liefdeen onwankelbare trouw aan
te bieden. De toezegging is reeds verkregen, dat
de pelgrims tusschen 11 en 25 April in audiëntie
zuilen worden toegelaten.
Aan deze bedevaart kunnen Vincentianen uit
alle landen, waar conferentiën bestaan, deelnemen.
(N br.)
Hnagsche Raadsverkiezing.
Vermoedelijk zullen, als resultaat van de samen
werking bq de aanstaande gemeenteraadsverkie
zing in district II te 's Gravenhage tusschen de
anti liberale kiesvereenigingen, candidaat wórden
gesteld mr. JE. baron Mackay Jr., advocaat aldaar
(anti revol.) en het lid der Tweede Kamer mr.
Regeut (katholiek).
Vrijwillige Tiendafkoop
Op verscheidene plaatsen schjjnt men met den vrq-
willigen tiendafkoop vóór 1 Januari a. s. niet gereed
te kunnen komen.
Naar wjj nu uit goede bron vernemen, zou het
denkbeeld bjj de Regeering in overweging zjjn door
eene wijziging der Tiendwet het aan belanghebben
den mogelqk te maken ook na de inwerkingtreding
der wet de zaak onderling te regelen met behoud
geheel of ten deele van de voordeelen, thans
aan den vrqwilligen tiendafkoop verbonden. in
dien verwacht mocht worden, dat een zoodanige
wqziging tot onderlinge vrijwillige regeling door
velen zou kunnen leiden.
Dat zjj, die een zoodanige wqziging op prjjs zou
den stellen, daarvan ten spoedigste den Minister
van Landbouw doen blqken, lqkt ons derhalve zeer
gewenscht. (Centr.)
„Voor Eer en Deugd".
Op het bjj de jongste audiëntie der Nederlan
ders aan Z. H. den Paus overhandigd adres dezer
vereeniging ontving de h.eerw. president Dr. Cor-
ten te Rolduc, het volgende antwoord, ondertee
kend door kardinaal Merry del Val
»'tls moeilijk onder woorden te brengen, wel
ken zoeten troost de H. Vader gesmaakt heeft,
toen bq onlangs, bq gelegenheid van zjjn Priester
feest, de gelukwenschen ontving van U en van de
vereeniging, die met zooveel beleid door U bestuurd
wordt.
Alleraangenaamst immers (om niet te spreken
van ai hetgeen dat schrijven loffelijks en zoets
voor den H. Vader behelsde) was hem de mede-
deeling, dat de genoemde vereeniging, ofschoon
nog jong in jaren, onder de leiding en den steun
van de Bisschoppen des lands, zich toch reeds in
zeer hoogen bloei verheugt, zoowel door het getal
en het gehalte der leden als door de gelukkige
resultaten van haar streven. Met den wensch en
de bede, dat die vruchten nog met den dag mogen
toenemen, verleent Z. H. U en de leden uwer
vereeniging met de meeste liefde den Apo3tolischen
zegen en machtigt tevens alle bestuurders om,
onder goedkeuring van den plaatseljjken Bisschop,
eenmaal dezen Pauselijken zegen te schenken in
den gewonen vorm der Kerk, op den dag, dat de
akte van toewijding aan de Onbevlekte Moeder
Gods hernieuwd wordt."
R. K. Spoorwegpersoneel.
Door bewerking der afdeelingen Oldenzasl eu
Enschede werd Zondag te Hengelo de 83ste afdee-
ling opgericht van het Ned. R. K. Secretariaat
van Spoor- en Tramwegpersoneel ter sterkte van
112 leden, terwjjl zich nog enkelen aansloten bq
de aideeiing Almelo.
Als spreker trad op de heer Terra van Ble-
rick.
Wie had voor zes jaar durven beweren, dat in
1908 ruim 4000 R. K, spoor- en tramwegmannen
waren vereenigd in 83 afdeelingen
Gunning.
B. en W. dezer gemeente guhdeln het maken
van een kaaimuur langs een gedeelte vaii de
N:euwe Haven en het maken van beschoeiingen
langs de Noordvestgracht aan de laagste inschrij
vers, de heeren P. Kunst en H. van Leeuweh, to
's-Gravenhage voor de door hen ingeschreven som
van 1:9950.t I
Volksbadhuis.
In de week van 30 Nov. 6 Dec. 1908 werden
genomen 174 baden
lste kl. 2de kl.
kuipbaden 15 kuipbaden 29
regen 10 regen 115
school
kinder«A5ct 5
De beide jongelieden, te Delft
woDende, hier aangebracht als verdacht van poging
tot verduistering van rjjwielen te Rotterdam, zqn
heden na verhoor ontslagen.
UIT DELFT. ,v 1
«De Fabrieksbode", het weekblad van de Neder
landsche Gist- en Spiritusfabriek, geeft over het
schenden van een fabrieksgeheim aan die inrichting
de volgende lezing
Van het stelen van een fabrieksgeheim is geen
sprake, al is de handeling van den ontslagene erger
lijk genoeg.
Misbruik makende van den hem opgedragen
werkkring, heeft bjj gegevens verzameld, betrek
king hebbende op de fabricatie, niet alleen raken
de het werk, dat hem was opgedragen, doch op
slinksche wjjze fabriekslokalen bezoekende, waar
zqn arbeid hem niet riep. Hq wist den schqn
